ağırlıklı olarak kürtlerin temsil edildiği barış ve demokrasi partisi, kürt sorunu'nun çözümünde anahtar rol oynuyor. eş genel başkanlığı'nı selahattin demirtaş ve gültan kışanak'ın yaptığı parti, meclise girmeyi başaran 29 milletvekiliyle, bugüne kadar kürt sorununu merkezine alan selefleri (hep, dep, hadep, vs) arasında bu konuda en başarılı olanı. 

kürt sorunu’yla bağlantılı olarak sık sık protesto ve çeşitli eylemlerde bulunan parti, sıkça pkk ile doğrudan bağlantısı olduğu yönünde eleştirilerin hedefi oluyor.

2012 de bdp’nin eylemleriyle tartışmaların merkezinde olduğu bir yıl oldu.

partili ve bazı bağımsız milletvekilleri, ocak 2012'de türk silahlı kuvvetleri'nin (tsk) şırnak'ın uludere ilçesindeki harekatı sonucu 35 kişinin hayatını kaybetmesini ve hükümetin politikalarını protesto etmek amacıyla türkiye büyük millet meclisi (tbmm) genel kurulu'nda oturma eylemi yaptı.

17 ağustos 2012'de hakkari’nin şemdinli ilçesinde pkk'lılarla görüşen ve kucaklaşma görüntüleri medyaya yansıyan bdp’liler, sıkça örgütle doğrudan bağlantısı olduğu yönünde eleştirildi.

söz konusu olayda ismi geçen 10 milletvekili hakkında fezleke hazırlandı. milletvekillerinin dokunulmazlıklarının kaldırılması ve 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezasıyla yargılanmaları istendi. pkk'lılarla kucaklaşan bdp vekilleri için savcılığın hazırladığı dosya, kasım ayında da meclis'e gönderildi.

son dönemde tartışmalar kadar uzlaşma da gündeme geldi. 2013’ün ilk günlerinde türkiye istihbarat birimleri, pkk lideri abdullah öcalan'la görüştüklerini açıkladı. söz konusu görüşmenin hemen ardından bdp'nin milletvekili ayla akat ile partinin desteğine sahip bağımsız milletvekili ahmet türk de öcalan'la bir araya geldi.

görüşmelerin ikinci ayağında partiden sırrı süreyya önder, altan tan ve pervin budan 23 şubat'ta öcalan'la görüştü.

temelleri atılan bu süreçte bdp'nin aktif bir rol oynaması öngörülüyor.

demokratik toplum hareketi ve bdp'nin kuruluşuna giden yol

demokratik toplum hareketi’nin (dth) desteğini alan bdp, demokratik toplum partisi’nin (dtp) kapatılmasının ardından kuruldu.

demokratik halk partisi, özgür toplum partisi, kapatılan halkın emek partisi, halkın demokrasi partisi ve demokrasi partisi (dep) tarafından desteklenen dth; eski dep üyeleri hatip dicle, orhan doğan ve selim sadak tarafından oluşturuldu.

dth'den dtp adıyla partileşen oluşum, 9 kasım 2005 tarihinde eski dep milletvekillerinden leyla zana ve orhan doğan ile ahmet türk tarafından kuruldu. türkiye tarihinde ilk defa eşbaşkanlık sistemini uygulayan siyasi partinin liderliğini aysel tuğluk ile ahmet türk üstlendi. ancak daha sonra yüksek seçim kurulu’nun (ysk) aldığı karar doğrultusunda, eşbaşkanlık sistemine son verilerek, partinin genel başkanlığı görevine geçici olarak tek başına ahmet türk seçildi.

dtp ilk kez, 2007 yılında genel seçimlere katıldı. partilerin mecliste temsil edilebilmesi için gerekli olan yüzde 10'luk seçim barajını aşamama kaygısıyla bu partiye mensup üyeler ve partiyle birlikte hareket eden emep, ödp, sdp ve bazı sivil toplum örgütlerine mensup kişiler 'bin umut adayları' adıyla bu seçime bağımsız olarak katıldı.

seçim sonunda milletvekili olan 19 kişinin yanı sıra, sosyalist demokrasi partisi onursal başkanı akın birdal ve siyasi partilere üye olamama cezasından dolayı, seçimlerden bir yıl sonra yapılan dtp olağanüstü kongresi'nde, türkiye büyük millet meclisi'nde grubu olan bu partiye geçen hakkari bağımsız milletvekili hamit geylani’yle birlikte milletvekili sayısı 21’e yükseldi. dört yıl faaliyet göstermesinin ardından, 11 aralık 2009 tarihinde anayasa mahkemesi kararıyla kapatıldı.

bdp'nin kuruluşu

dtp'nin kapatılmasının ardından, milletvekillikleri düşürülüp siyasi yasak getirilen ahmet türk ve aysel tuğluk'un meclisten ayrılmasıyla meclis grubu düşmüş oldu. daha sonra istanbul bağımsız milletvekili ufuk uras'ın katılımıyla bdp meclis grubu oluşturuldu.

demokratik toplum hareketi'nin son siyasi oluşumu bdp, 2 mayıs 2008 tarihinde kuruldu. amblemi sarı zemin üzerine, yeşil meşe ağacı olan partinin kurucu başkanı mustafa ayzit’in ardından muş’un varto ilçesi eski belediye başkanı demir çelik parti başkanlığı koltuğuna oturdu.

dtp’nin kapatılmasından sonra bu partinin mensupları, bdp'de siyaset yapmaya başladı. dtp'nin siyasi yasaklı dört belediye başkanı haricindeki 94 belediye başkanı 23 aralık 2009'da diyarbakır'da yapılan bir törenle bdp'ye katıldı.

eski dtp’lilerin bdp’ye geçiş töreninde, kürt sorunu’nun çözümünde, pkk lideri abdullah öcalan'ın yol haritası yönünde adım atılacağı mesajı verildi. eski 19 dtp'li milletvekili ve istanbul bağımsız milletvekili ufuk uras 25 aralık 2009'da bdp'ye geçerek mecliste grup kurdu.

29 mart 2009'da gerçekleşen yerel seçimlere 41 ilde örgütlenme şartını tamamlayarak katılan parti, aynı zamanda demokratik toplum partisi’nin de yarıştığı seçimde türkiye genelinde yüzde 0,06 oy aldı.

meclisteki grubun başkanlığına yeni bir genel başkan seçilinceye kadar muş milletvekili mehmet nuri yaman getirildi. 1 şubat 2010 tarihinde yapılan olağanüstü kongrede başkanlık oylamasını selahattin demirtaş kazandı.

2011 yılına gelindiğinde genel seçimler konusunda farklı bir politika izleyen bdp meclise girmek için gerekli olan yüzde 10 barajı engelini aşmak için seçimlere doğrudan katılmadı. bunun yerine, desteklediği bağımsız adayları ilan ederek, bireysel olarak bu kişilere oy verilmesi çağrısı yaptı.

bdp’nin desteklediği ve daha sonra partinin bünyesine katılan 61 aday arasından 36’sı yüzde 6,58 oranındaki oyla milletvekili seçildi. ancak ysk, hakkında kesinleşmiş 1 yıl hapis 8 ay hapis cezası bulunan diyarbakır milletvekili hatip dicle’nin milletvekilliği oybirliğiyle iptal etti. dicle’nin yerine, oğlunu pkk saldırısında yitiren adalet ve kalkınma partili oya eronat’ın meclise girmesiyle, 36 olan bdp’li vekil sayısı 35’e düştü. dicle’nin aleyhine verilen karar sonrası, bdp destekli bağımsız milletvekilleri, meclisi boykot etti.

halihazırda tbmm'de bdp'yi temsilen 29 milletvekili bulunuyor.

temel hak ve özgürlükler

bdp kendisini ‘özgürlükçü, eşitlikçi, barışçı, çoğulcu demokratik devlet anlayışını benimseyen, çok kültürlü ve çok renkli toplumsal yapıyı savunan, her türlü ırkçılığı, ayrımcılığı, emek simsarlığı yapanları, baskı ve despotizmi reddeden, kadın ve çocuk haklarını savunan, demokratik sol kitlesel bir siyasi oluşum’ şeklinde tanımlıyor. askeri darbelerin ve baskının demokrasiyi anayasal düzeyde sekteye uğrattığı görüşünü savunan parti, yeni devlet yapısı, siyasal-örgütlü-özgür toplum, sivil toplum, birey ve yurttaş kavramlarının temelini oluşturacak bir anayasayı savunuyor.

buna göre anayasanın, etnik, kültürel, inançsal ve cinsiyet farklılıklarını kapsayacak şekilde, ‘türkiye cumhuriyeti vatandaşlığı’nı esas almasını öngörülüyor. parti, oluşturulacak yeni anayasanın, çeşitli grupların ana dilde konuşma, eğitim, kültürünü geliştirme, kültürel ve siyasal düşünceyi istediği dilde ifade etme ve yayma özgürlüğü hakkını garanti altına almasını istiyor.

kadının toplumdaki katılımının erkekle eşit düzeye getirilmesi için anayasal alt yapı oluşturulmasını gerektiğini bildiren parti, vicdani reddin anayasal haklar arasında yer almasına vurgu yapıyor, farklı cinsel yönelimdeki bireylerin haklarının da koruma altına alınmasını öngörüyor. parti, engellilerin kamu hizmetlerinden eşit şekilde yararlanmasının, sanata yönelik sansüre karşı tedbirlerin ve doğaya karşı olan faaliyetlerin önüne geçilmesinin anayasal güvence altına alınmasını istiyor.

hukuk ve adalet

bdp’nin hukuk ve adalet anlayışının temelinde, insan hakları ve özgürlüklerini sınırlayan çekincelerin kaldırılması var. bir diğer hedefi ise yargıda ‘birliği’ sağlamak olan parti, özel yetkili ağır ceza mahkemeleri başta olmak üzere askeri yüksek idare mahkemesi ve benzeri yargı kurumları birleştirilmesini savunuyor.

yürütmenin yargı üzerindeki gücünün azalması gerektiğini savunan bdp, tutukluluk sürelerinde de uluslararası standartlara uygun ayarlamalar yapmak istiyor. partiye göre, işkence ve kötü muamele de daha ağır cezai yaptırımlara bağlanmalı.

demokratikleşme ve sivil toplum

bdp’nin öncelik verdiği konulardan birisi de siyasi parti kapatmalarının önüne geçmek. partilerin kapanmasının yolunu açan kanunlarda değişiklik yapılması gerektiğini savunan bdp, yüzde 10 barajını da kaldırmayı hedefliyor.

milletvekili dokunulmazlığının kürsü dokunulmazlığı ile sınırlandırılmasına destek veren parti, seçim yasasında siyasi partilerin ittifak yapmasını engelleyen düzenlemelerin kaldırılacağını söylüyor.

türkiye’de cumhuriyetin kuruluşundan itibaren devletin temel prensiplerden birisi olan laikliğe de eleştiri getiren bdp, devletin tüm inanış ve mezheplere eşit mesafede durmasının ancak, din ve mezhebi temel alan idari yapılanmanın değişmesiyle mümkün olabileceği görüşünü belirtiyor.

medya ve basın

ağırlıklı olarak kürtlerin temsil edildiği bdp, haber alma özgürlüğünün herhangi bir gerekçeyle engellenmesine karşı çıkıyor.

özel hayatın ve özel haberleşmenin güvenliği ile ilgili her türlü teknik ve yasal önlemler alınacağına vurgu yapan parti, medya çalışanlarına iş güvencesi ve daha çok sosyal hakkı destekliyor.

türkiye, uluslararası örgütler tarafından, sıkça kürt ve solcu gazetelere yönelik ‘yoğun baskı yaptığı’ gerekçesiyle suçlanıyor.

zira 2012 yılındaki raporunda "türk gazeteciler avukatlarını hazır tutsun" diyen gazetecileri koruma komitesi (cpj), yapılan baskıların muhabirlere ve muhalif yorumculara karşı bir silah olarak kullanıldığını vurgulamıştı. örgüt, özellikle kürt ve solcu gazeteciler aleyhine açılmış 4 ila 5 bin arasında dava olduğunu aktarmıştı. (raporun türkçe metni)

parti ayrıca, tutuklu gazetecilerin büyük bir oranının ‘örgüt propagandası yapmak’ ve ‘örgütle bağlantılı olmak’ gibi suçlamalar sebebiyle hapis yattığı görüşünde. 1991 yılında çıkarılmış terörle mücadele kanunu'nda geçen 'terör propagandası yapmak' bölümünün de değişmesi gerektiğini düşünüyor.

azınlıklar ve kürt sorunu

başta türkiye, irak, iran, suriye olmak üzere pek çok ülkede kürtlerin varlığının 20. yüzyıl boyunca çeşitli noktalarda inkar edildiğini savunan bdp, kürt sorunu’nu orta doğu’daki ‘demokratikleşme’ sorununun temeli olarak görüyor.

parti, ilk aşamada soruna yönelik ‘koruculuk,’ ‘özel tim’ gibi ‘şiddet içerikli’ politikaların değiştirilmesi gerektiğini savunuyor. takip eden aşamalarda ise, evrensel ve uluslararası hukuk ilkelerine uygun olarak siyasal ve idari alt yapının ve hukuksal güvencenin sağlanacağını söylüyor.

parti, kürt dilinin ve kültürel hakların yasal güvenceye kavuşturulmasını, radyo, tv ve basın üzerinde tüm kısıtlamaların kaldırılmasını öngörüyor.

bdp, özellikle son dönemde sıkça tartışılan ve cezaevlerindeki 68 gün boyunca açlık grevi yapan pkk ve kck tutuklu ve hükümlülerinin talepleri arasında da olan anadilde eğitim ve öğretimi de kürt sorunu’nun çözümündeki temel maddelerden birisi olarak görüyor.

parti, geçmişteki insan hakları ihlalleri, işkence ve faili meçhullerin soruşturulmasının önünü açacak düzenlemeler vaat ediyor.

ekonomi

bdp, refahın artmasının en önemli anahtarının kadınların ve gençlerin ekonomiye katılımının önünün açılması olduğunu savunuyor.

şimdiye kadarki hiçbir hükümetin ekolojik dengeyi korumaya yönelmediğini ve doğal kaynakları doğru kullanmadığını savunan parti, son yirmi beş yıl içerisinde doğu ve güneydoğu anadolu’daki yeşil alanların büyük ölçüde tahrip edildiğini söylüyor.

güvenlik alanına ‘gereğinden fazla’ yatırım yapıldığını öne süren bdp, tsk’nın kar amaçlı şirketler kurmasının engellenmesini istiyor.

bölgeler arası ekonomik farklılıkların giderilmesi için hammadde, enerji, sermaye, teknik işgücü, ulaşım, pazar gibi alanlarda eksikliği olan bölgelerde, bölgenin kendine özgü şartlarının da göz önünde bulundurulması gerektiğini savunan parti, özellikle doğu ve güneydoğu anadolu’da tarım ve hayvancılığı, en çok göç veren bölge olan karadeniz’de de balıkçılığı ve tarımı teşvik edeceğini söylüyor.

kamu yönetimi

bdp’nin diğer partilerden farklı olarak sahip olduğu hedeflerinden birisi de yerel yönetimlerin güçlenmesi. yerel yönetimlere özerklik verilmesini amaçlayan parti, belediyelerin anayasal düzenlemeyle temel yönetim organlarına dönüştürülmesini ve yasama yetkisine sahip olması gerektiği görüşünde.

parti, avrupa yerel yönetimler özerklik şartı başta olmak üzere ulusüstü sözleşme hükümleri temel alınarak, yerel yönetimlerin ‘mahalli müşterek ihtiyaçları’ bütün olarak karşılayan ve ihtiyaçlara göre kendi inisiyatifi ile karar oluşturabilen kurumlar haline getirilmesini hedefliyor.

eğitim

bdp’nin eğitim alanında yapmak istediği en tartışmalı değişiklik, anadilde eğitimin önünü açmak.

ihtiyaç duyulan bölge, şehir ve mahallelerde kürtçe anadili ile eğitimin koşulları sağlamayı amaçlayan parti, kürtçe başta olmak üzere türkiye’de kullanılan tüm dillerde üniversitelerde kürsüler açılmasını istiyor.

parti, meslek liselerinin çağdaş teknoloji ve standartlarda eğitim verecek okullara dönüştürülmesini, sekiz yıllık zorunlu eğitimin de 12 yıla çıkmasını istiyor.

üniversite eğitiminin parasız ve herkese açık olması gerektiğini savunan parti, üniversiteye giriş sınavlarının, öğrencilerin gerçek yetenek ve bilgisini tespit etmekten uzak olduğu gerekçesiyle kaldırılmasını hedefliyor.

üniversite öğrencilerine yönelik ücretsiz barınma imkanlarının arttırılması, yemek ve ulaşım ihtiyaçlarının da devlet tarafından karşılanması gerektiğini savunan parti, "üniversiteler ayrıca polisten arındırılmalı" diyor.

eğitim konusundaki yatırımları arttırmayı hedefleyen bdp, temel eğitimi gençlerin istihdama yönelik beceri kazanmasına olanak tanıyan parasız kurslar ve programlarla destekleyeceklerini ifade ediyor.

eğitimin şoven, militarist, milliyetçi ve toplumsal cinsiyetçi öğelerden arındırılmasını destekleyen parti, bu amaca ulaşmak için temel eğitimde insan hakları derslerinin geliştirilmesi ve zorunlu kılınması yolunu seçiyor.

sağlık

bdp’nin sağlık konusundaki en temel endişesini de 'hekim ile hastanın iletişimini engellemesi' sebebiyle anadil oluşturuyor. parti, şikayet ve tedavide ortak iletişim dilinin bölgenin anadilinde olabilmesi için özen gösterilmesinin gereğini savunuyor.

sağlık politikalarının, hastalıktan korumayı da amaçlayacak şekilde dizayn edilmesi gerktiğini söyleyen parti, temel eğitimde verilen sağlık derslerini yeniden düzenlemek istiyor.

işyerlerinde meslek hastalıklarına ve iş kazalarına karşı önleyici tedbirler alınmasını sağlayacağını söylüyor.

çalışma hayatı ve sosyal güvenlik

çalışanların tamamının sosyal güvenlik kapsamına alınması gerektiğini savunan parti, iş kazalarını önleyici önlemlerin alınmaması, kadınlara karşı uygulanan ayrımcılık ve taciz, çocuk işçi çalıştırılması gibi meseleleri çalışma yaşamının önemli sorunları olarak görüyor.

türkiye’de çalışma saatlerinin ekonomik kalkınma ve işbirliği örgütü (oecd) ülkelerine göre daha uzun olduğunu belirtiyor ve çalışma şartlarının iyileştirilmesini amaçlıyor.

türkiye’nin sendikalaşma konusunda da adım atması gerektiğini savunan parti, sendikalaşma önünde engel teşkil eden barajlar, noter şartı ve sendikalaşanların işten çıkarılması gibi uygulamalara cevaz veren mevzuatı değiştirmeyi vaat ediyor.

dış politika

türkiye’nin avrupa birliği üyeliğini destekleyen bdp, iç hukukun ab normlarına uyum sürecini öncelikli bir görev olarak ele alacağını söylüyor. 'ermeni sorunu'nun çözüme kavuşturulması ve kıbrıs’ın 'barış adasına' dönüştürülmesinin ab yolunda hayati olduğu görüşünde.

orta doğu politikalarının öncelikli olması gerektiğine vurgu yapan parti, israil-filistin çatışması, irak işgali ve yarattığı tahribat ile israil-lübnan çatışması karşısında sorumlu ve katılımcı bir barış diplomasisini yoğunlaştırmayı hedefliyor.

irak'tan sonra afganistan’a, hatta pakistan’a yönelik haksız, adaletsiz ve uluslararası hukuka aykırı olarak gerçekleşen müdahalelerin sona ermesi için her türlü barışçıl girişime destek verilmesi gereğine inanıyor.

abd ile ilişkilerde türkiye’nin tek taraflı 'bağımlılığından' kurtulması gerektiğini savunan parti, insanlığı ve doğayı tehdit eden silahlanmaya karşı bir dış politika çizilmesi gerektiğini ifade ediyor.

kaynak: al jazeera ve ajanslar