ukrayna’da cumhurbaşkanı victor yanukoviç’in ab ile anlaşmaktan vazgeçip, rusya ile el sıkışmasıyla başlayan protestolar ukrayna’da yeni bir dönemin başlangıcı oldu. rusya’ya yakın cumhurbaşkanı yanukoviç kaçtı, eski başbakan yulia timoşenko hapisten çıktı. geçici hükümet kurulacak, erken seçim ise 25 mayıs’ta.

hükümetin önünde siyasetin yanı sıra ekonomik olarak da zorlu bir süreç var. ocak sonunda ukrayna’nın kasasında iki aylık ithalatı karşılayacak kadar parası vardı. ekonomistler şubat sonu sürenin altı haftaya düşebileceği uyarısı yapıyor. şu anda birçok banka atm’sinden kasalarda yeterli para olmadığı için sınırlı düzeyde ve belirli saatlerde para çekilebiliyor.

"bir an önce yardım gerekiyor"

kredi derecelendirme kuruluşu standard and poors’a göre ukrayna iflas edebilir. s&p ülkenin kredi notunu düşürdü, hükümetin borçlarını ödeyebilmek için gerekli fonu sağlayamadığını vurguladı.

geçici maliye bakanı yuriy kolobov, iki yıl içinde ülkenin 35 milyar dolara ihtiyacı olduğunu söyledi, yardım için uluslararası bir konferans yapmayı önerdi.

ekonomistlere göre ukrayna’nın bekleyecek vakti yok. ülkenin hemen bir kaynak bulması ve iflasın eşiğinden kurtulması gerek.

rusya yardımı askıya aldı, bekliyor

aralık ayında rusya ile 15 milyar dolarlık yardım paketi için anlaşan ukrayna için şu anda rusya seçeneği masada değil. rusya, ukrayna ekonomisine düşük enerji fiyatlarıyla da destek olma kararı almıştı. rusya şimdi geçici hükümeti tanımadığını söyledi, mali yardımı askıya aldı, gelecekte kimle çalışacaklarını görmek istediklerini ifade etti. enerjide ne olacağı ise merak konusu. indirim geri mi çekilecek, devam mı edecek, ilerleyen günlerde belli olacak. 

al jazeera’ya konuşan ihs global insight’tan kıdemli ekonomist lilit gevorgyan’a göre ukrayna’nın ekonomik durumu mevcut siyasi tablo kadar zor durumda. gevorgyan’a göre yanukoviç’in rusya ile anlaşma yapmasında da en önemli etkenlerin başında ukrayna’daki sağlıksız ekonomik durum vardı. yanukoviç, rusya’dan gelecek paranın acil ekonomik ihtiyaçları karşılayacağını düşündü fakat siyasi kaosla birlikte bu yardımla gelebilecek ekonomik düzelme ihtimali ortadan kalktı. gevorgyan, merkez bankası rezevlerinin çok tehlikeli seviyelere düştüğünü vurguluyor, “ukrayna, birkaç hafta içinde para bulmalı” diyor.

rezervler bir yıllık borca yetmeyebilir

ukrayna’da ocak ayında şiddetlenen protestolarla para birimi hryvnia yılbaşından bu yana yüzde 12 değer kaybetti. dolar karşısında değer kaybeden hryvnia’yı korumak için merkez bankası ocak'ta 1.7 milyar dolar harcadı. rezervler ocak sonu 17.8 milyar dolara düştü. bu 2006’dan beri en düşük seviye. ekonomistler şubat'ta bunun 12 milyar dolara düşmesinden endişe ediyor. bu durumda rezervler bir yıllık borcu karşılamaya yetmeyebilir.  

ukrayna’nın bu sene için 13 milyar dolarlık borç ödemesi var. haziran’da 1 milyar dolar tahvil ödemesi, 3 milyar dolarlık imf borcu ve rusya’ya doğalgaz borçları da bunlar arasında.

"gazprom, indirimden vazgeçer"

ukrayna’da ulusal doğalgaz şirketi naftogaz şimdiden gazprom’dan borç öteleme istedi. kyivpost'un haberine göre naftogas, 2014 borçlarını 15 nisan’dan sonra ödemek için gazprom’a başvurdu. ukrayna’nın gazprom’a ocak 2014 borcu 658 milyon dolar.

ihs global insight’tan kıdemli ekonomisti lilit gevorgyan, rusya’nın mali yardım paketini vermesiyle birlikte yaptığı doğalgaz indiriminden vazgeçeceğini düşünüyor. rusya, bin metreküp doğalgaz için 400 dolar olan fiyatı 268.5 dolara düşürmüştü. rusya'nın fiyatı yukarı çekmesi zaten doğalgaz faturalarını ödemekte zorlanan ukrayna için bütçe üzerinde ekstra bir yük getirebilir.

moskova merkezli danışmanlık şirketi macro advisory’den chris weafer muhalefetten kurulacak bir geçici hükümetin rusya’dan yardım ihtimalini ortadan kaldıracağını söylüyor. son yazdığı raporda weafer,  ukrayna’nın dış yardım için bekleyecek vakti olmadığını vurguluyor. weafer’e göre imf ve avrupa birliği ile bir an önce yardım paketi konusunda anlaşma yapılmalı.

ab, imf ve abd yardıma hazır ama...

peki ya ukrayna imf ile anlaşsa hemen parayı alabilir mi? imf başkanı christine lagarde, ukrayna’nın yardım istemesi durumunda destek olmaya hazır olduklarını açıkladı. abd de ukrayna’nın imf ile yapacağı bir anlaşmayı olumlu karşılayacağını duyurdu.

imf her ne kadar yardıma sıcak baksa da, tarafların masaya oturup koşullar üzerinde anlaşması paranın gelmesi için yeterli değil. çünkü ukrayna’nın bu yardımı hemen alması teknik olarak mümkün değil.

imf’nin bir ülkeye yardım edebilmesi için anlaşma yapılacak hükümetin seçilmiş olması gerekiyor. yani geçici bir hükümetle anlaşma yapılamıyor. bu da mayıs sonundaki seçimden önce imf yardımının önünü tıkıyor. imf yardımının kaderini seçimlerin sonucu da belirlemiş olacak. ab yanlısı olmayan bir hükümet imf ile anlaşmak istemeyebilir.

imf “kemer sıkın” derse...

imf ile anlaşmak kemer sıkmak anlamına da geliyor. imf yardım karşılığında reform istiyor, kamu harcamalarının düşmesini bekliyor.

bu da maaşların düşürülmesi, memurların işten çıkarılması, kamu yardımlarının kesilmesine yol açabiliyor, tıpkı yunanistan ve ispanya’da olduğu gibi.

örneğin, ukraynalıların doğalgaz faturalarına gerçek ücretin yüzde 20’si yansıyor, geri kalanı hükümetin kasasından çıkıyor.

anlaşma yaptığı diğer ülkelerde bu şekildeki sübvansiyonlara karşı çıkan imf’nin, ukrayna’dan da istemesi kuvvetle muhtemel. ukrayna’da göreve gelecek yeni hükümetin protestolara yol açabilecek kemer sıkma önlemlerini kabul edip etmeyeceği şimdilik bir soru işareti.

ab yetkilileri de ukrayna’nın öncelikli ihtiyacının kısa sürede kasasına girecek bir para olduğunu vurguluyor ve bunun da ikili anlaşmalar yoluyla olabileceğini söylüyor.

ukrayna stratejik çalışmalar ulusal enstitüsü’nde siyasi analist roman rukomeda’ya göre ukrayna ekonomik olarak potansiyeli çok zengin bir ülke ancak yolsuzluklar nedeniyle kaynaklar doğru kullanılamadı. al jazeera’ye konuşan rukomeda, ekonominin ayağa kalkması için bir fırsat doğduğunu düşünüyor. rukomeda’ya göre ukrayna’nın ihtiyacı ekonomiye doğru bir yön verilmesi ve bu da avrupa birliği’nin desteğiyle olabilir.

avrupa krizi ihracatı etkiledi

özellikle demir-çelik ve tarım sektörlerinde güçlü olan ukrayna 2009’daki ekonomik kriz ve zayıf ekonomi politikalarıyla güç kaybetti. para biriminin değer kaybetmesi ve avrupa gibi başlıca ihracat pazarlarının zayıflamasıyla üretim ve ihracat azaldı. gelirler düştü. ukrayna’da ekonomi 2013’te büyümedi. imf’nin bu yıl için büyüme tahmini yüzde 1.