dışişleri bakanı mevlüt çavuşoğlu ve portekizli mevkidaşı rui machete’in katılımıyla açılan anıtın yapımına 2014 yılında karar verilmişti. türkiye, asala ve diğer ermeni örgütler tarafından öldürülen diplomatlar için anıt yapılması çalışmalarına son yıllarda başladı. son birkaç ay içinde sydney, ottawa ve lahey’de de çeşitli anıtlar ya da plâketler yaptırıldı.

lizbon’daki açılış töreni, 70’li ve 80’li yıllarda gerçekleşen saldırılar arasında dışişleri bakanlığı tarafından en dramatiği olarak kabul edilen lizbon büyükelçilik maslahatgüzarı yurtsev mıhçıoğlu’nun eşi cahide mıhçıoğlu ve portekizli polis memuru manuel pacheco’nun hayatlarını kaybetmelerine yol açan lizbon baskınının yıldönümünde gerçekleşti.

anıtta nazım hikmet’in de şiiri var

saldırıda portekizli bir polis memuru da hayatını kaybettiği için, türkiye ve portekiz, anıtın ‘iki ülkeye ait olması ve ortak acıyı yansıtması’nda karar kıldı. anıt bu sebeple büyükelçilik yerleşkesinin dış duvarına pano şeklinde inşa edildi. 200 cm boyunda ve 300 cm genişliğindeki çini panodan oluşan anıt, büyükelçiliğin dış cephesinden de görülebilecek bir konumda yer alıyor.

anıt projesini, dünyanın farklı noktalarında yaptığı benzer çini çalışmalarla tanınan iznik vakfı gerçekleştirdi. çini panoda cahide mıhçıoğlu, manuel pacheco ile ölümü temsil eden selvi ağacı ile ölümsüzlüğü simgeleyen hayat ağacı tasviri yer aldı.

aynı duvarda nazım hikmet’in ve portekizli şair fernando pessoa’nın şiirlerinden alıntılar da var:

“bu anıt var oldukça, ‘bir ağaç gibi tek ve hür ve bir orman gibi kardeşçesine’ yaşamanın değerini bilenler, türkiye-portekiz kardeşliğinin bu ağacın kökleri gibi sağlam ve derin olduğunu hatırlayacaktır.”

“ortak kayıplarımızın hatıraları, ‘içinde dünyanın bütün düşlerini taşıyan’ nesillerin kalplerinde, hayat ağacının dökülen her bir yaprağının yerine yüzlerce yenisini ekleyerek yaşatılacaktır.”

lizbon’daki büyükelçilik rezidansı 27 temmuz’da basılmıştı

ermeni devrimci ordusu (ara) mensubu beş kişi, 27 temmuz 1983 tarihinde büyükelçilik kançılarya binasına girmeye çalışmış, ancak yaşanan çatışma sonrasında güvenlik görevlilerini aşamayınca büyükelçiliğe bitişik büyükelçilik rezidansını basarak, cahide mıhçıoğlu ile oğlu atasay mıhçıoğlu’nu rehin almıştı. rehinelerin bulunduğu odaya döşedikleri bombaları patlatarak cahide mıhçıoğlu ve rehineleri kurtarmak için olay yerine müdahale eden portekizli polis memuru manuel pacheco’yu da öldürmüşlerdi. maslahatgüzar yurtsev mıhçıoğlu ve oğlu atasay mıhçıoğlu ise saldırıyı yaralı olarak atlatmıştı.

saldırılarda 31 diplomat ve yakını hayatını kaybetmişti

1970’li ve 1980’li yıllarda asala (ermenistan’ın kurtuluşu için ermeni gizli ordusu), jcag (ermeni soykırımı adalet komandoları) ve ara (ermeni devrimci ordusu) gibi örgütlerin saldırılarında 31 diplomat, kamu görevlisi ve aile fertleri yaşamını yitirdi.

kaynak: al jazeera