iran’ın en büyük, dünyanınsa ikinci büyük tuz gölü urumiye, tamamen kuruma tehlikesiyle karşı karşıya.

bir dönem iranlıların sahillerinde yüzdüğü gölün yüzde 94’ü kurudu. göldeki 30 milyar metreküp sudan yalnızca 2 milyar metreküpü kaldı. sular çekilince göl, büyük bir tuz çölüne dönüştü.

göl çevresindeki halk, çevre felaketi sebebiyle büyük risk altında. urumiye’de oluşan tuz fırtınaları insanlarda deri rahatsızlıkları ve solunum problemlerine sebep oluyor.

eskiden turistler için bir çekim alanı olan gölün etrafındaki tesislerin çoğu kullanılamaz halde. urumiye'den tebriz'e geçişi sağlayan feribotlar ise, demirledikleri yerlerde çürümeye terk edilmiş durumda.

bir köprüyle göl ikiye bölündü

urumiyeli çevreciler, gölün kurumasını üç sebebe bağlıyor. onlara göre, birinci sebep iklim değişikliğinden ötürü yaşanan kuraklık. yağmur ve kar sularının azalması nedeniyle gölün su seviyesi her geçen yıl azaldı.

ikinci neden ise gölü besleyen nehirler üzerine inşa edilen 43 baraj. barajlardaki su seviyelerinin de düşüklüğü nedeniyle göle su aktarılmadı.

tahran yönetiminin urumiye-tebriz yolunu gölün ortasından geçirmesi de, çevre felaketinin en önemli sebeplerinden biri olarak gösteriliyor. göl üstüne inşa edilen köprü ile göl ikiye bölündü. yolun yapımı için dağlar yok edilerek göl dolduruldu. doldurulma nedeniyle göl içindeki kaynaklar kurudu.

türkiye ve irak'ı da etkileyebilir

uzmanlara göre, urumiye’de yaşanan bu çevre felaketinin önüne geçilmemesi durumunda tehdidin boyutu bölge ülkelere de sıçrayabilir. bölgede 15 milyon kişiyi doğrudan etkileyecek bu felaketin yaşanması çok da uzak görünmüyor.

çevre illerdeki halkın büyük bölümü tarım ve hayvancılıkla geçiniyor. suyun azalması ve göldeki tuzun kuruyup rüzgarın etkisiyle etrafa savrulmasıyla bu iş alanları büyük oranda zarar gördü.

turizmi de baltalayan kuraklık sonrası gölün çevresindeki köylerde yaşayan gençler işsizlik nedeniyle göç ediyor. çevredeki köylerin yüzde 50’si boşaldı.

meşhur elma ve üzüm bahçeleri tehdit altında

göl kenarında 18 yıldır kafe işleten muhammed sabazi, "eski günlerimizi çok arıyoruz" diyor ve ekliyor:

"önceleri burası yemyeşil ve masmaviydi. insanlar gölde yüzer, buradaki onlarca dükkândan alışveriş yapardı. esnaf çok memnundu. ancak şu anda göle yakın köylerdeki tüm gençlerin göç ettiğini biliyoruz. çünkü artık iş yok. durum her geçen gün kötüye gidiyor." 

eskiden yiyecek içecek, güneş yağı ve kremiyle yüzme malzemesi sattığını anlatan sabazi, "asıl tehlike gelecekte. eğer kurumanın önüne geçilmezse urumiye büyük zarar görür. urumiye elma ve üzüm bahçeleriyle tanınıyor. artık tarım bile yapılamaz hale gelebilir. çünkü rüzgârla etrafa savrulan tuz her şeyi kurutuyor" diye konuşuyor.

kurtarma projesi

iran hükümeti ise urumiye gölü'nü kurtarmak için proje hazırlıyor. hükümet, aras nehri'ndeki suyu göle aktarmak için 90 milyon dolarlık bütçeyi onayladı.

hasan ruhani, cumhurbaşkanı seçildiği zaman urumiye gölü'ndeki sorunun 100 günde çözüleceği sözünü vermişti. bölge halkı bu sürenin geçmesine rağmen ciddi adım atılmadığını belirtiyor.

20 yıldır kuruyor

urumiye gölü, iran'ın kuzeybatısında, batı azerbaycan eyaleti ile doğu azerbaycan eyaleti arasında bulunuyor. adını azeri türkleri ile kürtlerin birlikte yaşadıkları urumiye şehrinden alıyor.

dünyanın en büyük ikinci tuz gölü olarak bilinen urumiye, 5 bin 200 kilometrekare yüzölçümüne sahip.

türkiye sınırına da yakın olan urumiye, van gölü'ne 147 kilometre uzaklıkta bulunuyor. en derin yeri yaklaşık 16 metre olan gölün suyu, 1995 yılından beri azalıyor.

gölde artık sadece yüzde 6 oranında su bulunuyor.

kaynak: al jazeera, anadolu ajansı