türkiye'nin israil'e ilişkin açıkladığı kararların ardından gözler, iki ülke arasında en önemli işbirliği alanlarından birini oluşturan savunma sanayiine çevrildi.

israil, türkiye'nin savunma sanayi alanında en önemli ortaklarından birini oluştururken, savunma sanayiinde iki ülke arasında ticaret dengesi israil lehine gelişiyordu. türkiye, israil'den yüksek teknoloji gerektiren savunma sanayii ürünleri alırken, israil ise türkiye'den daha çok askeri bot, üniforma gibi malzemeler alıyordu.

dış ekonomik ilişkiler kurulu (deik) ile uluslararası para fonu (imf) ve uluslararası finansal istikrar verilerine dayanarak araştırmalar yapan ekonomik istihbarat biriminin (eiu) ülke bültenlerinden derlenen bilgilere göre, türkiye ve israil arasında 28 ağustos 1996'da imzalanan savunma sanayi işbirliği anlaşması ile savunma sanayi iki ülke arasında önemli işbirliği alanlarından biri haline geldi.

savunma sanayi göz önüne alındığında iki ülke arasındaki ticaret dengesi israil lehine gelişirken, türkiye israil'den yüksek teknoloji gerektiren savunma sanayi ürünleri, israil ise daha çok askeri bot, üniforma benzeri malzemeler alıyordu. israil türkiye'nin savunma sanayi alanında önemli ortaklarından birini oluştururken, milli savunma bakanlığı türk f4 uçaklarının modernizasyonu çalışmalarını israilli bir firma ile ortak gerçekleştiriyordu.

dış ticaret

türkiye israil'e geçen yıl 2 milyar 82 milyon dolar tutarında, bu yılın ilk 7 ayında ise 1 milyar 382 milyon dolar tutarında ihracat gerçekleştirdi.

türkiye geçen yıl israil'den 1 milyar 359 milyon dolarlık, 7 ayda ise 1 milyar 180 milyon dolarlık ithalat yaptı.

türkiye'nin israil'e ihraç ettiği başlıca ürünler arasında otomotiv, demir-çelik, izole edilmiş teller, bakır tel, sırlı seramikten döşeme, kaldırım taşları, şömine ve duvar karosu, mücevher, elektrikli makine ve cihazlar yer alıyor.

türkiye de israil'den petrol ve petrol ürünleri, tanklar ve diğer zırhlı savaş taşıtları, kimyasallar, plastik ve plastikten mamul eşya, demir çelik döküntü ve hurdaları, organik kimyasallar, elektrikli makineler, tıbbi cihazlar, dokunmamış mensucat, ilaçlar ithal ediyor.

yatırımlar

son dönemde israilli firmaların türkiye'de göze çarpan yatırımları arasında ofer grubu'nun tüpraş hisselerini satın alması ve iptal edilen galataport ihalesi sayılabilir.

israil'in en büyük bankası olan hapoalim bank, bankpozitif;in yüzde 57,5 oranında hissesini devralarak türk bankacılık sektörüne yatırım yapıp, bu çerçevede bankpozitif'in kontrol hisseleri için c faktoring'e 100 milyon dolar ödedi.

2006 haziran ayında ise israilli karmel halıları 9 milyon dolar yatırım yaparak türkiye'deki atlas halı şirketinin hisselerinin yüzde 51,1'ini satın aldı.

2006 yılında tekstil alanında faaliyet gösteren polgat ve kahve üretimi alanında faaliyet gösteren elite firmaları türkiye'deki yatırımlarından çekildi.

israil ortaklığıyla gebze organize sanayi bölgesi sınırları içinde yer alan ve mayıs 2005;te faaliyete geçen gebze organize sanayi bölgesi teknoparkında şu anda 48 adet yazılım ve arge firması üretim için başvurmuş bulunuyor.

müteahhitlik firmalarının israil'de bugüne kadar üstlendikleri 104 adet projenin toplam değeri 580 milyon dolar iken, israil'deki en büyük türk yatırımı, zorlu holding'in kuracağı elektrik santralleri olup, bu çerçevede, zorlu endüstriyel ve enerji tesisleri inşaat ticaret aş, ilk aşamada israil;de 4 adet elektrik santrali projesi üstlendi. zorlu endüstriyel ve enerji tesisleri inşaat ticaret aş;nin üstlendiği projelerin toplam kapasitesi israil'in mevcut elektrik üretiminin yüzde 10'u dolayında.

ülkede en uzun süredir etkinlik göstermekte olan yılmazlar inşaat şirketinin dışındaki türk müteahhitlik şirketlerinin israil'deki etkinlikleri ise kısa sürdü. bu şirketler arasında enka (1994-1996 yıllarında kısa bir etkinlik dönemi), ceylan inşaat (1997 yılında bazı israil'li müteahhitlik şirketleriyle birlikte ben gurion havalimanının yeni terminalini inşa etmeye başlamasının ardından finansman sorunları akabinde projeyi terk etti) ve çuhadıroğlu aluminyum şirketlerini saymak mümkün. diğer taraftan, ashkelon'daki dorad enerji santrali projesinde yüzde 25 ortaklığı bulunan ve santral inşaatını üstlenen zorlu holding, projenin inşaatını bir abd firmasına devretti.

turizm

türkiye-israil turizm işbirliği anlaşması 1 haziran 1992 tarihinde kudüs'te imzalanırken, israilli turistler için 2. turizm destinasyonu olan türkiye'ye 2007 yılında israil'den gelen turist sayısı 511 bin 435, 2008 yılında 558 bin 183, 2009 yılında 311 bin 600, 2010 yılında ise 109 bin 600 olarak gerçekleşti.

ticari sorunlar

israil hükümeti ülkede artan işsizlik gerekçesiyle yabancı işçi sayısına önemli kısıtlamalar getirirken, bu çerçevede çalışma vizesi sürelerini 5 yıl ile sınırlandırdı ve yabancı işçi çalıştıran şirketlere ''istihdam vergisi'' uyguladı.

israil'in özellikle yaş ve kuru sebze-meyve ithalatı izinlerinde, üretim alanlarında zirai karantina denetimi yapılmasını şart koşması ticarette teknik engel oluştururken, et ürünleri başta olmak üzere israil'e ihraç edilecek gıda ürünlerinde musevi dinine uygunluğu belgeleyen koşer sertifikası aranması maliyet artırıcı bir unsur olup söz konusu sertifikaların temininde karşılaşılan sorunlar zaman zaman israil;e yönelik ihracatı olumsuz yönde etkileyebiliyor.

israil'de firmaların ticaret odalarına üyeliği zorunlu olmadığından, uyuşmazlık halinde odalar nezdinde herhangi bir yaptırım uygulanamamakta, uyuşmazlık ancak, mahkeme yoluyla çözülebilmekte.

türkiye'den israil'e yapılan ihracatta karayolu ulaşımı yerine ağırlıklı olarak deniz yolu kullanılırken, özellikle soğuk havalı konteynerlerin temin edilmesinde karşılaşılan güçlükler nedeniyle, bu ülkeye yönelik bozulabilir ürün ihracatı arzu edilen düzeye ulaşamıyor.

israil halen (haziran 2007) türkiye'den ithal edilmekte olan gtip'li portland çimentoya anti damping vergisi uygularken, türk işadamlarının israil'e gitmek için vize alma zorunluluğu bulunuyor.