alper altuntaş

prodüktör

seçimlerde çekişmeli, yani yarışın heyecanlı geçeceği illerin haritasını hazırlamak için yola koyulduğumuzda bu illerin yukardaki gibi ülkenin büyük çoğunluğunu kapsayacağını tahmin etmiyorduk.

ancak hem önceki seçim sonuçları, hem son siyasi gelişmeler, hem de al jazeera muhabirlerinin bölgede yaptığı tespitler, birçok noktada yerel seçimlerin hararetli geçeceği verisini ortaya çıkardı.

bu yüzden aşağıda birbirleriyle benzer özellikler taşıyan ve birbirlerine yakın şehirleri tek bir potada ele aldık.

kuzey ege

kuzey ege’de yarış genel olarak adalet ve kalkınma partisi (ak parti / akp) ve milliyetçi hareket partisi (mhp) arasında geçiyor.

daha önce buradaki manisa ve balıkesir’in oylarını sosyal demokrat seçmenlerin de desteği ile mhp kazandı. ancak şimdi yeni yerel seçim kanununa göre buralarda ak parti daha iddialı. yani belediye başkanlığı seçiminde artık şehir merkezi dışında kullanılan oylar da devrede. ve bu oylar 2011 genel seçimlerinde akp’ye yöneldi.

akp yönetimindeki  kütahya’da ve cumhuriyet halk partisi (chp) yönetimindeki çanakkale’de durum nispeten daha net.

30 mart’ta bu şehirlerin kaderini, sol oylardan çok mhp ve akp’nin birbirlerinden ne kadar seçmen alacağı belirleyecek.

başbakan erdoğan’ın seçim mitinglerine bu bölgeden başlaması tesadüf değil.

iç ege

iç ege’de yer alan denizli, uşak, afyon, isparta ve burdur da önceki bölge ile benzer özellikler taşıyor. burada da genelde ak parti - mhp yarışı var.

mhp 2009’da aldığı uşak'ta yeni adayı ile, isparta’da mevcut belediye başkanı ile yarışa giriyor ve yüzde 10’u geçmeyen oy farklarıyla aldığı bu şehirlerde akp’nin nefesini ensesinde hissediyor.

ancak uşak’ta partisinin kazanamayacağını düşünen chp seçmeninin bir kısmı ve isparta’da artık varlık gösteremeyen demokrat parti’ye (dp) oy vermiş % 17’lik kitle mhp’nin elini rahatlatabilir.

bu şehirlerden burdur’da, chp % 1,46’lık oy oranıyla seçimi kaybetti. önceki seçimler birçok parti için önemli bir referans ve burada mhp’yi tercih etmiş bir kısım seçmenin bu sonucun ardından chp’ye oy vermesi şehrin el değiştirmesine yol açar.

afyon’da ak parti’nin en güçlü rakibi mhp. burada önceki seçimlere bakıldığında sol seçmenin neredeyse tamamı mhp’ye destek vermiş görünüyor. seçim sonucunu siyasi gelişmeler ve şehirde ciddi oy potansiyeli olan saadet partisi’nin (sp) performansı belirleyecek.

akdeniz kıyısı

akdeniz kıyısında yer alan antalya, mersin, adana ve hatay’da 30 mart akşamı ortaya çıkacak hiçbir sonuç şaşırtıcı olmaz.

ak parti % 5 oy farkıyla kaybettiği antalya’da önceki adayı ile iddialı. erdoğan miting ve açılışlar için bu kente sık sık uğruyor. şimdiye kadar 29 kez kenti ziyaret eden başbakan antalya’yı almak istiyor. akp’nin avantajı daha çok oy aldığı kırsalın da bu seçimde oy kullanacak olması.

mersin’de üçlü bir yarış var. ak parti önceki yerel seçimde burada üçüncü olsa da artık etkili olan kırsal oylarıyla daha iddialı. ikinci olan mhp de şehirde sevilen adayı ile potayı zorlamaya aday. şehrin kaderini mhp adayının hedeflediği oyu alıp alamayacağı ve alırsa da bunu chp’den mi, yoksa akp’den mi koparacağı belirleyecek. her üçü de sonunda ipi göğüsleyebilir. şehir merkezinde ve özellikle tarsus’ta yaşayan kürtlerin, barış ve demokrasi partisi'nin (bdp) adayı yerine çözüm sürecini başlatan ve yürüten ak parti’ye destek vermesi muhtemel.

adana'da da 3 ihtimalli bir yarış var. 3 majör partinin yanında 4 farklı partiden 5 defa belediye başkanı seçilen ve son olarak mhp’den aday olan ve kazanan aytaç durak da bağımsız olarak adaylığını koymuştu. ancak durak mhp lehine adaylıktan çekildiğini açıklayarak adana'da bu partinin elini güçlendirdi.

hatay, suriye iç savaşından en çok etkilenen kent. şehirde bulunan sınır kapılarında gerçekleşen intihar saldırılarının sebep olduğu ölümler, il sınırları içinde suriyeli sığınmacıların fazla oluşu, ihracat yapmanın zorlaşması ve burada sayıları hayli fazla olan nakliyatçıların yaşadığı sorunlar hükümet aleyhine bir hava yaratıyor. ak parti, eski adalet bakanı'nı buradan aday göstererek zayiatını azaltmaya çalışsa da chp bir önceki seçimi kazanan ak parti’li belediye başkanını aday göstererek ciddi bir hamle yaptı. burada seçim kesinlikle iki aday arasında geçecek ve her sonuca gebe.

çekirdek anadolu

çekirdek anadolu diye tabir edebileceğimiz amasya, çorum, kırıkkale, kırşehir, nevşehir, aksaray ve niğde hattında akp yarışın sabit üyesi. kimi yerlerde chp, kimi yerlerde de mhp karşısına çıkıyor.

burada muhalefet partilerinden birbirlerine oy geçişi iç ege’deki kadar değil. bunda en önemli etken chp oylarının önemli bir kısmının alevi seçmenlerden gelmesi. geleneksel olarak chp’li olan bu kitle mhp’ye oy vermekte daha temkinli. bu da yarışta her partinin kendi bacağından asılması anlamına geliyor.

amasya ve niğde’de 3 parti de güçlü. durumu mhp’nin sağ seçmenlere yönelik başarısı belirleyecek. bu, chp’nin de aradan sıyrılmasına sebep olabilir. ancak bu iki şehirde  % 40 ile önceki seçimi kazanmış olan ak parti hâlâ favori.

çorum’da akp - chp yarışı var. akp bir adım önde olsa da burada alevi ve sol oyların yanında milliyetçi oyları da alabilen chp kıran kırana bir yarışın içinde.

kırıkkale, aksaray ve nevşehir’de mhp - akp yarışı var. kırıkkale’de önceki seçimde etkili olan dp’ye oy veren kitlenin bu sefer kime oy vereceği büyük önem taşıyor. aksaray ve nevşehir’de akp’nin önünde mhp dışında bir parti yok. mhp, tek alternatif olma özelliği ve buna bağlı olarak sağ seçmenden alacağı her ekstra oy ile akp’ye yaklaşıyor.

yukarıda bahsi geçen illerde sonucun ne olacağını elbette şimdiden bilmek mümkün değil. ama tümü akp’li belediyelerce yönetilen bu illerin muhtemel bir el değişikliği oy oranlarından öte bir etkiye yol açabilir. nüfusları fazla olmayan bu kentler son seçimlerde akp renklerine boyanan türkiye haritasının genel görünümünde psikolojik etkisi olan bir değişikliğe yol açma potansiyeline sahip.

kuzey batı anadolu

eskişehir’de burayı elinde bulunduran chp ile akp arasında kıran kırana yarış var. şehri yöneten chp’li belediye başkanı çok seviliyor ama artık büyükşehir belediye başkanlığı için oy kullanacak olan kırsal bölgelerde akp daha güçlü.

bolu ve bilecik’te 2009 yılında chp % 0.5 ve % 2.7  oy oranları ile yarışı kaybetti. bu iki şehirde 2009’da milliyetçi oyların emaneten chp’ye yöneldiğini, 2011 seçim sonuçlarından rahatlıkla görebiliyoruz. yarış chp ve ak parti arasında.

mhp; kastamonu, bartın ve karabük’te önceki yerel seçimde ipi göğüsledi. karabük’te fark % 0.13 gibi düşük bir oy oranıydı. çankırı’da ise mhp % 1.5’lik oy farkıyla kaybetti. buralarda akp ile mhp arasında kıyasıya bir yarış gerçekleşecek.

doğu karadeniz

doğu karadeniz’de en sıcak noktalar her ikisi de büyükşehir olan ordu ve trabzon. ordu’da ipi daha sonra chp’ye geçen demokratiki sol parti (dsp) adayı göğüslemişti. ilk defa etkili olacak kırsal oyları akp’yi de chp kadar iddialı hale getirebilir.

trabzonlular önceki seçimde chp’yi son seçimde akp’yi tercih etti. iki seçimde de taraflar rakibine fark atamadı. durum her iki sonuca da açık.

gümüşhane’de çok az bir farkla mhp, bayburt’ta ise az bir farkla ak parti yarışı kazandı. buralarda da bu iki parti arasında el değiştirmeler olabilir. bayburt’ta genel seçimde akp’yi, yerelde ise kendi partisini destekleyen ve hatırı sayılır bir oyu olan saadet partisi seçmeninin ne yapacağı önemli.

erzincan çevresi

erzincan, sivas, erzurum ve elazığ’da akp ve milliyetçiler yarışıyor.

erzurum,  hükümet ile çatışan eski müttefik fethullah gülen’in doğduğu kent. cemaat'in en güçlü olduğu yer ve bu kitlenin şehirde zaten önemli bir güce sahip mhp’ye yöneleceği kesin. bu da şehirde mhp - akp yarışını öne çıkarıyor. üçüncü bir seçenek yok.

erzincan ve elazığ’da da akp karşısındaki en ciddi rakip mhp. bu parti, burada gösterdiği adaylar ve son gelişmelerin ardından akp’yi zorlamaya aday.

tunceli’de chp - bdp yarışı var. şehirde sayıları hayli fazla olan sosyalistlerin aday çıkarmak yerine bdp’yi destekleyecek olmaları zaten belediyeyi elinde bulunduran bu parti için avantaj. ancak genel seçimde şehrin mevcut iki milletvekilini de alan ve genel başkanı da tuncelili olan chp, bdp’nin belediye hizmetlerinden memnun olmayan bir kitleyi de yanına çekerek şehirde yarışa girdi. tunceli’de de üçüncü bir seçenek zor görülüyor.

sivaslı olan büyük birlik partisi (bbp) lideri muhsin yazıcıoğlu’nun ölümünün ardından bu parti 2009 seçimlerinde % 50 oy ile şehri aldı. bu partinin sivas’ta bu sefer nasıl bir performans göstereceği çok önemli. ibre 2011 genel seçimlerinde büyük oranda akp lehine dönmüştü. yarış akp ve bbp arasında geçecek gibi görünüyor.

ardahan’da önceki seçimde sol oylar chp ve dsp arasında eşit bir şekilde bölündü. bu da akp’nin şehri almasında etkili oldu. oy toplamı % 30’u bulan diğer partilerin seçmeni de bu yarışta büyük oranda akp ve bu seçimde sol adına tek başına yarışacak gibi görülen chp arasında bölünecek. yarış kıran kırana…

van gölü çevresi

önceki yerel seçimde ağrı, muş ve bitlis’te akp, siirt ve van’da bdp seçimi kazandı.

iğdır belediyesi 2009’da mhp’den, bdp’den önce kurulan demokratik toplum partisi'ne (dtp) geçti. şehirdeki azeri seçmenin ciddi bir kısmı sağ oyları böldüğü ve buna sebep olduğu gerekçesiyle akp’ye kızgın. akp yine aday gösterse de seçim mhp ve bdp arasında geçecek gibi görülüyor. 2011 seçimlerinde mhp’nin burada birinci olması da bu küçük şehri, seçim sonucu en çok merak edilen yerlerden biri haline getiriyor.

2011’de,yerel seçimin aksine muş’ta bdp destekli bağımsız aday, siirt’te de ak parti ipi göğüsledi.

söz konusu şehirlerde hiçbir galip diğerine büyük bir fark atamadı.

yani bu şehirlerde iki parti de seçimi kazanma konusunda iddialı.

istisnai bir durum van’da var. 2011 van depreminin ardından şehre yapılan yatırımlar ve toplu konut idaresi'nin (toki) binaları ak parti lehine bir rüzgar estirmiş durumda. burada ak parti, bdp karşısına önceki seçimlerden daha iddialı olarak çıkıyor.

suriye sınırı

mardin’in kaderini yeni yerel seçim kanunu belirleyecek. şehri elinde bulunduran akp,  mevcut belediye başkanının kan kaybetmesi ve artık ilçe ve köylerin de büyükşehir için oy kullanacak olması sebebiyle zor durumda. bdp güçlü olduğu kırsal oyları ile çok daha avantajlı.

şanlıurfa siyasette islami öğelerin daha etkili olduğu bir yer. üstelik il sınırları mardin’den farklı olarak daha fazla arap ve türkmen nüfus barındırıyor. bu seçmenlere muhafazakâr kürt oyları da eklenince akp kan kaybetse bile urfa’da favori. köylerin ve doğu ilçelerinin oylarıyla bdp’nin akp’yi zorlaması muhtemel.

kilis’te chp zayıf aday göstererek burada potansiyeli olan mhp’ye üstü kapalı destek veriyor. suriye iç savaşının yarattığı tepki oyları ile birlikte mhp burada akp karşısında ciddi bir rakip haline geldi.

3 devasa şehir

nüfuslarının toplamı 25 milyonu bulan istanbul, ankara ve izmir'de sonucun ne olacağı herşeyden önemli. bu 3 şehirle ilgili makalelere ve interaktif haritalara aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.

sonuç

önceki seçim sonuçları ve al jazeera ekiplerinin gözlemleriyle ele alınan bu tespitler 30 mart akşamı ortaya çıkacak tabloyu tam olarak yansıtamaz.

yeni yerel seçim kanunu, yolsuzluk ve rüşvet operasyonu, iktidar - cemaat kavgası, gezi parkı eylemleri, internette yayınlanan ses kayıtları, çözüm süreci, dış politika ve ekonomik göstergeler iktidar lehine ya da aleyhine bambaşka durumları ortaya çıkarabilir.

seçim sonuçlarına göstergeler değil seçmen tercihleri karar verecek.

kaynak: al jazeera