Görüş

IŞİD'i Suriye'de vurmak şart

ABD'nin Kuzey Irak'taki IŞİD mevzilerini vurması şunu gösterdi: Koordine bir askeri harekât, IŞİD kuvvetlerinin zafiyetlerini hızlıca açığa çıkarabilir. Ama soruna uzun vadeli çözüm için IŞİD'i merkezinde, yani Suriye'nin kuzeyinde vurmak gerekiyor.

Konular: Ortadoğu, IŞİD, Irak, Suriye, ABD
IŞİD, geçen hafta rejimin Suriye'nin kuzeyindeki Rakka kentinde son kalesi konumunda bulunan Tabka Askeri Üssü'nü ele geçirdi. [Fotoğraf: AP]

irak şam islam devleti (işid) güçleri, haziran ayında suriye'nin kuzeydoğusundan harekete geçip irak'ın en büyük şehirlerinden musul'u ele geçirdiğinde, her iki ülkede de üç yıldır gittikçe kötüleşmekte olan koşullar önemli bir dönemece ulaşmış oldu. 

önceleri nispeten küçük çaplı, fakat tam teçhizatlı ve yüksek motivasyonlu savaşçılardan menkul bir grup olan işid, bir anda büyüyerek suriye'nin kuzeydoğusunun bir bölümünü ve felluce'nin de aralarında bulunduğu bazı irak kentlerini elinde tutar hale geldi.

işid, geçen ay musul barajı'nı kısa süreliğine denetimi altına alıp, irak'taki topraklarını genişletmeyi sürdürünce, dünya da birden bölgede bağdat hükümetinden muhalif araplara, türklere, iranlılara, kürtlere, amerikalılara ve israillilere kadar istisnasız herkesi etkileyen bu tehdidin farkına vardı.

bununla beraber, abd, kürt güçleri ve irak silahlı kuvvetlerinin son iki haftadır kuzey irak'taki işid mevzilerine yönelik olarak koordinasyon içinde sürdürdükleri ve netice itibarıyla musul barajı ve çevresinin işid'den geri alınmasını sağlayan askeri operasyonlar, iki şeyi gösterdi:

işid, geçen ay musul barajı'nı kısa süreliğine denetimi altına alıp, irak'taki topraklarını genişletmeyi sürdürünce, dünya birden bölgede herkesi etkileyen bu tehdidin farkına vardı.

by Rami G. Huri

koordine bir askeri harekât, aşırı geniş bir alana yayılan işid kuvvetlerinin askeri zafiyetlerini hızlıca açığa çıkarabilir ve irak'ta ele geçirdikleri toprakları kaybetmelerine neden olabilirdi; ama soruna uzun vadeli çözüm bulabilmek için işid'i merkezinde, yani suriye'nin kuzeyinde vurmak şarttı.

dikkatlerin yeniden suriye'ye odaklanması, buradaki koşulların çetrefilliğini de öne çıkarıyor. öyle ki, şu anda ülkenin farklı bölgelerini elinde bulunduran en az beş büyük grup var ve hepsi de sürekli değişen bir müttefikler, sessiz ortaklar ve azılı düşmanlar kümesi içinde savaşıyor.

bu beş temel grup şunlar: suriye hükümeti; işid; en az onunda kadar katı bir islamcı anlayışa sahip nusra cephesi ile daha küçük çaplı muhtelif müttefikleri; genellikle suriye ulusal koalisyonu ve özgür suriye ordusuyla koordine saldırılar düzenleyen, daha ana akım islamcı muhalif gruplar; ve ülkenin en kuzeyinde türkiye ve irak sınırlarına yakın bölgeleri elinde bulunduran kürt gruplar. bu milliyetçi, mezhepçi ve etnik gruplar çok çeşitli aşiret güçleriyle, bölgesel ve yabancı destekçi, silah tedarikçisi ve fon sağlayıcıyla da yakın ilişki içinde.

suriye hükümeti, bugün ülkenin kuzeydoğusunun büyük bölümünü rakka'daki bölge merkezinden kontrol eden işid'in yükselişine son iki yıldır az çok göz yumdu. suriye devlet başkanı beşşar esed, işid'in bir miktar toprak ele geçirerek burada kendi "islam devleti ve toplumunu" kurmakla bir süre yetineceğini ve bu arada da bu hedefine ulaşmak için diğer muhalif gruplarla savaşacağını varsaymakta haklıydı.

esed, ülke topraklarının bir kısmını işid'e terk ederek, diğer muhalif grupların, rejimin askerleri yerine işid'e karşı savaşır halde kalmasını istiyordu. hatta kimi analistlere göre, esed'e bağlı istihbarat kurumları, işid'e saldırmayarak, grubun kontrolü altındaki petrol kuyularından alım yaparak ya da suriye hapishanelerindeki bazı işid sempatizanlarını salıvererek örgüte sessizce yardım ediyordu. ancak işid, elindeki topraklar, doğal kaynaklar ve sınır ötesi ticaret ve kaçakçılık rotaları sayesinde o kadar güçlendi ki, bu yazın başında irak'a da yayılarak, bir anda tüm bölge için tehdit haline geldi.

işid, yakın zamanda irak'ın musul kentini ve barajını, tabka hava üssü'nü ve suriye'nin kuzeyinde halep'in doğusundaki bazı bölgeleri ele geçirerek bir dizi başarı yakaladı. bu ilerleyiş, işid'i suriye'deki diğer muhalif grupların gözünde daha cazip hale getirdi; kendi gruplarından kaçarak işid saflarına katılan muhaliflerin sayısı arttı. böylelikle işid'in suriye ve irak'taki silahlı adam sayısı on binleri buldu.

irak’taki durumun vahametin ardından, bölgesel ve uluslararası aktörlerin dikkatinin yeniden işid’in suriye’deki varlığına çevrilmesi, işid’in artık normalde askeri hamlelerini koordinasyon içinde yürütmeyecek birtakım güçlerin oluşturduğu yeni bir tertiple savaştığı anlamına geliyor. bu kombinasyonun içinde abd, suriye hükümeti, iran, suriye’deki kürt güçleri, irak, hatta belki türkiye, suriyeli islamcı ve laik muhalif gruplar ile teçhizat, silah ve istihbarat sağlayan batı ve arap hükümetleri yer alıyor.

bu bakımdan alışılmadık bileşimlerin sonuncusu ise suudi arabistan ile iran arasında işid’in genişlemesini denetim altında tutmaya yönelik üst düzey toplantılar oldu. oysa tahran ve riyad, yaygın kanıya göre şu dönemde irak, suriye, lübnan, yemen ve filistin gibi bölgenin pek çok farklı yerinde müttefikleri vasıtasıyla bir dizi vekil savaşı yürütüyor.

işid’i ancak tam kalbinden, yani suriye’den zayıflatarak yenebileceklerini, hatta tamemen yok edebileceklerini anlayan abd ve diğer güçler, şimdi işid’e doğrudan suriye’de saldırma olasılığını değerlendiriyor. bu doğrultuda, işid’in şu anda irak’ta elinde bulundurduğu bazı yerleri kaybetmesi ve yanı sıra suriye hükümeti ve diğer suriyeli muhalif gruplara karşı bilhassa halep çevresinde yürüttüğü savaşı yoğunlaştırması muhtemel. suriye içindeki çatışmanın dinamikleri, içerideki muhtelif muhalefet gruplarının yükselişi ve düşüşüne bağlı olarak değişim geçirmeyi sürdürüyor.

örneğin halep’te son aylarda laik ya da ana akım islamcı muhalif gruplar, hem hükümet, hem de artık bu bölgeye girebilmek için doğrudan ciddi çarpışmalara girecek işid karşısında yenilgiye uğradı. bu da demek oluyor ki, abd ya da diğerleri doğrudan suriye’de saldırmak suretiyle işid'i zayıflatırlarsa, ülkedeki operasyonlarına devam edip beşşar esed’e bağlı hükümet güçlerini de zayıflatmak isteyebilirler.

en muhtemel senaryo, dünyanın işid’in ilerlemesini durdurmak için suriye’ye askeri müdahalede bulunması, ve nihayetinde önce işid’in, sonrasında da hükümetin zayıflatılması.

by Rami G. Huri

suriye’de olaylar hâlâ şaşırtıcı bir hızla gelişiyor. işid daha geçen hafta rejim birliklerini püskürterek tabka hava üssü'nü ele geçirdi. hükümet, üssü suriye’nin kuzeyindeki isyancılara saldırmak için kullanıyordu. öte yandan, nusra cephesi de diğer muhalif gruplar da ülkenin güneyindeki kazanımlarını arttırmayı sürdürüyor. hatta bazıları israil işgali altındaki golan tepeleri’ne yakın sınır bölgesinin kontrolünü ele geçirmiş durumda ki, olası bir senaryoda suriyeliler israil’e karşı saldırıya başlarsa, israil de çatışmalara dahil olabilir.

en muhtemel senaryo ise, dünyanın işid’in ilerlemesini durdurmak için suriye’ye odaklanarak buraya askeri müdahalede bulunması, ve bunun en nihayetinde önce işid’i, sonrasında da hükümeti zayıflatması olarak görünüyor.

bunun bir işareti de, bu hafta birleşmiş milletler suriye bağımsız araştırma komisyonu’nun yayınladığı açıklamada ülkede hem rejimin, hem de islamcı muhalif grupların savaş suçu işlediklerine dair kanıtlar bulunduğunun belirtilmesi idi. komisyon, suriye hükümetinin ve işid militanlarının savaş ve insanlık suçu işlediklerini ifade etti.

özetle, işid’in hızlı yükselişi ve de bölgesel ve uluslararası unsurların gruba misilleme yapmak için aniden yakınlaşma içine girmesi, pek çok taraf nezdinde hükümetin de, işid’in de alt edilmesi gereken zalimler olduğu algısını artıracaktır. 

rami g. huri, beyrut amerikan üniversitesi issam fares kamu politikası ve uluslararası ilişkiler enstitüsü direktörü. agence global syndicate, usa, ve daily star’da köşe yazarı.

twitter'dan takip edin: @ramikhouri

bu makalede yer alan görüşler yazara aittir ve al jazeera'nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.

Rami G. Huri

beyrut amerikan üniversitesi issam fares kamu politikası ve uluslararası ilişkiler enstitüsü direktörü. agence global syndicate, usa, ve daily star’da köşe yazarı. Devamını oku

Yorumlar

Bu sitede yer alan içerikler sadece genel bilgilendirme amacı ile sunulmuştur. Yorumlarınızı kendi özgür iradeniz ile yayınlanmakta olup; bununla ilgili her türlü dolaylı ve doğrudan sorumluluğu tek başınıza üstlenmektesiniz. Böylelikle, Topluluk Kuralları ve Kullanım Koşulları'na uygun olarak, yorumlarınızı kullanmak, yeniden kullanmak, silmek veya yayınlamak üzere tarafımıza geri alınamaz, herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan (format, platform, süre sınırlaması da dahil, ancak bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla) ve dünya genelinde geçerli olan ücretsiz bir lisans hakkı vermektesiniz.
;