cenevre-2 neden önemli?

suriye’deki iç savaşın başlangıcından beri beşşar esed rejiminin yetkilileri ile batı destekli muhalifler ilk kez aynı masaya oturuyor.

bm genel sekreteri ban ki-moon konferans için “bir umut misyonu” tanımını kullandı ve 130 bin kişinin ölümüne, milyonların yerlerinden olmalarına neden olan üç yıllık bu savaşın bitmesi için bu fırsatı değerlendirmemenin “affedilmez” olduğunu söyledi.

konferans nasıl toplandı?

suriye’de rejim güçleri ile silahlı muhalifler arasında mart 2011’de başlayan çatışmalardan bir yıl sonra esed rejimini destekleyen moskova ile muhalefeti destekleyen washington yönetimi krize ancak siyasi bir çözüm bulunabileceği üzerinde anlaştılar.

haziran 2012’de rus ve amerikan yetkililer ile krize dâhil olan diğer taraflar ( arap birliği, çin, fransa, rusya, ingiltere, türkiye, irak, kuveyt, katar,  ab temsilcileri ile arap birliği ve bm suriye özel temsilcisi) isviçre’nin cenevre kentinde toplanıp suriye’deki siyasi geçiş süreci için adına cenevre sözleşmesi denilen bir yol haritası belirlediler.

sözleşmede tüm tarafların üzerinde anlaştığı icra yetkisine sahip bir geçiş yönetimi kurulması, ve bu yönetimin ülkeyi seçimlere taşıması öngörüldü.

ancak o günden beri savaşan tarafları biraraya getirme çabaları karşılıksız kaldı. taraflar esed’in ülkenin geleceğindeki rolü ile muhalefet ve suriye hükümetini kimlerin temsil edeceği konularında bir türlü anlaşamadı.

2013’ün  kasım ayında bm genel sekreteri ban görüşmeler için bir tarih belirledi: 22 ocak. suriye’deki krize çözüm bulmak amacıyla toplanacak konferansa cenevre-2 dendi. ban cenevre-2’nin  suriyelilerin hürriyet ve onurlu bir yaşam taleplerini karşılayacak “barışçıl bir geçiş süreci için bir araç” olduğunu ilan etti.

cenevre-2 hükümet ve muhalefet arasında cenevre sözleşmesi’nin uygulanması yönünde bir anlaşma sağlanmasını hedef alıyor.

esed yönetimi neyi savunuyor?

suriye hükümeti barış görüşmelerine katılacağını teyit etti ancak muhalefetin esed’in devlet başkanlığını bırakması şartını kabul etmeyeceklerini açıkladılar. dışişleri bakanlığından yapılan açıklamada esed’in gitmesini destekleyenlerin “rüyadan uyanmaları gerektiği” ifadesi yer aldı.

hükümet konferansta “terörle mücadele”nin öncelikli bir konu olarak konuşulmasını istiyor.

dışişleri bakanlığı’ndan ban’a gönderilen mektupta şu ifadeler yer alıyor: “suriye’deki krizin çözülmesi için üretilecek her türlü siyasi çözümün başarıya ulaşması için ‘silahlı teröristlere’ desteğin kesilmesi hayati derecede önemlidir. “ rejim suriye’deki silahlı grupları sıklıkla ‘terörist’ olarak tanımlıyor.

muhalifler ne diyor?

suriye’deki muhalefetin şemsiye örgütü olarak kabul edilen suriye muhalif ve devrimci güçler ulusal koalisyonu (smdk) haftalar süren toplantılar ve anlaşmazlıklardan sonra 18 ocak’ta istanbul’da yapılan oylama sonucu konferansa katılma kararı aldı.

ancak smdk konferansa katılmak için bazı ön koşulların oluşmasını şart koştu. bunların arasında siyasi tutukluların, özellikle de kadın tutukluların serbest bırakılmaları ve kuşatma altındaki bölgelere yardım ulaşmasına izin verilmesi gibi talepler var.

muhalifler esed’in öngörülen geçiş hükümetinin dışında kalacağına dair söz vermemesi durumunda da konferansa katılmayacaklarını açıkladı.

suriye yönetimi konferanstan bir hafta önce bir iyi niyet göstergesi olarak mahkumlarla silahlı muhalifleri takas edebileceklerini ve bir dizi insani yardım adımı atmaya hazır olduğunu ilan etti.

muhalefetin içinde konferansa karşı çıkan üyeler ise bu tutumlarını ‘sahada savaşanların taleplerini yansıtmak’ olarak savunuyor.

al jazeera’ya konuşan silahlı gruplardan ahrar-üş şam’ın komutanı hasan abud konferansta alınan kararların kendilerini bağlamayacağını, cenevre’yi bir ’manipülasyon aracı’ olarak gördüklerini söyledi.

suriye’deki el kaide bağlantılı muhalif grup nusra cephesi’nin lideri ise konferansta alınan kararları kabul etmeyeceklerini açıkladı. nusra’nın lideri ebu muhammed colani “konferansa katılanlar suriye için kanını verenleri temsil etmiyor, cenevre-2 oyununun milleti aptal yerine koymasına izin veremeyiz” dedi.

yedi muhalif grubun birleşmesi ile oluşturulan islami cephe’nin komutanı zahran alluş ise twitter hesabından “iki taraftan da cenevre-2’ye katılanların arananlar listesine alınması” için grubun liderlerine teklif götüreceğini ilan etti.

kimler katılıyor?

suriye yönetimini dışişleri bakanı velid muallim temsil edecek. heyette muallim’in yardımcısı faysal mikdat, esed’in danışmanı buteyna şaban ve suriye’nin bm temsilcisi beşar caferi’nin de olması bekleniyor.

muhalifleri temsil edeceği açıklanan heyete smdk hukuk komitesi başkanı heysem malih başkanlık edecek. heyette smdk başkanı ahmed carba, başkan yardımcıları nur el-amir ile abdulhakim beşşar, genel sekreter bedir camus, siyasi komite üyesi nizar el-hakim ve mişel kilo, genel kurul üyesi hadi el-bahra, enes el-abde, muhammed hüsam hafız, muhammed sabra, ibrahim berru, ubeyde nuhas, abdulahad sutayfu, abdulhamid derviş ile suriye yardım eşgüdüm birimi (acu) başkanı suheyr el-atasi ve rima fuleyhan da yer alacak.

bm-arap birliği suriye özel temsilcisi lakdar ibrahimi’nin konferansa davet ettiği diğer ülkeler ise abd, rusya, çin, ingiltere, fransa, almanya, türkiye, suudi arabistan, katar, birleşik arap emirlikleri, lübnan, irak, ürdün, mısır, kuveyt, cezayir, fas, brezilya, kanada, italya, danimarka, hindistan, endonezya, japonya, norveç, umman, güney afrika, isveç ve isviçre.

davetiye gönderilen iran ise cenevre sözleşmesi’nin şartlarını kabul etmesi gerekiyorsa konferansa katılmayacağını açıkladı. 

smdk da iran’ın birinci cenevre konferansında alınan kararları tanıdığını açıklamadan konferansa katılmasına tepki göstermişti.

başarı ihtimali var mı?

dünya liderlerine göre cenevre 2 hala suriye’de akan kanı durdurmak için en iyi çözüm.

ancak esed’in ülkenin geleceğindeki rolü üzerindeki fikir ayrılığı göz önüne alındığında taraflar arasında bir anlaşma sağlanması ihtimali şüpheli. muhalifler esed’in koltuğu bırakmasını istiyor. suriye yönetimi ise esed’in olası bir geçiş sürecine liderlik etmesini, nisan 2014’teki seçimlerde de aday olabilmesini savunuyor.

bununla birlikte sahadaki silahlı grubun konferansın sonuçlarını tanımayacaklarına dair açıklamalara bakılırsa konferansta varılabilecek her hangi bir ateşkes anlaşmasının sahaya yansıması beklenmiyor.

her şeye rağmen taraf ülkelerin diplomatları konferanstan başka alternatifin olmadığını savunuyor.

kaynak: al jazeera