sudan’da yapılan referandum, 2005 yılında güney ve kuzey arasındaki iç savaşı sona erdirmek için imzalanan barış anlaşmasının bir parçası olarak gerçekleştirildi.

yeni ülke, sudan’ın 25 eyaletinden 10’unu içeriyor. sudan ve güney sudan arasında abyei’nin de dahil olduğu tartışmalı sınır bölgelerinin ise ayrı referandumlarla sudan’da mı kalacaklarına ya da güney sudan’a mı dahil olacaklarına karar vermeleri gerekiyor.

güney sudan, bağımsız olmasından hemen sonra birçok zorlukla karşı karşıya kaldı. ekonomisi neredeyse tamamen petrol sektörüne bağlı olan ülkede fakirlik hüküm sürüyor. ülkenin büyük kısmında alt yapı eksikliği var.

ülkenin siyasi siteminde de tek partinin, sudan halk özgürlük hareketi’nin (splm) egemenliği mevcut. hükümet gelirlerinin büyük kısmı ordu üyelerinin maaşlarını ödemeye gidiyor. bm, güney sudan ordusunun olması gerekenin iki katı büyüklükte olduğu konusunda uyarıda bulunuyor.

siyasi yapı

güney sudan, 2005 yılında kuzeyle imzalanan barış anlaşmasından bu yana kendine ait hükümeti olan özerk bir bölgeydi. yeni ülke başkanı, tek meclisli yasaması ve bağımsız yargısıyla prensipte bir demokrasi.

ülkenin siyasetinde sudan’da onlarca yıl süren sivil savaşta çarpışan isyancı grubun siyasi kolu olan splm neredeyse tek söz sahibi. parti’nin eski başkanı john garang, temmuz 2005’te bir helikopter kazasında hayatını kaybedinceye kadar, o dönem özerk olan güney sudan’ın ilk başkanıydı. bağımsız ülkenin başkanı ise garang’ın ölümünün ardından 2010 yılında yapılan seçimde oyların yüzde 93’ünü alarak iktidara gelen salva kiir.

nisan 2010’da yapılan, yolsuzluk ve tehditlerin gölgesinde gerçekleştiği yönünde haberler yayılan parlamento seçimde splm, 170 sandalyeli parlamentoda çoğunluğu elde etti.

splm’nin güneydeki egemenliği 2005 yılında imzalanan barış anlaşmasıyla pekişmişti. anlaşma, sudan’ın 170 sandalyeli parlamentosunda 70 koltuğun splm’ye verilmesini öngörüyordu. bu barış aynı zamanda partiye eyalet düzeyindeki yönetim görevlerinde de etkin olması fırsatını tanıyordu.

uluslararası kriz grubu, mayıs 2011’de hazırladığı raporda güney sudan’daki muhalif partilerin splm ve güney sudan hükümeti arasında ayrım olmadığından yakındıklarını belirtti.

ekonomi

onlarca yıl süren iç savaşla gölgelenen güney sudan ekonomisini petrol endüstrisi ayakta tutuyor.

sudan’ın günde 500 varil olan petrol üretiminin dörtte üçünden fazlası güney sudan’da yapılıyordu. güney'in hükümet gelirinin yüzde 98’i petrol sektöründen geliyor. ancak güney, petrolü işleyecek ya da onu uluslararası pazarlara transfer edecek altyapıya sahip değil. bu nedenle çıkarılan petrol kuzeydeki rafinerilerde işlenerek yine kuzeydeki limanlardan uluslararası pazarlara taşınıyor.

her iki taraf da bağımsızlıktan sonra ihaledeki paylarını görüşmeyi sürdürüyor. güney sudanlı liderler geçmişte petrol gelirinin tamamını içeride tutacakları sözünü vermişti, ancak güney’in kuzeye olan teknik bağımlılığı bu durumu mümkün kılmıyor. sudan devlet başkanı ömer el beşir, güney’in geliri paylaşmayı reddetmesi halinde boru hatlarını kapatma tehdidinde bulunuyor.

ocak 2012’de petrol üretimini askıya alan güney sudan, bağımsız olmasının ardından sudan’ı, petrol gelirlerinin paylaşımından memnun kalmayarak güneyin petrolünü çalmakla suçlamıştı.

petrol endüstrisinin dışında güney sudan halkının neredeyse tamamı devlet sektöründe, özellikle güvenlik güçlerinde ya da tarım sektöründe çalışıyor.

altyapı eksikliği nedeniyel ihracat yapılamayan ülkede yolların sadece 60 kilometrelik kısmı asfaltlı. elektirik ise jeneratörler aracılığıyla aralıklarla verilebiliyor. güney sudan’ın ticaret yaptığı ülkeler ise doğu afrika ülkeleri.

cuba hükümeti, orduyu beslemek için de büyük çaba harcıyor. 20 milyon nüfuslu bölgede 150 bin ila 200 bin kişi ordunun ödenek listesinde yer alıyor.

dış ilişkiler

sudan, mısır, etiyopya ve abd bağımsız ülkenin başkenti cuba’da büyükelçilikler açtı. güney sudan’ın güney komşuları kenya ve uganda ile afrika birliği bu genç ülkeyi hemen tanıdı.

yeni ülke sekiz afrika başkentinin yanı sıra abd, kanada, çin, avustralya, ingiltere, belçika ve norveç’te temsil ediliyor.

cuba yönetimi birleşik arap emirlikleri’nde de bir temsilcilik açmayı planlıyor. güney sudanlı yetlkililer birleşik arap emirlikleri’nin gelecekte ülkeye yatırım yapmasını umuyor.

güney sudan’daki en büyük petrol üretim sahası işletmecisi ise çin. çin, hem sudan hem de güney sudan’la ilişkilerini iyi tutmaya çalışıyor. 

kaynak: al jazeera ve ajanslar