irak kürdistan özerk bölgesi'nin başkenti erbil’de bir ev. çay eşliğinde koyu bir sohbet sürüyor. sohbete katılanların yolları  ikinci kez, bu defa erbil’de kesişmiş. ilki ise pkk içinde faaliyet gösterirken dağlarda. bazıları türkiye kamuoyunda da bir zamanlar tanınıyordu. onlar pkk’nın türkiye’nin güneydoğusundaki birimlerinin sorumlularıydı. o dönemki isimleriyle doktor ali, doktor agit, sakine batman...

bunlar örgüt içinde kullandıkları kod adları. ancak hiçbirinin artık örgütle bağı kalmamış. 2000’li yılların başında çeşitli nedenlerle örgütten ayrılmışlar. yine de birbirlerine eskisi gibi  kod adlarıyla hitap ediyorlar. haklarındaki soruşturmalar nedeniyle türkiye’ye dönemiyorlar. irak kürdistan özerk bölgesi'ne yerleşen eski pkk’lıların çoğu evlenip hayata karışmış. eşlerini de genelde eski örgüt arkadaşlarından seçiyorlar. nedenini ise “bizi ancak bizim gibi biri anlar” sözleriyle açıklıyorlar. 

evdeki sohbetin konusu türkiye’de süren kürt sorununa çözüm çabaları. eski pkk’lıların da gözü kulağı çözüm sürecinde. çünkü sürecin kendi dönüşlerine de zemin hazırlamasını umut ediyorlar. dönmek istiyorlar çünkü erbil'de tam anlamıyla araftalar. kürt yönetimi ya da merkezi hükümet vatandaşlık ve kimlik vermiyor. yıllardır geçici oturum belgesiyle yaşamlarını sürdürüyorlar. çalışabiliyorlar ancak mülk edinemiyor, araba alamıyorlar. pasaport alamadıkları için irak kürdistan özerk bölgesi dışında hiçbir ülkeye gidemiyorlar. çocuklarını da ancak doğum belgesiyle okullara gönderebiliyorlar. bu tablo türkiye’ye dönüş özlemini artırıyor. 

tıp öğrenimini yarım bırakarak pkk’ya katıldığı için doktor ali kod adını kullanan yusuf turhallı bunlardan biri. örgütün silahlı kanadında 16 yıl sorumlu düzeyinde görev yaptı. örgütle fikir ayrılığına düşünce ayrıldı. turhallı, sürecin olumlu bir sonuca varacağına inananlardan. 24 yıldır doğduğu topraklardan ayrı olduğunu söyleyen turhallı "içimde özlem var, doğduğum yerlere tekrar gitmek, yaşayanları görmek, ölülerin mezarlarını ziyaret etmek, çocukluğumda gençliğimde yaşadığım topraklarda o duyguları yaşamak. bütün bunları geçsek de istediğim yere rahatça girip çıkabilme özgürlüğüne kavuşmak isterim. türkiye’de yaşamak istemesem bile rahatça gidip gelebilmek isterim. bu bireysel özlemin bir de gerçeklik boyutu var; genel anlamda kürt sorunu çözülmezse ya da çözüme doğru ilerlemezse bizim pozisyonumuzda bir değişiklik olmaz” diyor.

turhallı’nın durumundakilerden biri de ümit beyazdağ. 13 yıl pkk içinde silahlı faaliyet göstermiş. süreçten umutlu değil ama dönmek istiyor. dönmekle ilgili beklentileri türkiye'yle sınırlı değil. daha önce türk yetkililerin kendilerine ulaşarak dönmelerini istediğini aktaran beyazdağ "bir çok insana ulaştılar, birçoğu gitmeme yönünde tercih kullandı. ülkeye döndüğümüzde ne örgüt tarafından hain olarak lanse edilmek, ne devletin emrinde çalışan bir pozisyonda yaşamak istiyoruz. eğilmeden, bükülmeden, geçmişimizden utanç duymadan, tavrımızı saklamadan, başımız önümüzde olmadan gelmek istiyoruz” şeklinde konuşuyor.

sohbetin sürdüğü evin sahibi de eski bir pkk’lı; örgütteki kod adıyla sakine batman, gerçek adıyla şehnaz altun. örgütün silahlı kanat sorumlularındandı. altun, süreçten çok umutlu değil. silahların susmasından memnun olduğunu söyleyen altun, türkiye’ye yerleşmeyi düşünmüyor. ancak "seyahat etme özgürlüğüm olursa doğduğum yaşadığım yerleri ziyaret etmek isterim. geldiğim noktada kendimi oraya ait hissetmiyorum. çözüm süreci gelişirse, oraya gidip gelmek isterim, suyunu içmek isterim, arkadaşlarımı ziyaret etmek isterim" diye konuşuyor. 

 

 

nizamettin taş, örgütten ayrılışı kamuoyunda yankı uyandıran isimlerden biri. pkk’nın eski bölge sorumlularından. taş 1976’dan 2004’e kadar pkk’nın içindeydi. 2004’te pkk lideri abdullah öcalan’ın kardeşi ve örgüt yöneticilerinden osman öcalan’la birlikte, kalabalık bir grup eşliğinde örgütten ayrıldı. önce kürdistan demokrat yurtseverler partisi adıyla bir örgüt kurdular. bu örgüt daha sonra dağıldı. taş bugünlerde türkiye’deki kürt sorununa çözüm sürecini yakından takip edenler arasında. o da, süreç olumlu sonlanırsa türkiye’ye dönmek isteyenlerden. ancak taş’ın dönüş amacı yeni bir siyasi hareket başlatmak. hatta süreçle birlikte, hareketin alt yapı çalışmalarına da başlamış. taş “eğer siyasetin yolu açılırsa kürdistan eksenli bir hareket, dar parti ve örgüt değil; onu aşan, cidden kürt sorununu çözmek için bütün unsurları içinde barındıran bir harekete öncülük yapabiliriz. bunun alt yapısını, kadrolarını, stratejisini oluşturmaya dönük, kendi içimizde dar bir yoğunlaşmamız var. günün birinde şartlar uygun olursa, tamamen legal, demokratik uzlaşı kültürünü esas alan, asla düşmanlık yapmayan, kürtlerin birliğini esas alan ama düşünce ve örgütlenme özgürlüğüne saygılı bir siyasal hareket geliştirmeyi düşünüyoruz” diyor.

eski pkk’lıların anlatımlarına göre, örgütten ayrılarak kürt bölgesine yerleşenlerin sayısı 2 bin 500 civarında.