balıkesir, akp’nin 7 haziran’da bir milletvekilliğini mhp’ye kaptırdığı kentlerden. fark az. 7260 oy. 7 haziran’da ak parti 3; chp 3; mhp de 2 milletvekili çıkardı. akp, bu vekilliği geri almak için listesinin dördüncü sırasından itibaren değişiklik yaptı.

değişiklikle dördüncü sıradaki ayşe kardaş listeden çıkarıldı. kardaş için daha önce ‘ithal aday’ eleştirileri yüksek sesle dillendirilmişti. tepki, özellikle partinin kadın kollarından gelmişti.

‘ithal aday’ eleştirileri sadece ayşe kardaş için değil; ikinci sıra adayı sema kırcı için de getirildi. ancak üzeri çizilen ya da bir başka deyişle gözden çıkarılan isim ayşe kardaş oldu. 2009 yılından bu yana başbakanlık müşaviri olarak görev yapan kardaş, balıkesir doğumlu ancak kentte fazla yaşamışlığı yok. benzer bir durum sema kırcı için de geçerli. ancak parti geçmişi kardaş’tan daha köklü. 2006 yılında akp ii. olağan büyük kongresi’nde  merkez karar ve yönetim kurulu (mkyk) üyeliğine seçildi. 2008 yılında genel başkan danışmanlığı görevine getirildi ve halen mkyk üyesi ve dış ilişkiler başkan yardımcısı olarak görevine devam ediyor.

akp, birinci ve üçüncü sırasına da hiç dokunmadı. ilk sıradaki isim mahmut poyrazlı. aslen avukat. balıkesir kurucu il yönetim kurulu üyesi. eski il başkanı.

üçüncü sıradaki ali aydınlıoğlu da akp balıkesir teşkilâtı kurucularından. 22 ve 24. dönemde akp balıkesir milletvekilliği yapan aydınlıoğlu, son kongrede merkez karar ve yönetim kurulu (mkyk) üyeliğine seçildi. 

1 kasım milletvekili aday listesinde kardaş’ın yerine bir başka bürokrat geldi. kasım bostan, şu an akp’nin dördüncü sıra adayı. kepsut doğumlu. devlet memurluğuna imam olarak başladı. son 33 yıldır devletin farklı kademelerinde görev aldı. en son başbakanlık ekonomik sosyal ve kültürel işler başkanı'ydı. 

kasım bostan’ın ismi, başbakanlık mali işlerden sorumlu daire başkanlığı yaptığı dönemde takipsizlikle sonuçlanan 25 aralık soruşturması’nda dinlenen şüphelilerden biriyle yaptığı görüşmeyle gündeme gelmişti.

Bostan: Büyükşehir bizde olmasına karşın hep şikâyetlerle karşılaştık. Seçmen bundan dolayı elini AK Parti'den çekti.

bostan, milli görüş geleneğinden geliyor. muhafazakâr seçmenin yoğunlukta olduğu ‘dağ bölgesi’ndeki oylara oynuyor.

"listede, iki bayan vardı. kişilik ve birikimleri çok iyi. nitelikli arkadaşlar ama seçmen balıkesir’de iki bayanla temsil edilmesi noktasında kendilerine ulaşamayacağını ve sıkı ilişki kuramayacağını düşündü. daha önce ilk sıra merkez, ikinci aday bandırma; üçüncü aday körfez ve dördüncü aday yine bandırma’dandı. ama kırsaldan yani sındırgı, bigadiç gibi kesimi temsil edecek aday yoktu. halk buna tepki koydu. bir vekilliği böylece mhp’ye kaptırmış olduk. ben işte, şimdi o kırsal bölgenin adayıyım."

son iki dönem akp kan kaybediyor

oyları tekrar akp’de toplama görevi bir anlamda kasım bostan’ın omuzlarında. dağ ya da kırsal olarak adlandırılan bölgede, yani bigadiç, sındırgı, ivrindi ve savaştepe ilçelerinde akp oyları, yüzde 30-53 bandında. kasım bostan bu bölgedeki oyları arttırabilecek mi, bu sorunun cevabı şimdilik meçhul.

bilinen şu ki, akp 2011 yılından bu yana balıkesir’de oy ve milletvekili kaybediyor. 7 haziran’da yaklaşık 41 bin oy kaçtı. 355 bin olan oy sayısı 314 bine indi. 2002 ve 2007’de 5 milletvekili meclis'e gönderen parti, 2011 genel seçimlerinde bir vekilliği chp’ye, 7 haziran 2015 genel seçimlerinde de bir vekilliği mhp’ye kaptırdı. akp’nin balıkesir’de sahip olduğu sandalye sayısı 3.

ilk kırılma, 2004-2009 yılları arasında belediye başkanlığı yapan akp’li sabri uğur’la başladı. hem yerel halk hem de kasım bostan, halkla ilişkileri pek iyi olmadığı söylenen uğur’un, akp’ye çok fazla oy kaybettirdiğine inanıyor. 

yerel yönetim faktörü

balıkesir’de yerel yönetimin ciddi bir ağırlığı var. hem hizmet hem de beşeri ilişkiler çok önemli. halk, evinin kapısındaki çöpün toplanmasını istediği kadar, belediye başkanından güleryüz de bekliyor. halkla kurulamayan ilişki doğrudan oy kaybı demek. aksi de oy yükselmesi. işte bu noktada da ismail ok ismi öne çıkıyor.

balıkesir’de mhp 7 haziran'da oylarını 106 binden 160 bine çıkardı. ismail ok listebaşı. sürükleyici. balıkesir’de kime ‘mhp’nin oy artışını’ sorsanız; lâfı ismail ok’a bağlıyor.

ismail ok, halkın, sempatisini kazanmış bir politikacı. aslen eğitimci. kimya öğretmeni. esprili kişiliğiyle tanınıyor. sırrı yırcalı anadolu lisesi’nin efsanevi hocalarından. sendika faaliyetleriyle de okul tarihine geçen isimlerden. ismail ok, öğretmenlikten istifa edip 2009’da mhp’den balıkesir belediye başkan adayı oldu ve belediyeyi 5 puan farkla akp’den aldı. 2014’te de milletvekili adayı oldu.

Ok: Yaklaşık 15 ay önce yapılan belediye seçiminde 248 bin oy aldık. Amacımız 3 milletvekili yapmak. Fotoğraf: Güray Ervin / Al Jazeera Türk

ok, tevazu gösterip 'mhp, teşkilât ve listesiyle bir bütün' diyor. oy artışındaki sebebin, akp genel politikaları olduğunu ifade ediyor.

"akp’de adayların şahsıyla ilgili değil mesele. akp’deki aday değişimi, balıkesir’de yükselişi getirmez. bu değişim, akp’nin çöküş gerçeğini durdurmayı bırakın devam edişini hızlandıracak."

milliyetçi hareket partisi, bu seçimlerde en fazla liste değişikliği yapan parti. ilk iki sırayı muhafaza edip; sonrasındaki isimlerin hepsi yeniledi. parti il başkanı argun atıcı, 1 kasım listesinin balıkesir’in tüm bölgelerini kucakladığını ve hedeflerinin daha fazla milletvekili olduğunu söylüyor.

Atıcı: 7 Haziran'da da liste avantajı bizdeydi. Bizim adaylarımız hep Balıkesir kökenli. Diğer partilerin liste oluşumları dışarıdan takviyeli.

"ilk listede eksiklikler vardı. bölge dağılımı konusunda adaylarımız her bölgeyi temsil etmiyordu. liste genel merkez tarafından hazırlanmıştı. örneğin güney marmara dediğimiz, yani marmara adası, gönen, manyas, susurluk’u içine alan… buradan gelen adayımız yoktu. ama artık var. hem de tüm bölgelerden var. diğer listelere göre biz avantajlıyız."

son seçimde mhp'ye oy veren balıkesirli seçmen ismail maltepe ise mhp’nin liste hatası yaptığını düşünüyor. maltepe’ye göre, ismail ok'un listebaşı olması stratejik açıdan yanlış.  

Maltepe: Akp milliyetçi hassasiyetlerden dolayı kaybediyor. Fotoğraf: Güray Ervin / Al Jazeera Türk

"mhp, bana kalırsa ismal ok’u daha altlara koymalıydı. mhp beş vekil çıkarırdı, buradan. şöyle ki ismail ok, halk nezdinde ciddi potansiyeli olan bir siyasetçi. çalışmayla alâkalı bu, seviliyor. birinci sıraya isterse sizi koysunlar hiç farketmez; o listenin alt sıralarında olduğu müddetçe siz bile kazanabilirdiniz. ismail ok, kendi bulunduğu sıraya kadar çekerdi, tüm listeyi."

‘17 bin oy alırsak’

chp’nin hesabı, mhp’nin sahip olduğu milletvekilliğini alma yönünde. listesinde dördüncü sıradan itibaren değişikliğe gitti. meclis'e yolladığı ilk üç milletvekiline dokunmadı. üç dönemdir milletvekilliği yapan, chp’nin kıdemli vekillerinden namık havutça yine üçüncü sıradan aday. havutça, liste değişikliklerinin çok da önemli olmadığı görüşünde. chp, üç olan vekilliği dörde çıkarma hesabını yapıyor.  

Havutça: AKP politikaları tarımla uğraşan Balıkesir'imizi çok kötü etkiledi. Fotoğraf: Güray Ervin / Al Jazeera Türk

"burası tarım ve hayvancılık kenti. akp, tarım politikalarında çok büyük hatalar yaptı. en pahalı mazot türkiye’de. maliyetler altında ezildi çiftçi. insanlar artık ideolojiler üzerinden değil yaşadığı gerçekler üzerinden oy vermeye başladı. akp, bu yüzden kaybediyor. dördüncü vekili çıkaracağız. mhp kaybedecek. devlet bahçeli’nin ‘hayırcı’ yaklaşımı, 7 haziran sonrası siyaseti kilitlemesi, meclis başkanlığı’nda akp’ye destek vermesi mhp’nin aleyhine.’

osman demir, geçimini çiftçilikle sağlıyor. liste değişikliklerinin oyunu değiştirmeyeceğini söylüyor. demir, oy kullanırken listelere göre değil genel politikaya göre kullanacağını ifade ediyor.

Demir: Benim derdim kredi kartı borcunu nasıl ödeyeceğim. Seçimmiş, listelermiş değil. Fotoğraf: Güray Ervin / Al Jazeera Türk

"bizim seçim diye bir derdimiz yok; geçim diye bir derdimiz var. siyasetçilerle aramızdaki fark bu. takım tutar gibi parti tutuyor insanlar. yol yapıyorlar ama yol yapmakla bitmiyor bunu zaten yapmakla yükümlü. fabrika açmalılar, iş aş sağlamalılar. seçmen olarak beni listeler etkilemiyor. ben balıkesir’de tablonun değişeceğini düşünmüyorum. ak parti yine birinci çıkar ama aynı şekilde kalır."

Evner: Balıkesir’de siyaset hep güçlüden yana olmuştur. Bu sosyolojik yapıdan dolayı AK Parti kaybetti.

‘ya tutarsa mantığı işliyor’

1 kasım seçimleri, gazeteci zikri evner’in takip ettiği 14. seçim. balıkesir ekspress gazetesi’nde köşe yazarlığı yapan evner’e göre partiler, listelerinde ciddi değişiklikler yapmadı ve daha çok ‘ya tutarsa mantığını’ işletti.

"balıkesir ak parti, ak parti’nin kendisi gibi. il bazında güce göre parti içinde gruplaşmalar var. düşüşün nedeni bu. ama sanmıyorum ki milletvekili sayısı 2’ye düşsün. oyları düşerse il bazında 3000-5000 düşer. 50 bin oy alamaz en fazla 15-18 bin. öyle olursa dört yapar. kişiler bazında liste değişikliğinin 1 kasım’da etkili olacağını düşünmüyorum.  liste değişikliklerinde ‘ya tutarsa’ mantığı güdüldü. ama bence tutmayacak  hesaplar. öngörüm yüzde 80 oranında milletvekili dağılımının aynı kalacağı yönünde. yüzde 20’lik oranı ak parti’den yana kullanırım. yani ak parti 4, mhp 1, chp aynı kalır. mhp’nin buradaki handikapı, kemikleşmiş oyunun olmaması. bir vekillik garanti."

hdp'de kısmi değişiklik

hdp 7 haziran seçimlerinde daha çok kıyı kesimlerinden oy aldı. 2011 seçimlerinde 5 bini bile bulmayan oylar; 7 haziran’da 24 bini geçti. bu bölgeler daha çok chp seçmeninin olduğu bölgeler. tepki oylarıyla hdp balıkesir tarihindeki en yüksek oyu yakaladı.

hdp 1 kasım seçimlerine kısmi liste değişikliğiyle gidiyor. ilk üçü muhafaza edip, listenin geri kalanını değiştirmekle yetindi. liste başı yine cafer çelik. 

kaynak: al jazeera