ellerinde numaralarla çağrılmayı bekliyorlar. salon tıklım tıklım. her birinin engeli farklı. kiminin görünür, kiminin de fark edilmeyecek boyutta. sonuçta dereceleri farklı da olsa salonu dolduranların hepsi engelli ve hepsi de işsiz.

beylikdüzü belediyesi’nin bu yıl ikincisini düzenlediği engelsiz istihdam fuarı, iş arayan engelli ile işvereni buluşturdu. bu yıl katılım yüksek. 300 engelli, iş bulma umuduyla fuara başvurdu.

çağrılmayı bekleyenlerden biri de ikram şengül. uzun zamandır iş arıyor. şengül, türkiye’de işsiz 3 milyon 540 bin engelliden biri.

yalnız değil; yanında kendisi gibi görme engelli eşi derya şengül var. çiçeği burnunda çiftin beklentisi büyük. henüz evleneli, üç ay oldu. ödenmesi gereken 5 bin lira borçları; döşenmeyi bekleyen bir de evleri var. iş, birlikte adım attıkları yeni hayatlarında artık daha önemli. 

Şengül: Kamuya atanmayı beklerken en azından o süreyi de değerlendirmek için geldim.

[[Fotoğraf: Güray Ervin/Al Jazeera Türk]]

“hiçbir işverenim primimi yatırmadı”

ikram şengül, 35 yaşında. henüz 3 yaşındayken geçirdiği menenjit rahatsızlığı yüzünden görme yetisini kaybetti. çocukluğundan bu yana çalıştığını ifade ediyor. uzun ve zorlu bir çalışma hayatı var. sonu hep hüsranla biten… şengül, işverenlerinin görme engellini istismar ettiğini söylüyor ve kandırılmaktan yorulduğunu…

"iş tecrübem, hep kısa kısa; 2-3 ay, 2 sene gibi… böyle kısa aralıklarla olmasını ben de istemezdim. hiçbir işverenim, benim sigortamı yatırmadı. bunca yıldır çalışıyorum, elimde sadece 90 günlük sigorta primim var. onu da 2003 yılında kendim yatırdım. sigorta yatırma konusunda hep kandırıldım. yarın-bugün dediler. ama sözlerini hiç tutmadılar. yatırmadıklarını öğrendiğimde hep ayrılmak zorunda kaldım. ortopedik engelliyi kandırmak bu kadar kolay değil; ama görme engelli olunca kontrol sizden çıkıyor."

şengül, iş hayatındaki engellilere yönelik önyargıdan rahatsız. uzun zamandır işsiz olmasını da bu yargılara bağlıyor. toplumun hâlâ aydınlanamadığı görüşünde.

en güvenli kapı devlet

istediği tek bir şey var, o da istikrar. şimdi her zamankinden daha fazla buna ihtiyaç duyuyor. üç ay önce derya şengül ile hayatını birleştirdi. eve giren tek maaş, engelli maaşı. o da 400-450 civarında bir para. ama giderleri, gelirlerini aşıyor. borçlar da her geçen ay büyüyor.

Şengül çifti 1997 yılında Görme Engelliler Okulu'nda tanıştı.

[[Fotoğraf: Güray Ervin/Al Jazeera Türk]]

“yeni evliyiz. evimizdeki eşyanın büyük bölümü de yok. evlenirken herkes gibi biz de borç yaptık. 5 bin lira gibi borcumuz var. iş bulup çalışmam gerek. engelli maaşı yetmiyor. 3 aylık engelli maaşım var, aylık 400-450 civarında. çoğu zaman, ayı açıkla kapatıyoruz. masrafımız 700-800 lirayı buluyor. istikrarsızlık hayatımızı çok etkiliyor. sorunlar bitmiyor. kamu kurumunda çalışana kadar da bitmeyecek.”

şengül, açık öğretim üniversitesi kamu yönetimi son sınıf öğrencisi. 2004 yılından bu yana aralıksız kpss’ye giriyor. amacı, devlet memurluğu. devlet kapısının engelliler için en önemli kapı olduğunu söylüyor. gündüz iş arıyor; gece de sınavlara hazırlanıyor:

“sigorta primleri konusunda yaşadığım tecrübeden sonra artık özel sektörden korkar; çekinir oldum. tabii, hiç kurumsal şirketlerde çalışmadım ben. santralde ilâç paketleme gibi işler yaptım. beklentim kamuda çalışmak. bizler için en büyük güvence devlet memuriyetliği. o nedenle sınavlara var gücümle hazırlanıyorum. üniversiteyi bitirmem lâzım. üniversite mezunu olur ve 60-70 puan alırsam atanırım. lise mezunu olduğum için şu an 50 bin kişiyle yarışıyorum. üniversiteyi bitirirsem yarışacağım kişi 10 bin olacak. geçen yılki kpss’den 69 puan almıştım. üniversiteyi bitirdiğim takdirde yine böyle bir puan alırsam istediğim yere atanırım. hayatım da rayına girer.”

gerçekler hayallere engel…

geleceğe dair umutlarını koruyor. üniversite diplomasını aldıktan sonra doktora yapmak istiyor. şengül’e hayat zor değil; hayatı zorlaştıran insanlar ve sistemin ta kendisi.

kendisi için ideal olan kamu. ancak rakamlara bakıldığında kamuda da durumun pek parlak olmadığı aşikâr. devletteki engelli kadrolarının yüzde 40’ı boş. 16 bakanlıkta sadece 4 engelli, müşavir kadrosunda. müsteşar, müsteşar yardımcısı, genel müdür pozisyonlarının hiçbirinde engelli yer almıyor. 

“ben, devlet kurumunda çalışıp doktora yapmayı istiyorum. santralde çalışmak istiyorum. kim istemez şef ya da müdür olmayı ama sorumluluğu çok fazla görmeyen bir insan bir kağıdı imzalayacak ama neyin kağıdı konusu ne o zaman birine ihtiyaç var. ben doktora da yapsam santral memurluğundan başka yapabileceğim bir iş yok. en rahatı o. türkiye’nin gerçekleri bu ne yazık ki, bizleri ve hayallerimizi sınırlıyor.”

[[Fotoğraf: Güray Ervin/Al Jazeera Türk]]

“biz sizi ararız”

ikram şengül, tüm gününü harcadığı fuarda umduğunu bulamadı. üç ayrı işverenle bir araya gelmesi plânlanmıştı ancak sadece ikisi görüşmeye geldi. iki işverenden de hiç de yabancı olmadığı cevabı aldı: biz sizi ararız.

“bu cevaplara alışkınım ben. işverenler daha çok ortopedik engellileri tercih ediyor. hâlbuki, bizlerin de potansiyeli var ama toplumun bilinçlenmesi gerekiyor. bu noktadan sonra yapacak bir şey yok. iş aramaya devam edeceğim.”

istihdam fuarı

istanbul beylikdüzü’ndeki fuar, sadece bir günlüğüne düzenlendi. o gün de kimileri için hayallerin ve umutların yeniden yeşerdiği gün oldu. 50’den fazla engelli, el sıkışarak ayrıldı.

başvurular, beylikdüzü belediyesi kariyer merkezi (beykam) ve işkur’a yapıldı. amaç, engelli istihdamına yardımcı olmak. merkezin direktörü sinan gündüz’e göre burada netice çıkmasa bile belediye olarak engellilerin istihdamı için var güçleriyle çalışacaklarını ifade ediyor.  

“üçyüzün üzerinde engelli iş arayanımız başvurdu. otuz da işyeri. ilçemizde sanayii tesislerimiz var. hizmet sektöründe iş yerleri var, oteller ve hastaneler... bu işyerleri de engelli çalışan arıyor. bizim yaptığımız bir nev’i eşleştirme aslında. belediye olarak alan, bina, personel tahsis ederek her iki taraf için işi kolaylaştıralım istedik. işverenle iş arayanın da önünde bir engel varsa belediye olarak biz o taşı kaldıralım dedik.”

türkiye’de engelli istihdamı     

türkiye’de istihdam, engellilerin de en yakıcı sorunlarından. nüfus kırılgan… tüik’in 2014 araştırmasına göre 4 buçuk milyon engelli var. işgücüne katılım oranı sadece yüzde 22. 

kaynak: al jazeera