trakya bölgesi'ndeki meriç nehri havzası türkiye pirinç üretiminin yüzde 55’ini karşılıyor. bölgede yüzde 95 oranında osmancık pirinci yetiştiriliyor. al jazeera, çeltik hasadına başlayan edirne'nin ilçesi ipsala'ya giderek çeltik üreticileri ve sanayicilerle konuştu. çiftçilerin sorunlarını dinledi.

ipsala çeltik üreticileri birliği başkanı olan sedat balcılar, aynı zamanda trakya çeltik üreticileri derneği'nin de başkanı. trakya’nın tamamında 500 bin dekar çeltik ekildiğini, türkiye genelinde ise bu rakamın 1 milyon 100 bin dekar olduğunu söyleyen balcılar'ın verdiği rakamlara göre. türkiye’de yetiştirilen pirincin yüzde 55’i trakya bölgesinde yetiştiriliyor. trakya'daki tarlaların yüzde 95’inin osmancık pirinci. trakya'da teknoloji yoğun bir üretim yapıldığından, verimin diğer bölgelerden yüksek. dünya ortalaması dönüm başına 450 kilo olmasına rağmen, trakya'da dönüm başına üretim 700-800 kiloyu buluyor.

"maliyet çok yüksek"

çeltiğin maliyetinin çok yüksek olduğuna dikkat çeken balcılar, bir litre mazotun 4.5 lira olduğunu ve bir dekar çeltiğe ekildiği günden hasat edildiği güne kadar 25 litre mazot harcandığını anlatıyor. balcılar, "buna karşılık devletin destek diye verdiği mazot dekar başına bir litre bile değil.  bunun yanında ilaç ve gübre maliyetlerimiz çok yüksek. dolayısıyla fiyatlarımız çok yüksek oluyor. devletimiz balıkçıya, gemiciye 2 liraya veriyor mazotu. çiftçiye gelince 'yok' diyor. biz bu işin içinden çıkamıyoruz” diyor.

balcılar, bugün bölgede ortalama dekar başına 700 kilogram rekolte olacağını söylüyor. buna göre; dekar maliyetinin 1000 lira civarında olduğunu, çeltiğin satış fiyatının ise 1.7 lira olduğunu söylüyor. "kiloda 20-25 kuruş kar ediyoruz, dönümde 140-150 lira para kazanacağız" diyen balcılar, şöyle devam ediyor:

"kredi alındıysa, bu maliyete faiz bedelleri dahil değil. maliyet bedelleri çok yüksek olduğu için çeltiğin riski de çok yüksek. bir yağmur yağsa, hastalık yaşansa veya kuraklık olsa bittin. biz bunu 50 derece güneşin altında, durmadan çalışarak, suyunu eksik etmeyerek, tarlaya çocuğumuz gibi bakarak kazanabiliyoruz. gübresini ilacını eksik etsek bu verimleri yakalamamız mümkün değil. çeltik altyapı gerektiren bir ürün. başka tarım çeşitlerine benzemiyor. en azından 150 beygirlik traktör olması gerek. toprağı düzlemek için lazer makinaları gerek. kurutma makinası gerek. biçerdöverin paletli olması gerek. çeltik tarlasını sulamak için pompa şart. çeltik suyun içinde yetişen bir ürün. çeltik tarımı ihtisas olmadan yapılabilecek bir tarım çeşidi değil”

bölgede bulunan 200 bin dönüm çeltik tarlasının yüzde 80’inin kira olduğunu, belediye ve vakıfların büyük arazileri bulunduğunu anlatan balcılar, "onlar her sene kiraya çıkarırlar ve bizde kiralayıp çeltik ekeriz. bizim ekmek kapımız bu. bu işten vazgeçme lüksümüz yok" diyor.

toprak mahsulleri ofisi'nin (tmo) fiyat açıklayıp, alım yapmasını beklemediklerini söyleyen balcılar, çiftçi olarak tmo’nun alım yapmasını istemediklerini, çünkü piyasanın altında fiyat verdiğini söyleyerek, “biz tüccarlara veya özel fabrikalara daha yüksek fiyattan veriyoruz. ofis bugün devreye girse vereceği en yüksek rakam 1.5 lira. oysa biz ürünümüzü 1.7 liraya satabiliyoruz. o nedenle özel sektöre vermek çok daha işimize geliyor.  tmo’dan beklentimiz yok, çünkü özelden paramızı aynı gün veya birkaç gün içinde alabiliyoruz” dedi. 

tarım uçağı ile ilaçlama istiyorlar

balcılar, çeltik üretiminde verimi artırmak için ilaçlamanın çok önemli olduğunu vurguluyor. ancak tarlalara ilaçlama için tarım uçağı gerekiyor:

“bölgemizde teknolojiden yeterince istifade edemiyoruz. özellikle yabancı ot ve mantar hastalıklarına karşı mücadelemiz yetersiz kalıyor. çeltik başak vereceği zamanlarda boyu 1.5 metreye yaklaşır ve çok sıklaşır. bitki sıklaşınca içinde hava sirkülasyonu olmaz ve mantar hastalığı olur. o dönemde insan gücüyle tarlaya girip ilaç atmak imkansızdır. burada yapılması gereken en doğru şey, tarım uçağı ile ilaçlamak. ancak bakanlık tarafından bu uçakların kullanılması izni bize verilmiyor. tarım bakanlığı’nın bize izin vermesi ve özellikle bölgemizde insan gücüyle yapamadığımız ilaçlamanın uçaklarla yapılmasını istiyoruz. o zaman türkiye’nin çeltik üretimi de artar. benim bin 200 dönüm çeltik arazim var. insan gücüyle bunu ilaçlamaya kalktığımda bir hafta sürer. oysa bu ilaçlama uçaklarla yapılabilse birkaç saatte bitirilir ve verimimiz artar."

"pirincin kdv’si düşürülsün"

Sanayici Yılmaz, pirincin KDV'sinin bulgur gibi düşürülmesini istiyor

ipsala’da görüştüğümüz yılmazlar pirinç sanayi'nin ortaklarından yusuf yılmaz, sanayici olarak devletten beklentilerinin kdv oranlarının düşürülmesi olduğunu söyledi. hem sanayici hem çiftçilik yapan yılmaz, tarlada yetiştirdiği ürünü işleyip satıyor. yılmaz sanayicinin sorunlarıyla ilgili şunları söyledi:

“bizim kdv oranımız yüzde 8, oysa bulgurda bu kdv oranı yüzde 1. biz de pirinç üreticileri olarak kdv oranımızın bulgur seviyesine indirilmesini ve vatandaşa ucuz pirinç vermeyi istiyoruz. rekabet şansımız bu şekilde çok zor. yüzde 7’lik bir fark bizim fiyatlarımızda çok büyük bir fark yaratıyor. çiftçi olarak da fiyatlar geçtiğimiz 3 yıl çok düşük gitti. dışarıdan ithal pirinç getirilmesi çok sıklaştı. doların düşük olması ithali daha cazip hale getirdi. bu yüzden çiftçi çok zorlandı. ofis fiyat açıkladı ancak bizim maliyetlerimizi bile karşılamayan fiyatlardı. çünkü devlet dekar başına 900 kilo civarında üretim yaptığını düşünüyor ve bu fiyatı açıklıyor. oysa çiftçi 700 kilo civarında ürün alabiliyor. devlet bizi gerçek veriler üzerinden değerlendirmeli. “

“devlet desteği yetmiyor”

Çiftçi Recep Akman, çeltik üretiminin 5 aylık maraton olduğunu söyledi.

ipsalalı çiftçi recep akman çeltik üretiminin çok zor olduğunu, beş ay çamurun içinde mücadele ettiklerini söyleyerek, "çeltik yetiştirmek beş aylık bir maratondur. devamlı suyunu, ilacını, gübresini verirsen, çocuk gibi bakarsın ancak öyle yetişir. başka türlü zarar edersin” dedi. çeltiğin dönüm başına beş çuval maliyeti olduğunu, beş çuvalın üzerinde ürettiklerinde para kazandıklarını anlatan akman, "bu sene 8-9 çuval çıktı, para kazanabileceğiz. ancak geçen yıllarda beş çuval bile alamadığımız dönemler oldu." dedi. akman, şöyle devam etti:

"en büyük derdimiz tarım ilacı. daha iyi bir ilacın çıkması lazım, mevcut ilaçlar yetersiz kalıyor. tarlalar eski olduğu için çok karışık ot oluyor. ilacı fazla atınca da maliyetler artıyor. otla mücadelede başarılı olursan çeltik alırsın, başarılı olamazsan da zarar edersin. devletin desteği az.  bu destekle tarım ölür. dekar başına 100 lira gibi bir destek veriliyor ama desteğin en az 150 lira olması gerek. yaptığımız işin riski çok. sigorta yaptırmamız gerek ama mümkün değil. 30 dekar çeltiğim var, en az 2 milyar lira sigorta parası istiyor. oysa benim tarladan kazanacağım para en fazla 2.5 milyar. kazancı sigortaya verirsek, biz ne kazanacağız. “