israil’de 17 mart’ta yapılan genel seçimi iki devletli bir çözümden yana olmadığını söyleyen binyamin netanyahu’nun kazanması ve sağcı bir hükümet kurmak için çalışmalara başlaması filistin yönetimi’nin de önündeki seçenekleri değerlendirmesine hız kattı.

filistin yönetimi'ni elinde tutan filistin kurtuluş örgütü merkez komitesi, geçen hafta sonu bu seçeneklerin neler olduğunu ve olası sonuçlarını değerlendirmek üzere bir komisyon kurdu. komisyonun bu seçenekleri değerlendirirken başta hamas olmak üzere diğer filistinli örgütlerin görüşlerine de başvurması bekleniyor.

netanyahu’nun iki devletli çözümden yana olmadığını açıklaması filistin yönetimi için yeni bir unsur değil. bu sefer farklı olan abd başkanı barack obama’nın ‘israil politikasına ilişkin seçenekleri yeniden değerlendirmek zorunda olduklarını’ açıklaması.

obama ile yıldızı barışık olmayan netanyahu’nun, seçimlerden bir gün sonra iki devletli çözüme karşı olduğu yönündeki sözlerini yumuşatmaya çalışması obama’yı ikna etmedi. ancak görev süresi 2017’de dolacak olan obama’nın israil konusunda abd kongresi’ne sözünü geçiremediği de bir gerçek. obama yönetiminin israil konusundaki seçenekleri yeniden değerlendirme konusunda filistin’in istediği kadar ileri gitmeyeceği de beklentiler arasında.

bununla birlikte avrupa’dan diplomatik anlamda daha fazla destek almaya başlayan filistin’in önündeki seçeneklerinden bazıları da şunlar:

üçüncü intifada: geçtiğimiz yılın son aylarında, israil’in işgal ettiği topraklarda uluslararası anlaşmalara aykırı olarak yeni yerleşim birimleri kuracağını açıklaması ve israil güvenlik güçlerinin 14 yaşındaki bir çocuğu öldürmesinden sonra kitlesel protesto eylemleri yapılırken ‘üçüncü intifada mı geliyor’ tartışmaları yapılsa da bu protesto eylemleri uzun sürmedi. filistinliler arasındaki görüş ayrılıkları da devam ediyor.  israil işgali dışında başka bir yaşam biçimi bilmeden büyümüş filistinli genç kuşağı üçüncü intifadaya götürecek bir liderlik de yok. ikinci intifadanın liderlerinden ömür boyu hapis cezası almış mervan barguti, geçen sene kasım ayında yaptığı intifada çağrısı yerine mart başında filistin yönetimi'ne bir çağrıda bulunarak israil ile bütün ekonomik, siyasi ve  güvenlik işbirliğini kesmesini istedi.

filistin yönetimi’ni tek taraflı feshetmek: filistin yönetimi lideri mahmud abbas, geçmişte bir kaç kez oslo anlaşması'yla kurulan filistin yönetimi’ni tek taraflı feshetme tehdidinde bulunmuştu. böyle bir durum, israil’i, filistinlilerin eğitimden sağlığa, altyapıdan güvenliğe kadar her alandaki ihtiyaçlarını karşılamak zorunda bırakacak. bu da ekonomik anlamda darboğazda olan israil’e altından kalkamayacağı bir yük getirebilir ve kalıcı bir çözüm için zorlayabilir. ayrıca gittikçe genişleyen israil yerleşim birimleri nedeniyle neredeyse imkânsız hale gelen iki devletli çözüm yerine filistinlilerin çoğunlukta olduğu tek devletli çözüme de de facto yaklaştırabilir. filistin yönetimi’nin kendisini fesh etmesi durumunda güvenliği için filistin yönetimiyle işbirliği yapan israil’i epey zora sokabilir. ancak böyle bir karar, filistin yönetimi'nin memuru bütün filistinlileri de etkileyeceği için filistin’de de ekonomi çökebilir. ayrıca israil böyle bir durum karşısında, filistin’i küçük parçalara bölüp, yönetimini kanton benzeri örgütlenmelere bırakabilir ve çok daha uzunca bir süre, bağımsız filistin devleti kurulamayabilir. ayrıca abbas, filistin yönetimi’ni tek taraflı feshetmeyi gündeme getirdiğinde abd’nin tepkisiyle de karşılaşmıştı.

diplomatik intifada: filistin yönetimi’nin önündeki en gerçekçi seçeneklerden biri bu. bir süreden beri uluslararası kuruluşlara üye olmak için yoğun bir çaba harcayan filistin yönetimi’nin bu çabalarına hız kazandırması beklenebilir. bu çerçevede uluslararası ceza mahkemesi (ucm) üyeliği 1 nisan’da yürürlüğe girecek olan filistin, israil üye olmadığı için israil’i ucm’ye götüremese de israil vatandaşlarına karşı dava açabilir. ancak ucm’nin nasıl bir tavır takınacağı ya da davayı kabul edip etmeyeceği de net değil. ayrıca abd kongresi, filistin’in, israil’i ucm’ye götürmesi durumunda filistin'e sağlanan ekonomik yardımlardan bazılarının kesilebilmesi için bir yasa çıkarmıştı. obama yönetiminin israil ile ilgili seçenekleri yeniden değerlendirirken nasıl bir tavır takınacağı da netlik kazanmadı.

bununla birlikte geçen yıl bm güvenlik konseyi’nde, israil’in işgal ettiği topraklardan 2017’ye kadar çekilmesi ve bağımsız filistin devleti kurulmasını öngören tasarı, güvenlik konseyi'nde abd’nin vetosuna bile gerek kalmadan reddedilmişti. filistin yönetimi tekrar böyle bir inisiyatif başlatabilir. ancak abd’nin böyle bir kararı desteklememesi olasılıklar arasında. fakat yine de bm’den en azından israil’in yerleşim politikalarını eleştiren tasarıların gündeme gelmesi durumunda abd’nin içeriğe bağlı olarak, veto gücünü kullanmaması beklenebilir.

filistin yönetimi, abd’den de istediği kadar destek alamasa da ab ülkeleri tarafından tanınmak için çabalarını hızlandırabilir. avrupa parlamentolarının bu konuda aldığı kararlar, hükümetler tarafından da benimsenebilir. filistin yönetimi'nin önündeki seçeneklerden biri de israil’in başta ekonomik alan olmak üzere kültürel ve siyasal alanda da boykot edilmesi için yürütülen kampanyaların genişletilmesini sağlamak için çabalarına hız verebilir. 

fakat bütün bunların yapılabilmesi için filistin içinde de kırılgan olan siyasal birliğin güçlendirilmesi gerekli.

kaynak: al jazeera