türkiye’de fındık orta ve batı karadeniz bölgelerinde yetiştiriliyor. dünya fındığının yüzde 75-80’ini sağlayan türkiye’nin yıllık üretimi 700-800 bin ton civarında. bunun 600 bin tonu ihraç ediliyor. 100-150 bin ton da iç tüketimde kullanılıyor. türkiye’de 16 çeşit fındık yetiştiriliyor. bu 16 çeşit arasında giresun, palaz, çakıldak, badem ve kara fındık çeşitleri kalitesi ve yaygınlığıyla öne çıkıyor. dünyanın en kaliteli fındığı ise bölgedeki doğal iklim sayesinde giresun fındığı. fındık çeşitleri bütün dünyada giresun fındığı ve levand olarak anılıyor. yani giresun fındığı ve diğerleri. yağ oranı, besin değeri, omega 3 oranı gibi 25 ayrı kriter kullanılan ölçümler, giresun fındığını dünyanın en kaliteli fındığı yapıyor.

bu yıl fındık sektörü olumsuz hava koşulları nedeniyle hayli sıkıntılı günler geçiriyor.

fiyatı ikiye katlandı

30 mart'ta yaşanan don, fındık rekoltesini yarıya düşürdü. trabzon, giresun ve ordu’da 300 metre rakımın üzerinde fındık yetişmedi.  rekoltenin düşük olması fındık fiyatlarını ikiye katladı. geçtiğimiz yıl kilosu 6 lira olan kabuklu fındık, bu yıl 13 liraya kadar yükseldi.

bölgede yüksek rakımlarda fındık üreterek geçinen aileler, düşük rakımlara fındık toplamaya indi. alivre adı verilen sistemle çalışan tüccarlar ise zorda. alivre, yılbaşı itibariyle o yılın fındık fiyatının önceden tahmin edilerek yapılan anlaşma. örneğin yurtdışındaki büyük bir çikolata üreticisi ve fındık alıcısı firma, giresun veya ordu’daki tüccarlardan fındık talebinde bulunuyor. tüccar da o yıl fındığın rekolte durumunu tahmin ederek yurtdışındaki alıcıyla anlaşma yapıyor. geçtiğimiz yıl ortalama 6 liradan satılan fındık için tüccarlar, 5-6 lira arasında anlaşma yapmış. bu yıl ise 7 lira civarında anlaşma sağlandığı söyleniyor. ancak fındığın fiyatı 13 liraya yükselince tüccar zarar etti.

fındık sanayicisi ise bölgede ikiye ayrılıyor. elinde stoku olanlar veya olmayanlar. elinde stoku olanlar kısmen rahat. stoku olmayanlar ise bu fiyattan fındık almak zorunda. sanayici, bu fiyattan alacağı fındığı nasıl satacağını düşünüyor.

al jazeera ekibi olarak giresun ve ünye’de fındık üretici birliği, fındık üreticisi, sanayici ve tüccarlarla konuştuk.

rekordan hüsrana

bu yıl çiçekleme döneminde fındıkta hasılat rekoru beklendiğini anlatan keşap fındık üreticileri birliği başkanı mustafa şahin, 30 mart'ta yaşanan don afetinin fındığı mahvettiğini, 300 rakımın üzerindeki her yerde fındık üretimini etkilediğini söyledi. şahin, fındık üretimi yapılan 14 il ve 130 ilçede araştırma yaptıklarını, bazı ilçelerde üretimin 100-150 rakıma bile düştüğünü ifade ederek, “sadece trabzon’un arhavi, arsin ve yomra ilçelerinde 450 metrede fındık görebildik. bunların dışında 300 metrenin üzerinde bu yıl fındık yetişmedi” dedi.

bu yıl gözlemlerine göre 350-400 bin ton fındık üretimi yapılacağını vurgulayan başkan şahin, bunun fındığın fiyatını ikiye katladığını belirtti. şahin sözlerini şöyle sürdürdü:

“geçtiğimiz yıl 6 liradan satılan fındık bu yıl 12-13 liraya kadar yükseldi. fındığın bu yıl fiyatının ise 7.5 lira civarında olması gerekiyordu. 7 liranın üzerindeki fındık üreticiye ve sanayiciye yaramaz. pahalı fındığı kimse yemez. bu da çiftçinin lehine değil aleyhine olan bir durum. bu nedenle fındık fiyatlarında bir istikrar sağlanmalı ve çiftçi de, sanayici de önünü görerek üretim yapabilmeli”.

istikrar için stok şart

mustafa şahin, fındıkta fiyat istikrarının nasıl sağlanacağı sorusuna ise şöyle cevap verdi:

"fındıkta fiyat istikrarı sağlanamıyor. istikrar için stok yapmak lazım. buna da kamu otoritesinin el koyması gerekiyor. lisanslı depoların yapılması ve lisanslı depoculuk yapılması gerekiyor. lisanslı depoculuk başlatılması için birtakım çalışmalar yapılıyor. 17 bin tonluk bir depo yapımına başlanacağı söyleniyor. ancak bu giresun’un üretiminin yüzde 20’si bile değil. yani yetersiz. depo 300-400 bin tonlara ulaşmalı ki, fındıkta istikrar sağlanabilsin. özel sektörde büyük firmalar 30 bin tona kadar depolar yaptılar. ancak yeterli değil. depoculuk spekülatif hareketlerin önüne geçecek ve ürün teminini kolaylaştıracaktır.”

şahin devletin politikasını da eleştiriyor. çiftçiye desteğin arazinin boyutuna göre verildiğini belirten şahin, şu anki sistemin çiftçiyi tembeliğe ittiğini, çiftliğe değil çiftçiye destek verilmesi gerektiğini vurguladı:

Mustafa Şahin, devletin kaliteli üretimi desteklemesi gerektiğini açıkladı.

çiftlik değil üretim desteklensin

“devlet üretimi desteklemeli. kaliteli üretime destek vermeli. kırsalda kalıp arazisinin başında durana, daha kaliteli üretim yapmaya çalışana destek verilmeli. verimi artırmayan, fındık bahçesine yatırım yapmayan, yatırım yapanla aynı desteği almamalı. bu fındıkta üretim kalitesini artıracaktır.

eğer destekleme bu şekilde devam ederse 20 yıl sonra bu alanların hepsi boşalır. çünkü çiftçinin yaş ortalaması 55. arkadan kimse gelmiyor. gençlere fındık üretimi öğretilmedi. çiftçilik para kazandırmadığı için herkes çocuğunu başka işlere yöneltti. şimdi yüzlerce fındıklık boş duruyor. sahipleri büyük şehirlerde başka işlerde çalışıyor, fındığını yarıya veriyor. kendi işinin başında durup, tarlasıyla uğraşmadığı içinde verim çok düşük oluyor.

örneğin fındık üreticisi italya’da da destekleniyor. ancak bu desteği alması için örneğin; 7.5 dekar alandan 3.5 ton fındık alması gerekiyor. aksi takdirde devlet desteği kesiyor. yani devlet kaliteli üretimi destekliyor."

çiftçinin arazisine yeteri kadar yatırım yapmadığını ve kendisini geliştirmediğini vurgulayan mustafa şahin, “birlik başkanı olarak he rgün aldığım telefonun yüzde 99’u, ‘destekleme parasının ne zaman ödeneceği’ şeklinde. kimse beni arayıp da 'yıl içinde fındığın fiyatı kaç lira olur' diye sormuyor. bahçeye gittin mi, gübreyi ilacı zamanında attın mı, diye sorduğumuzda bir sürü bahane üretiyor.”

‘fındığın başına gelmeyen kalmadı’

Mert Atik, hem iç hem de dış piyasada talebin de işlemin de azaldığını söyledi.

atik, dondan sonra fındığı ordu ünye bölgesinde sert rüzgarların vurduğunu, şiddetli yağışların da fındığın sadece rekoltesinin değil, kalitesinin de düşmesine neden olduğunu belirtti. bunan doğal olarak ihracatın çok ciddi etkilendiğini ifade etti. 

bölge için hayat demek

ordulu fındık broker’ı osman çakmak ise, orta karadeniz’de yaşanan don afetinin batı karadeniz’i vurmadığını, tüccarların eksiğini batı karadeniz’den tamamlamaya çalıştığını anlattı. çakmak, alıcı ile satıcıyı bir araya getiren kişi. fındık alım satımı yapan kişilerin bir araya gelmesini sağlıyor.

fındığın bu bölge için hayat demek olduğunu söyleyen çakmak, üreticinin hammadde bulmakta zorlandığını söyledi. hem sanayicinin hem de tüccarın, hem de fındık çiftçisinin bu doğal afet karşısında desteklenmesi gerektiğini ifade eden çakmak, aksi takdirde bölge ekonomisinin can damarı olan fındığın kıtlığının ekonomiyi kötü etkileyeceğini belirtti.

şu anda fındık fiyatlarının aşırı yükseldiğini anlatan çakmak, bu fiyat yüksekliğinin sadece stokçulara yaradığını, üreticiye veya sanayiciye bir faydası olmadığını vurguladı. 

günlüğü 50 lira

fındık üreticisi 38 yaşındaki mehmet kolcu ünyeli. kendi bahçesinde fındık yetişmediği için aşağı bölgelere ailesiyle birlikte fındık toplamaya indiğini söylüyor.

Ünyeli Mehmet Kolcu, bir işçinin günde 150 kilo fındık toplayabildiğini anlattı.

babası abdullah kolcu ve alenin diğer fertleriyle birlikte 29 kişilik bir fındık toplama grubu bahçede durmaksızın çalışarak fındık topluyorlar. fındık toplamanın zor bir iş olduğunu söyleyen kolcu'ya göre, bir işçi günde 150 kilo kadar fındık toplayabiliyor, bunun karşılığında da günlük 50 lira kazanıyor.

peki fındık nasıl toplanıyor? 

“önce fındık ağaçları silkelenerek fındıklar yere düşürülüyor. yere düşen fındık da elle toplanarak çuvallarda biriktiriliyor. çuvallarda biriktirdiğimiz fındığı da patoz makinasına atıp yeşil kabuklarından ayıklıyoruz. sonra fındığı kuruması için güneşe seriyoruz.”

fındığın toplanması titizlik de gerektiyor. abdullah kolcu, eskiden güneydoğu anadolu'dan da işçilerin hasata geldiğini ancak fındık ağacını tanımadıkları için dallara zarar verdiklerini belirtiyor. ancak bu sene fındık olmadığı için başka bölgeden işçiye de gerek kalmamış.

kaynak: al jazeera