kırgızistan’da kız kaçırmanın cezası arttı, ama gelenek ve inanç öne sürülerek binlerce genç kızın hayatı karartılmaya devam ediyor.

alina kencekulova da mağdurlardan biri. daha 17 yaşındayken tanımadığı kişilerce kaçırılan kencekulova 2011’da yaşadığı olayı şöyle anlatıyor:

"radyoda çalışıyordum. iş çıkışı daha önce hiç görmediğim bir kişi beni kaçırdı, evine götürdü. çok öfkelendim, ağladım. kalmak istemediğimi söyledim. beni dinleyen olmadı. aynı gün ailem geldi. beni götürmeye çalıştılar. o arada çocuğun ailesindeki yaşlılar kapının önüne ekmek koydu. 'ekmeği atlayıp gidersen hiçbir zaman mutlu olamazsın' dediler. her şeye rağmen gideceğimi, burada kalmayacağımı söyledim. sonra bir yaşlı kadın kapının önüne yattı. ben de onun üzerinden atlayıp gidemedim. daha sonra, annemler de kalmamı istediler.”

‘şiddete bir sene dayanabildim’

alina kencekulova ilerleyen günlerde istemeden yaptığı bu evlilikte şiddete maruz kaldığını söylüyor:

“evliliğin ilk günleri kocam bana iyi davrandı. daha sonra eski sevgilisinden bahseder oldu. bir gün sarhoş halde gelip beni dövdü. bütün bunları gördüğü halde kaynanam da sustu. böyle sürekli beni dövmeye başladı. arada iki kere kendi evime gittim. kocam peşimden geldi ve tekrar eve getirdi. değişeceğini söyledi. ancak değişen bir şey olmadı. sarhoş halde gelip el kaldırmaya devam etti. şiddete bir sene dayanabildim ve sonra boşanmaya karar verdim.”

her yıl binlerce kız kaçırılıyor

kencekulova boşanmış, ancak hala yaşadıklarının etkisinden kurtulabilmiş değil. daha önce yaşadığı köyde kaçırılan kız sayısının fazla olduğunu, ancak kızların şikâyet etmediğini ileri sürüyor.

kızların polise şikayetçi olmasının önündeki en büyük engellerin başında çevre baskısı geliyor. bu nedenle kız kaçırma oranı tam olarak bilinmiyor. resmi verilere göre son 12 yıl içinde 159 kız kaçırma olayı kayıtlara girmiş. insan hakları örgütleri ise her yıl 17 bin kızın kaçırıldığını tahmin ediyor. 

kız kaçırma olayları son dönemlerde hükümet kurumları ve sivil toplum kuruluşları tarafından daha sıkı denetleniyor. ocak 2013’te milletvekilleri, ceza kanununda yaptıkları değişiklikle kızları kendi rızaları dışında evliliğe zorlayanlara verilen hapis cezasını artırdı. daha önce 3-7 yıl arasında değişen hapis cezası, yeni düzenlemeyle 5-10 seneye çıkarıldı.

’kız kaçırıp köle yapıyorlar’

üç senedir kız kaçırmalara karşı mücadele veren open line toplum örgütü başkanı munara beknazarova, kanunlarda bir kadının zorlanarak evlendirilmesi suç olmasına karşın, toplumun bazı kesimlerinde, kız kaçırmanın hala gelenek olarak algılandığına dikkat çekiyor:

“kızları kaçırıyor, tecavüz ediyor, satıyorlar. son kez, isık-göl eyaletine gittik. orada kaçırılan bir kızın eş değil, köle yapıldığını gördük. narın bölgesinde de bir kızı kaçırdılar. kızın ailesi, kaçıranın evine gittiklerinde, çocuğun dedesi kız kaçırmanın kırgızların geleneği olduğunu söylemiş. böylece kız kalmış. çok geçmeden çocuk kıza el kaldırmaya başlamış. sonuçta 19 yaşındaki kız kalp krizi geçirdi ve hastaneye kaldırıldı.“

hükümetin konuyla ilgili hiçbir şey yapmadığını belirten munara beknazarova, kızların kendi haklarıyla ilgili yeterli bilgi sahibi olmadıkları için kaçırma olaylarını gizlediklerine dikkat çekiyor. beknazarova’nın başkanı olduğu sivil toplum kuruluşu da özellikle kırsal kesimde kızları hukuki hakları konusunda bilgilendirmeye çalışıyor.

beknazarova, 2009’da kaçırılma ile ilgili ancak bir kızın polise dilekçe yazdığını, 2011-2012 döneminde bu sayının 25’e çıktığını, kaçıranlara karşı ceza davasının açıldığını söyledi.

hükümet yetkilileriyse kız kaçırma sorunu ile mücadele etmek için üzerlerine düşeni yaptıklarını savunuyorlar.

içişleri bakanlığı başmüfettişliği süyünbek munaytbasov, “sosyal toplum kurumları, ceza kanununda düzeltmelerin yapılması ile kız kaçırma olaylarının tamamen ortadan kalkacağını düşünüyor. ancak hayatta öyle olmuyor” diyor ve ekliyor:

”kız kaçırma sayısını propaganda yolu ile azaltabiliriz. yakınlarda bir sosyal toplum örgütü ile görüştük. bu sene de onlarla birlikte bilgilendirme broşürlerini hazırlayacağız.”

munaytbasov kaçırılan kızların dilekçesi olmadan hiçbir işlem yapamayacaklarını da vurguluyor, toplumu bilgilendirerek mağdur sayısını azaltmayı hedeflediklerini söylüyor.