başbakan tayyip erdoğan ile oğlu bilâl erdoğan arasında geçtiği iddia edilen telefon konuşması ve başbakan erdoğan’ın “kriptolu telefonu bile dinlemişler” sözleri yasadışı dinleme tartışmalarını bir kez daha gündeme taşıdı.

başbakan erdoğan’ın yaklaşık bir yıl önce “yasadışı dinlendiğini” açıklamasının ardından 2013 yılında türkiye büyük millet meclisi'nde (tbmm) dinlemelerle ilgili bir araştırma komisyonu kuruldu.

kamuoyunda “telekulak komisyonu” olarak bilinen komisyon, çalışmaları sırasında türkiye bilimsel ve teknik araştırmalar kurumu (tübitak), emniyet genel müdürlüğü, milli istihbarat teşkilatı (mit), jandarma genel komutanlığı yetkilileri ile akademisyenlerin de bilgisine başvurdu. komisyon çalışmalarını 2013 haziran ayında tamamladı ve raporunu tbmm başkanlığı’na sundu.

raporun tutanak bölümünde yer alan bilgilere göre 28 şubat 2013 tarihinde tübitak ulusal elektronik ve kriptoloji araştırma enstitüsü yetkilileri komisyona bilgi verdi.

bundan tam bir yıl önce tübitak dinleme sorununu anlamak için toplanan meclis komisyonu'na, bugün başbakan erdoğan'ın tepkisine neden olan kriptolu telefon kullanımını önerdi.

buna göre tübitak ulusal elektronik ve kripto araştırma enstitüsü yetkilisi telekulak ve böceklere karşı alınacak önlemler arasında “kriptolu telefon kullanımının yaygınlaştırılması, jammer ve özel cam filmi kullanımı, binalara güvenli giriş çıkışın sağlanması gerektiği “ önerisinde bulundu.

günay: bize dağıtıldı kullanmadım

ak parti'den istifa eden izmir bağımsız milletvekili ertuğrul günay da "2011 sonunda hepimize kriptolu telefon dağıtıldı ama hiç kullanmadım. kullanma ihtiyacı hissetmedim" dedi. söz konusu tarihte günay, kültür ve turizm bakanı'ydı.

tübitak'ın önerileri

yasadışı dinlemelere karşı tübitak yetkilisinin 2013 yılında komisyonda dile getirdiği diğer öneriler ise şöyle:

• fiber optik sistemi dinlemeye ve yayınımlara karşı daha avantajlı. 
• ulusal imkanlarla yurtiçinde kontrollü şartlarda üretilmiş sistemler daha güvenli.
• telefon santralleri milli sistemlere sahip olmalı.

yine tübitak yetkilisinin telekulak komisyonu’na verdiği bilgiye göre “dinleme ve izleme cihazları ileri noktalara geldi. hiç farkedilmeyecek, ancak mercekle elektroskopla tespit edilebilecek boyutlara ulaşmış cihazlar var.”

böcekler 2 türlü

tübitak yetkilisinin verdiği bilgiye göre “yasadışı dinlemelerde kullanılan böcekler kapalı devre ve açık devre çalışan böcekler" olarak ikiye ayrılıyor. kapalı devre böceklerin üzerine yerleştirilen mikrofon ve kameralar marifetiyle depoladıkları bilgileri kablosuz bir şebeke üzerinden uzağa iletme fonksiyonu yok ve bu tür böceklerin tarama cihazlarıyla tespit edilmesi daha zor. 

daha sık rastlanan açık devre böceklerin ise üzerinde kablosuz bir verici bulunuyor. bunlar ortamda tespit ettikleri ses ve görüntüleri optik üzerinden, ultrasonik ses dalgaları üzerinden iletiyor.

kurumlar hangi durumda hangi yöntemi kullanıyor?

emniyet genel müdürlüğü komisyona, bünyesindeki istihbarat daire başkanlığı'nın önleme amaçlı dinleme yapabilmesinin üç şartı olduğunu iletti. buna göre emniyet terör, uyuşturucu imalâtı ve ticareti ile cebir ve tehdit uygulayan örgüt suçunu önlemek için dinleme yapabiliyor. 

jandarma genel komutanlığı meclis'e "dinleme kabiliyetimiz yok" bilgisini verdi:

“jandarma genel komutanlığı’nın telekomünikasyon yoluyla iletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınması imkân ve kabiliyeti yok. iletişimin denetlenmesine yönelik faaliyetler telekomünikasyon iletişim başkanlığı (tib) imkân ve kabiliyetleri kullanılmak suretiyle yürütülüyor.”

mit: teknoloji yasadışı dinlemeyi kolaylaştırdı

yine bir yıl önce komisyona bilgi veren mit yetkilileri “mit’in sadece istihbari amaçlı" dinleme yaptığını belirtti:

“hedeflere yönelik olarak sabit telefon, cep telefonu, uydu telefonu görüşmeleri ve çeşitli ortamlarda yapılan internet haberleşmeleri tib üzerinden geliyor ve bu veriler üzerinden izleme ve dinleme faaliyetleri gerçekleştiriliyor.”

komisyon üyesi olan milletvekillerinin "yasadışı dinlemeler hangi yöntemle yapılabilir?" sorusuna ise mit yetkilileri “gelişen teknolojinin ve bu cihazların ne tür zaafiyetinin olduğunun bilinmemesi yasadışı izleme ve dinlemeleri kolaylaştırdı” yanıtını verdi.

"telekulak" tespitleri

meclis araştırma komisyonu raporunun sonuç ve tespitler bölümünde ise haberleşme özgürlüğü ve özel hayatın gizliliğine yönelen somut şahsi ve bazen de organize tehditlerin var olduğu belirtildi. komisyon buna rağmen, "hepimiz dinleniyor ve izleniyoruz" algısının teknik olarak mümkün olmayacağı sonucuna da vardı. 

raporda yasadışı dinlemelerle ilgili tespitlerden bazıları şöye sıralanmıştı: 

• türkiye’de dinleme ve izleme cihazları piyasada rahat biçimde tedavül edilmekte, üretimi, satımı ve bulundurulmaları için yasal bir izin veya ruhsat zorunluluğu yok.
• dinleme ve izleme cihazlarıyla ilgili ithalat rejimi denetimi de zayıf.

ilk komisyon sav için kurulmuştu

tbmm’de 2013 yılında kurulan komisyonun bir benzeri 2008 yılında eski chp genel sekreteri önder sav’ın dinlendiği iddiasının ardından kurulmuştu. o komisyon da yasadışı dinleme ve izleme iddialarını araştırmıştı.

kaynak: al jazeera