bir buçuk yıldır aktörler arasındaki anlaşmazlıklardan dolayı ertelenen musul operasyonu için uzlaşma sağlandı. operasyon yaklaşıyor. hem irak ordusundan, hem peşmerge içinden komutanların al jazeera’ye verdiği bilgiye göre şehrin işid’den temizlenmesinin birkaç hafta sürmesi bekleniyor. anlaşmazlıklara yol açan asıl kritik konu ise operasyon sonrası şehrin kimin kontrolünde olacağı.

haşdi vatani birkaç gün içinde kamptan ayrılacak

kente sadece irak ordusunun gireceği konusunda uzlaşma sağlandı. ancak tahran etkisindeki bağdat yönetimine bağlı irak ordusunun kontrolünde olacak olan bu bölgeye, yine tahran tarafından eğitilen şii milislerin girmeyeceğinin garantisi, sünni halka göre yok. bu sebeple eski musul valisi, musul’un önemli aşiretlerinden birinin lideri esil nuceyfi emrindeki musullu sünni birlikler, türk askeri tarafından eğitildi.

haşdi vatani adlı musul’a yaklaşık 15 kilometre mesafedeki başika kampında eğitilen üç bin kişilik bu güç, al jazeera’ye konuşan nuceyfi’ye göre sünni halkın korkularını giderecek olan garanti.

al jazeera’nin haşdi vatani içindeki ismini vermek istemeyen üst düzey bir kaynaktan aldığı bilgiye göre, “birliklerin birkaç gün içinde başika’dan musul’a doğru yola çıkması” bekleniyor.

yola çıkan bu birlikler operasyon öncesi musul’a girmek üzere işid’le cephe hattında savaşmak üzere tüm hazırlıklarını tamamladı.

amerikalı askeri uzmanlar peşmerge üslerinde

hem irak ordusu içinde hem de peşmerge içinde yıllardır bulunan amerikan askerlerine, musul operasyonu öncesi yenileri ekleniyor. son birkaç günde buna daha üst düzey askeri uzmanlar da eklendi.

peşmerge’nin musul’un doğusunda ve yine işid’le cephe hattında bulunan hazer üssü’ne son birkaç günde amerika’dan askeri uzmanlar geldi. hazer üssü’ndeki peşmerge komutanı general tafik didawan, operasyon başlayana kadar amerikalı uzmanların kamptan ayrılmayacağı ve koordinasyonu sağlayacağı bilgisini verdi.

aşûre günü için gelen şii milisler kerkük’te bekliyor

musul, irak’ta sünnilerin elindeki son ve en önemli merkez. şii iran’ın etkisi altındaki bağdat hükümetine bağlı olan diğer bölgeler tümüyle iran kontrolünde. bu kontrol, tahran tarafından eğitilen şii milisler üzerinden sağlanıyor. bu milisler, türkmen ve kürtlerin de yaşadığı kerkük’te de etkili.

şii milislerin operasyon sırasında ya da sonrasında musul kent merkezine girmesi bu sebeple musul halkının en büyük korkusu. buna ankara ve erbil de en başından beri şiddetle itiraz ediyor.

operasyon öncesinde, çarşamba günü düzenlenen aşûre etkinlikleri için kerkük’e iran’dan çok sayıda şii din adamı geldi. bu din adamlarını ve etkinliklere katılan şii halkı korumak için çok sayıda şii milis de onlara eşlik etti. aşûre günü etkinlikleri bitse de, al jazeera’nin bölgedeki türkmen kaynaklarından aldığı bilgiye göre, şii milisler geldikleri bölgelere geri dönmeyerek kerkük'te konuşlandı.

‘türkleri koruyamayız’ tehdidi

kerkük’te hazır bekleyen şii milisler, türkiye’den gelenlerin bölgeye girmesine de engel oluyor. özellikle ankara ile tahran’ın etkisi altındaki bağdat hükümeti arasında çıkan başika krizinin ardından bu milisler, ‘kontrolleri altındaki bölgeye giren sivil türkleri koruyamayacağı uyarısında’ bulunuyor.

kerkük’te etkili olan tek güç tahran kontrolündeki şii milisler değil. bunun yanında irak kürdistan bölgesel yönetimi’nin (ikby) en güçlü ikinci partisi olan kyb’nin peşmergesi de bazı bölgeleri kontrol ediyor. hem kerkük’te hem de süleymaniye’de kyb peşmergesiyle şii milisler arasında işbirliği var.

al jazeera’nin erbil’de kyb’ye yakın isimlerden aldığı bilgiye göre süleymaniye-iran sınırı, şii milislerin ve gerektiğinde kyb peşmergesinin geçişine tamamen açık. süleymaniye, iran ile kerkük arasındaki geçişi sağlayan yol niteliğinde.

telâfer'de katliam korkusu

işid, telâfer'e girdikten sonra bölgedeki türkmenlerin neredeyse yarısı, şii olanlar güneye kaçtı. kentte kalan sünni türkmenler ise, haşdi şâbi birlikleri telâfer’e girerse, bu milislerin intikam alacaklarından endişe ediyor. 

bu endişeyi konuştuğumuz eski musul valisi esil nuceyfi, "intikam sadece şii türkmenlerden gelmeyecek, ezidiler de intikam isteyecek. sincar’da şu an ezidiler pkk ile birlikte. intikam için birçok nedenleri var. ilk başta sünni türkmenlerin daeş’in asıl gücü olduğunu ve kadınlarını bu türkmenlerin kaçırdığını düşünüyor. pkk da bu türkmenlerden intikam almak istiyor. şii milisler de sünni akrabalarından intikam almak istiyor. bunlar çok büyük sorunlar yaratacak" diyor.

nuceyfi, "en iyi çözüm haşdi şâbi’yi bunun dışında tutmak. irak ordusundan ya da peşmerge’den başka birlikleri bölgeye göndermek… haşdi şâbi, telafer’e girmek istiyor ama pkk ile birlikte girmeleri halinde sorun daha da büyüyecek. çünkü buna peşmerge de karşı çıkacaktır" diye de ekliyor. 

barzani’nin ankara-bağdat arası denge politikası

irak’ın neredeyse tamamını etkisi altına alan iran, kürdistan bölgesel yönetimi’ne de kyb aracılığıyla etki edince barzani iç politikada zorlu bir döneme girdi. washington da iran’ın politikalarına ses çıkarmayacak destek olduğu için barzani, musul operasyonu öncesi bağdat’la yakınlaşma yoluna gitti.

eylül ayı sonunda bağdat’a giderek başbakan ibadi ile görüşen ikby başkanı mesud barzani, musul’a girecek irak ordusuna peşmerge ile şehrin dışından destek verileceğini açıkladı.

bunun ardından ikby bölgesinde özerklik ilanının ardından çok kısıtlı sayıda ve birkaç bölgede bulunan irak ordusu’na bağlı birlikler artık iç bölgelerde ve yoğun olarak görülmeye başladı. duhok ve erbil’de musul operasyonuna hazırlanan irak askerini görmek artık mümkün. son olarak duhok'a bağlı şeyhan ilçesine çarşamba günü irak ordusuna bağlı iki alay daha konuşlandırıldı.

kriz aralık 2015’te ilk ortaya çıktığında başika’ya giderek sünni birlikleri ziyaret eden barzani, böylece ankara’nın yanında olduğu mesajını vermişti. ancak eylül ayındaki bağdat ziyaretinin ardından başika krizinde de iki tarafa da olumlu veya olumsuz mesaj vermekten kaçınıyor.

kdp, 9 ekim’de irak’ta türkiye’ye askerini çekmesi çağrısı yapan bildiriye imza vermedi. ancak ankara'ya destek verecek bir açıklama yapmaktan da kaçındı. 

erbil’de irak ordusu ve şii milisler toplantı yaptı

barzani’nin bağdat, dolayısıyla tahran’la yakınlaşması başka bir sonuç daha verdi. son bir aya kadar mahmur gibi şehir dışında bulunan kamplarda operasyon hazırlığı için toplantılar yapan şii milisler ve irak ordusuna bağlı komutanları barzani, erbil’e davet etti.

10 ekim günü erbil’de bir otelde yapılan toplantıya katılan irak ordusu musul operasyonu komutanı necm el cuburi, al jazeera’ye konuştu. peşmerge ile işbirliğinin sıkılaşacağını, daha fazla irak askerinin peşmerge kontrolündeki bölgeye gelerek musul operasyonu için yerini alacağını söyledi. hem erbil hem de ankara’nın operasyonda yer almasını istediği sünni haşdi vatani birliklerinin de kendi komutası altında musul içine gireceği bilgisini verdi.

bu birliklerin operasyona dâhil olmasına bağdat bugüne kadar itiraz ediyordu.