birleşmiş milletler güvenlik konseyindeki veto hakkını rejim lehine kullanan, suriye ordusuna eğitim ve silah sağlayan rusya, 30 eylül 2015’ten beri de suriye iç savaşına askeri gücüyle müdahale edip dengeleri değiştirdi.

rusya’nın suriye’yi yalnızca suriye olarak görmemesinin arkasında bir çok neden var.

yeni rus siyasetinin kilidi suriye

her şeyden önce bu, rusya devlet başkanı vladimir putin’in iktidara gelmesiyle iyice belirginleşen rus siyasetiyle ilgili.

yalnızca rusya yönetimi değil, kamuoyu da rusya’nın soğuk savaş dönemindeki dengelerde sahip olduğu güce yeniden kavuşmasını istiyor.  

nato’nun genişlemesi, abd’nin orta asya’ya girmesi, etrafında yaşanan renkli devrimler üzerinden çerçevelendiğini düşünen rusya bunu suriye’de başat güç haline gelerek kırmayı amaçlıyor.

ukrayna ve kırım meselesi yüzünden yaptırım uygulanan rusya, güçlü olduğunu, suriye üzerinden dünya siyaseti üzerinde belirleyici bir güç olduğunu gösterme peşinde.

abd’nin, barack obama döneminde izlediği pasif politika yüzünden ortadoğu’da oluşan güç boşluğunu doldurarak bölgeye kalıcı bir biçimde yerleşmeyi hedefliyor.

akdeniz’deki varlığını sağlamlaştırmak isteyen rusya’nın, suriye tartus’ta bir deniz üssü vardı. bu süreç içinde hmeymim’de hava üssü de kurdu. rusya, böylece ortadoğu’da son derece önemli bir hava üssüne sahip oldu.  

suriye krizinin nasıl biteceği, yeni enerji rotalarının nasıl olacağını da belirleyecek. ekonomisinde enerji sektörünün özel bir yeri olan rusya, yeni yolların çizilmesinde de söz sahibi olmak istiyor.

ortadoğu ve akdeniz’de kalıcı hale gelmeyi amaçlayan rusya, kendisinin güvenilir bir müttefik olduğunu bölgedeki ülkelere göstererek, dostluğunun kalıcı ve değerli olduğunu ispatlamak istiyor. bu nedenle de, sovyet döneminden beri iyi ilişkileri olduğu suriye rejiminin arkasında durarak bunu kanıtlamaya çalışıyor.

radikalleşme rusya için ulusal tehdit

resmi rakamlara göre nüfusunun yüzde 12’si müslüman olan rusya, suriye iç savaşı yüzünden yükselen radikal din temelli hareketlerden ve bu hareketlerin kendi topraklarında da eyleme geçmesinden endişe ediyor. tahminlere göre, eski sovyet coğrafyasından 6-7 bin militanın işid’e katılmış olması rusya için önemli bir güvenlik tehdidi.

kendisini izole etme politikası izlemeye çalışan batı’ya karşı, mutlaka dikkate alınması ve işbirliği yapılması gereken ülke olduğunu kanıtlayan rusya’nın suriye krizine bu kadar etkin bir biçimde müdahil olmasının moskova açısından pratik bir sonucu da savunma sanayisini güçlendirmek oldu.

savunma sanayisini güçlendirdi

rusya, özellikle körfez ve ortadoğu ülkelerine silah ihracatı yapıyor. askeri olarak müdahale ettiği suriye’de hem yeni silahları denedi, hem de bu silahların reklamını yaparak yeni pazarlar bulup satışlarını arttırdı. hazar denizi’nden füze atarak suriye’yi vurması, karadeniz’deki donanmasının gücünü göstermesi de rusya’ya gövde gösterisi yapma imkanı vererek caydırıcılığını arttırdı.

rusya’nın oyun planı

bu saiklerle hareket eden rusya, suriye’de rejim değişikliğine karşı. beşşar esed’in görevde kalması konusunda esnek davranma sinyalleri vermiş olsa da bu sinyaller güçlü değil. ayrıca, suriye’nin toprak bütünlüğünü de vurguluyor ve sınırların değişmesini istemiyor. bununla birlikte, suriye’nin eski suriye olarak kalamayacağının, bir aşamada başka bir formülün gündeme geleceğinin de farkında. ancak, o güne, mümkün olduğu kadar güçlü bir biçimde, mümkün olduğu kadar çok kuvvetlendirilmiş bir rejimle ve o rejimin kontrol ettiği mümkün olduğu kadar çok geniş bir alan ile girmek istiyor. bu çerçevede, abd ile yakın işbirliği yapan, silah yardımı da alan pkk’nın suriye kolu pyd’nin hareketlerine şüpheyle bakıyor.

rusya’nın taktikleri

stratejisi bu olan rusya, askeri anlamda da suriye’ye girdikten sonra, rejime alan açmak için müdahalelerde bulundu. halep’te uzun süren muhalif direnişinin kırılmasını ve kentin rejimin eline geçmesini sağladı. işid ve eski adıyla nusra yeni adıyla şam’ın fetih cephesi’ne yönelik operasyonlar düzenledi. nusra ile sadece taktiksel anlamda işbirliği yapan diğer muhalif örgütleri bile, sivil kayıpları göz etmeden yoğun bir biçimde bombaladı. rusya’nın istediği şartlar henüz oluşmadan gündeme gelen ve bm nezdinde cenevre’de yapılan kalıcı çözüm arayışlarını olumsuz yönde etkilemekten de geri kalmadı.

ancak rusya, suriye’deki durumun sürdürülebilir olmadığının farkında. rusya, elini iyice güçlendirdikten sonra, suriye’de arzu ettiği koşulların oluşmaya başlaması, abd’de de rusya ile işbirliği yapmaya istekli gözüken yeni bir yönetimin, trump yönetiminin kurulmasıyla diplomatik çabalarına hız verdi. ankara-moskova ilişkilerinin de düzelmesiyle, siyasi çözümün önü biraz daha açılmış oldu. 

kaynak: al jazeera