televizyonlardan, arkadaşlarından duydular, internetten okudular. öğrenci, atanamayan mezun, işsiz, askerden yeni gelenler soluğu kaymakamlıkların önünde aldı. genel sağlık sigortası prim borcunu yapılandırmak için 31 mart son gündü. işlemlerini yaparken sürenin altı ay daha uzatıldığını öğrendiler. bu kısım işlemini yapanlar için bir şey ifade etmiyor. onlar borçlu çıkarılmalarına tepkili.

18 yaşını dolduran ve aktif olarak sigortalı olmayanlar sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıfları aracılığı ile yaptırmaları gereken gelir testi için bulundukları kaymakamlıklara başvurdu. başvuru sonrası yapılacak gelir testi sonucunda borçlar azalacak veya silinecek. konuştuğumuz kişiler borcun azaltılmasını değil tamamen silinmesini istiyor.

düğün hazırlıkları yaparken borç çıktı

başvuruların alındığı yerlerden biri de istanbul fatih kaymakamlığı’ydı. test başvurusunda bulunanlardan 26 yaşındaki emrah kayhan, atatürk üniversitesi kimya mühendisliği bölümünden üç yıl önce mezun olduğunu ama üç yıldır atama beklediğini anlatıyor. düğün hazırlıkları yapan genç, “haziran ayında düğünüm var. hazırlıklar yapıyoruz. para biriktiriyoruz. internetten borcu görünce şok oldum” diyor.

kayhan, bin 200 tl borcu olduğunu öğrendiğinde bu borcun neden kaynaklandığını öğrenmek için kaymakamlığı aradığını söylüyor:

“ben öğrenci ve askerdeyken benden habersiz devlet beni borçlu yapmış. asgari ücretin bin tl olduğu bir ülkede, 1200 tl borç çıkarılması bize vurulan hançerdir. zaten para yok. devletten talebim, borçlarımı silmesi.” 

Salih Altıner, geçen yıl üniversiteden mezun oldu, hala işsiz. [Fotoğraf:Burhan Ekinci/Al Jazeera Türk]

‘borcum olduğunu dün öğrendim’

kaymakamlık binası önündeki bankta form dolduranlardan biri de salih altıner’di. 24 yaşındaki altıner, uşak üniversitesi matematik bölümünden geçen yıl mezun oldu. ataması çıkmadığı için yeniden kpss’ye hazırlanıyor. üniversite mezunu genç, borçlu olduğunu 30 mart’ta evlerine gelen evrakla öğrendi.

“evrak 23 mart tarihli ama elime dün ulaştı. 758 tl borcum olduğu yazılıydı. çok şaşırdım. muayene ve ilaç parasını zaten ödüyoruz. bu neyin primi anlamıyorum. birden bire borçlandığımızı öğreniyoruz. gelirim olsa kayıtlarda gözükürdü, olmadığı belli. şu an gelirim yok, işsizim. baba parasıyla geçiniyorum. ama sgk 1200-1400 tl arası gelirim olduğunu söylüyor. bu borcu nasıl ödeyebilirim ki? üniversite mezunları olarak zaten iş kaygımız yetmiyormuş gibi bir de borç çıkarıyorlar.”

Üniversite öğrencisi Hakan Demir, 3.080 TL borçlandırıldı.[Fotoğraf:Burhan Ekinci/Al Jazeera Türk]

‘öğrenciyim, borcumun silinmesi gerekiyordu’

istanbul üniversitesi son sınıf öğrencisi 23 yaşındaki hakan demir de, borcu olduğunu internetten öğrendi. haberler üzerine 30 mart’ta internete girip borcu olup olmadığını sorguladığında, 3 bin 89 tl borçlu çıktı. demir “şaşırmadım, çünkü devletimiz böyle” diyor. anlatımlarına göre daha lisedeyken esnaf emeklisi olan babası 2009’da sigorta girişini yaptırdı. çıkan borcun bundan kaynaklandığını hatırlatan demir “bu kadar parayı ödeyecek durumum yok. buraya geldim, gelir testi için başvurumu yapacağım. borcumu silecekler diye ümit ediyorum. çünkü öğrenciyim ve gelirim yok ” diyor.

hakan demir, çalışmadığının ve bir gelirinin olmadığının zaten kayıtlarda belli olduğunu söylüyor:

“buraya gelip başvuruda bulunmam bile gerekmeyebilirdi. öğrenci olduğum için direkt borcumun silinmesi gerekiyordu. gelip başvurmak zorundayım. ayrıca e-devlet var. biz buraya gelmeden başvuru yapabilirdik. ama böyle bir durum yok. illa ki buraya geleceğim, birebir başvuracağız. türkiye kamu maliyesi deli saçması, tamamen sistemsizlik hakim.”

5 bin 500 tl borçlu çıktı

ali eremkara 27 yaşında. yurtdışı yük gemilerinde çalıştığını söylüyor. borçlu olduğunu da, başvuru için son gün olduğunu da bugün öğrenmiş. ancak kaydı kartal'da olduğu için başvuru yapamadığını belirtiyor. eremkara “ben hep yurtdışında çalışıyorum. gemici olarak yurtdışı giriş çıkışlarımız var. ama devlet bana borç çıkarmış. bu kadar parayı vereceğime özel sigorta yaptırırım daha iyi. bu uygulama devletin bizden aldığı bir nevi harçtır. olanlar tam bir saçmalık” diyor.  

İlhami Kardaş'ın, borcu gözükmediğini ama kaygılı olduğunu söylüyor. [Fotoğraf: Burhan Ekinci/Al Jazeera Türk]

‘borcum gözükmüyor, inşallah çıkmaz’

ilhami kardaş, diğerlerine göre şanslı. 43 yaşındaki kardaş sistemde borcunun gözükmediğini söylüyor. gündelik olarak lokantalarda, otellerde garsonluk yaptığın anlatan ilhami kardaş, düzenli bir işi olmadığından yakınarak, şöyle diyor: “akşam duydum, geldim başvurdum. borcum gözükmüyor. zaten düzenli herhangi bir gelirim yok, sigortam yok. başvurumu yaptım ama umarım başvurduğum için bana borç çıkarmazlar.”

genel sağlık sigortası 1 ocak 2012'de yürürlüğe girdi. herhangi bir yerde çalışmayanlar dahil tüm vatandaşlar sigortalı sayıldı. ama sağlık hizmetlerinden faydalanmak için prim ödemek gerekiyor. geliri asgari ücretin üçte birinden az olanlar ise prim ödemeyecek. gelir testi de bunun tespiti için yapılıyor. test sonucunda borçlu vatandaşların borcu ya tamamen silinecek ya da gelirine göre prim oranı belirlenecek. 

kaynak: al jazeera