türkiye’deki internet kullanıcıları, ‘boğma’ anlamına gelen ‘throttling’ kavramı ile ilk kez, 10 ekim 2015'te ankara’daki barış mitingi’ne yönelik bombalı saldırıyla tanıştı.

sultanahmet saldırısı dışında, ankara ve istanbul’da gerçekleştirilen diğer bombalı saldırıların ardından kullanıcılar, başta twitter ve facebook olmak üzere sosyal medya sitelerine erişmekte 36 saate kadar zorluk yaşadı.

darbe girişiminin hemen ardından sosyal medyaya erişilemedi

15 temmuz cuma, 22:00 sularında ankara ve istanbul’da başlayan askeri hareketliliğin bir darbe girişimi olduğunun anlaşılmasından kısa süre sonra internet kullanıcıları; herhangi bir mahkeme kararı olmamasına rağmen twitter, facebook ve youtube’a erişemedi.

türkiye’de internet erişimiyle ilgili yaşanan engellemeler ve sıkıntıları özel bir yazılım aracılığıyla ölçmek üzere hayata geçirilen ‘turkey blocks', 22:50'den itibaren bu üç sosyal medya platformuna erişimin engellendiğini duyurdu.

confirmed: twitter, facebook & youtube blocked in #turkey at 10:50pm after apparent military uprising in #turkey pic.twitter.com/j9er5yogyp

— turkey blocks (@turkeyblocks) july 15, 2016

twitter, kullanıcılardan gelen erişim şikayetleri üzerine resmi hesabından saat 00:53'te türkçe ve ingilizce tweetler atarak, “kasıtlı olarak hizmetimizin ülke çapında yavaşlatıldığından şüpheleniyoruz” yazdı. facebook, konuyla ilgili herhangi bir açıklama yapmazken abd’nin fortune dergisine konuşan youtube sözcüsü, “youtube’a türkiye’den erişilemediği yönündeki haberlerin farkında olsak da sistemlerimiz normal şekilde çalışıyor görünüyor’’ dedi. 

tamamen engellenmiş olmamız için bir gerekçe olmamakla birlikte, kasıtlı olarak hizmetimizin ülke çapında yavaşlattıldığından şüpheleniyoruz

— policy (@policy) july 15, 2016

uzmanlara göre, erişim problemi, türkiye’ye yönelik bombalı saldırıların ardından olduğu gibi, servis sağlayıcılarının sosyal medya sitelerinin belirli ip’lerdeki sunucularına erişimi teknik olarak daraltmasından kaynaklandı.

‘turkey blocks’un verilerine göre sosyal medyaya erişim, 2 saat boyunca kısıtlandı.

our data indicated a 2 hour period of social media throttling but no evidence of a full internet blackout in #turkeyhttps://t.co/aihaytjjty

— turkey blocks (@turkeyblocks) july 15, 2016

haber ajansı reuters, popüler vpn servisi hotspot shield’ın türkiye’den indirilme sayısının, darbe girişiminin anlaşılmasının ardından geçen bu iki saatlik süreçte yüzde 300 oranında arttığını yazdı.

16 temmuz 00:13'te darbe girişiminde bulunan askerler, trt spikeri tijen karaç’a silah zoruyla darbe bildirisi okuttu. darbe bildirisi, aynı saatlerde türk silahlı kuvvetleri’nin resmi internet sitesinde de yayınlandı. bu saatlerde sosyal medyaya erişim hâlâ sağlanamıyordu.

[Görsel Kaynağı: CNN Türk ekran görüntüsü]

trt’de darbe bildirisinin okutulmasından 17 dakika sonra, saat 00:30'da cnn türk’e internet üzerinden facetime aracılığıyla canlı bağlanan cumhurbaşkanı erdoğan’ın görüntüsü, gazeteci hande fırat tarafından akıllı telefon aracılığıyla ekrana yansıtıldı. hemen ardından cumhurbaşkanı erdoğan’ın kişisel ve cumhurbaşkanlığı’nın resmi twitter ve facebook hesaplarından darbeye karşı direniş çağrıları tekrarlandı.

milletimizi demokrasimize ve milli iradeye sahip çıkmak üzere meydanlara, havalimanlarına davet ediyorum.

— recep tayyip erdoğan (@rt_erdogan) july 15, 2016

cumhurbaşkanı erdoğan: "herkesi şehirlerin meydanlarına, havalimanlarına davet ediyorum. ben de aynı şekilde onların arasında olacağım."

— t.c.cumhurbaşkanlığı (@tcbestepe) july 15, 2016

başbakanlık’ın resmi twitter hesabı da oldukça aktif şekilde faaliyetteydi. başbakan yıldırım’ın çağrılarının yanı sıra, muhalefet partisi liderleri ile darbe girişiminin ordunun emir komuta zinciri dışında gerçekleştirildiğini ifade eden komutanların açıklamaları başbakanlık’ın resmi twitter hesabından duyuruldu. 

özel kuvvetler komutanı zekai aksakal: "bu ihanet şebekeleri bir darbe girişiminde bulunmaya çalışıyor, fakat bunda başarılı olamayacaklar."

— t.c. başbakanlık (@tc_basbakan) july 15, 2016

birinci ordu komutanı orgeneral ümit dündar: "birinci ordu komutanlığı içinde küçük bir grubu temsil ediyorlar. endişe edecek bir durum yok"

— t.c. başbakanlık (@tc_basbakan) july 15, 2016

başbakan binali yıldırım, 16 temmuz cumartesi 09:22'de twitter’da paylaştığı bir video ile, olay tamamen sona erinceye kadar meydanları terk terk etmeme çağrısı yaptı.

başbakan yıldırım: ''vatandaşlarımızın meydanlara toplanmalarını istirham ediyorum.'' pic.twitter.com/4finxqqtqr

— t.c. başbakanlık (@tc_basbakan) july 16, 2016

#darbeyehayır

01:00 itibarıyla erişimin normale döndüğü sosyal medya platformlarında haber organizasyonları; operasyonlar, gözaltılar ile ilgili gelişmeleri ve yetkililerden gelen açıklamaları sorunsuz şekilde aktarmaya devam etti. 

haber organizasyonlarının yanı sıra darbe girişime karşı çıkmak için meydanlara çıkanlar, facebook ve periscope üzerinden canlı yayınlar ile ülke genelindeki durumu anlık olarak aktardı. 

[Görsel Kaynağı: Facebook Live]

twitter’da 15 temmuz’da başta #darbeyehayır etiketi olmak üzere onlarca etikette darbe karşıtı tweetler atıldı. 16 temmuz’da meydanlarda toplanan darbe karşıtları, #milletçemeydanlardayız etiketi altında organize oldu.

devlet kurumlarının, sosyal medya platformlarını aktif şekilde kullanması, darbe girişiminin başarısızlıkla sonuçlanmasında önemli rol oynadı.

34 milyondan fazla tweet atıldı 

sosyal medya ölçme, analiz ve araştırma hizmetleri veren somera’nın al jazeera türk ile paylaştığı verilere göre 16 temmuz’da atılan tweet sayısı yüzde 223 arttı. 15 temmuz 17 temmuz tarihleri arasında toplam 34 milyon 818 bin 329 tweet atıldı bu tweetler 15 milyar erişime ulaştı. 8–14 temmuz tarihleri arasında atılan ortalama tweet sayısı 5 milyon 773 bindi.

[Görsel Kaynağı: Somera]

trt haber en etkili hesap oldu

ekranlarında darbe bildirisi okutulan trt’nin twitter hesabı, sosyal medyanın en etkili hesabı oldu. 

[Görsel Kaynağı: Somera]

15 temmuz’u 16 temmuz’a bağlayan gece twitter’da en çok konuşulan başlıklar şunlardı: 

[Görsel Kaynağı: Somera]

erdoğan’ın çağrısı karşılık buldu 

istanbul’da köprülerin kapatılmasıyla birlikte, 22:00'den itibaren artış gözlemlenen twitter’daki konuşma hacmi, erdoğan’ın açıklamasının ardından en yüksek seviyeye ulaştı.

[Görsel Kaynağı: Somera]

cumhurbaşkanlığı ve içişleri bakanlığı, darbe girişiminin ‘püskürtülmesinin’ ardından 18 temmuz 08:00'de sosyal medyada artan dezenformasyonlara karşı da bir uyarı mesajı yayınladı. 

kaynak: al jazeera