-seçimler sizin koalisyonunuz açısından nasıl gidiyor? açıklanan ilk sonuçlara göre oy oranınız tatmin edici mi?

"seçimler kesinlikle adil bir ortamda yapılmadı. anayasaya göre her 100 bin irak vatandaşına bir milletvekili düşüyor. bu seçimlerde ise sadece bağdat’tan sel ve su baskınlarından dolayı 700 bin insan göç etti. anbar bölgesinde ise çatışmalar devam ediyor, felluce'de 500 bine yakın insan oy kullanamadı. daha birçok bölgede halkı temsil edecek milletvekilleri seçilemedi. güvenlik sorunları, sel ve su baskınları, çatışmalar ve korkutma siyaseti seçimlerin şaibeli bir ortamda yapılmasına yol açtı. 

diğer taraftan bu seçimlerde sermaye çevreleri her şeyi kontrol etmeye çalıştılar. üstelik bu sermaye çevresi irak’ta yolsuzluktan doğup oluşmuş bir sermaye. diyebilirim ki bu seçimlerden yolsuzluklardan oluşmuş bu sermaye çevreleri kazançlı çıkacak, kazananlar onlar olacak. maliki’nin kontrolündeki irak ordusu birçok vatandaşın seçim noktalarına ulaşıp oy kullanmasını engelledi. bağdat’ta sünnilerin yoğun yaşadığı pek çok yerde seçim gününde sokağa çıkma yasakları ilan edildi ve insanlar oy kullanamadı. irak’ta sünni seçmenlerin çoğu bu koşullar altında seçime gidemediler, oy kullanamadılar.

bu nedenle yeni seçilecek parlamento aslında irak’ta sadece belli kesimleri temsil edecek, temsiliyeti kısmi olacak. ayrıca seçimden çok önceleri başlayan baskı ve korkutma politikaları, gençlere yönelik keyfi tutuklamalar ve benzer birçok nedenden özellikle sünnilerin genç nüfusu bölgesel kürt yönetimi bölgesine göç etti, bu insanlar oraya göçe zorlandılar. elbette oraya gidenler de ikametleri olmadığı için oy kullanamadılar.

seçimlerde elektronik kartlarla oy kullanılması uygulaması yapıldı. bunun bir katkısı olmadı, aksine seçimlere yolsuzluk karıştı böylece. bu kartlar vatandaşların parmak iziyle çalışmıyor. birileri tarafından satın alınıyor ve dağıtılabiliyor, güvenli değil.

bu seçimlerde mezhepçi hükümet, güvenlik güçleri, yolsuzlukla oluşturulmuş sermaye çevreleri, korku politikaları, güvenlik kaygısı ve seçimlere karıştırılan hile ve aldatmacalar belirleyici unsurlar oldu."

-2010’da sünniler, irakiye bloku koalisyonuyla seçime girmişti. şimdi ise sünni blok daha parçalı. neden bu ittifak parçalandı? sünniler böylece güç duruma düşmediler mi?

"maalesef bu sefer sunni siyasi güçlerin parlamentoda temsil edilmesi çok zayıf olacak. öncelikle sünniler bir birlik oluşturamadılar. sünnilerin ileride daha çok parçalanacaklarını düşünüyorum. birçoğu farklı koalisyonlar içinde hükümette bir mevki kapma, koltuk sahibi olma peşinde. sünniler arasındaki bölünmüşlüğün en korkunç zamanlarını yaşıyoruz şu an. bu durum, kendisini dışlanmış hisseden sünni vatandaşlar için bir felaket anlamına geliyor. işler hiç iyiye gitmeyecek.

bu parçalanmalar koltuk kavgası uğruna oluyor. 2010 seçimlerinin galibi olan irakiye bloku, bu seçimlerde koltuk kavgalarının kurbanı oldu. bazıları birleşip güç olmak yerine, bir makam sahibi olabilmek için farklı arayışlara girdiler. irakiye bloku’nun dağılmasının asıl nedeni de budur. birleşikler hareketi’nin (muttahidun) belediye meclisi seçimlerinde irakiye bloku’ndan çekilmesi irakiye’yi yıprattı. birleşiklerin çekilmesi diğer koalisyon bileşenlerinin de ittifaktan çekilmesini hızlandırdı. irakiye böylece dağılmış oldu.

bütün bu nedenler bir araya geldiğinde, biz sünni siyasi akımlar olarak çok zayıf düştük ve inanılmaz zor durumlara düştük. sünni partilerin seçimden iyi bir oy oranıyla çıkması ihtimali oldukça düşük. üç büyük sünni blok, birleşikler hareketi, ulusal koalisyon ve arap koalisyonu bu seçimlerde yüksek oy alamayacak. sünni gruplar fark yaratacak, etki sahibi olacak bir koltuk sayısına ulaşamayacak.

ancak yine de bu sünni koalisyonları bir araya getirmek için, dağılmış bu güçleri bir araya toplamak için çalışıyoruz. başarılı olabilecek miyiz, bilemiyorum. irak’ta kazananlar sermayedarlar oluyor. seçim kampanyalarında yoğun bir para harcama imkanları olduğu için siyasi sahneyi dolduruyorlar. kısıtlı imkanlarla bu güçlere karşı mücadele etmek ve rolünüzü arttırmak oldukça zor. zayıf kalıyorsunuz. bizim arap koalisyonu’nun yoğun oy alabileceği bölgelerin çoğunda vatandaşlarımız farklı yerlere göç ettirildi. kalanların ise oy kullanmaları engellendi. bu yüzden seçimlerden zayıf çıkmamız kimseyi şaşırtmamalı."

-şayet başbakan nuri maliki’nin kanun devleti koalisyonu birinci olursa, öyle görünüyor ki hükümet olmak için koalisyon yapmak zorunda. siz böyle bir koalisyona var mısınız? şayet maliki kazanırsa politikalarında bir değişikliğe gider mi, yoksa aynen devam mı eder?

"biz her zaman ikinci dönemden sonra kimsenin başbakanlığı devam ettirmesinin doğru olmadığını söyledik. ülkenin siyasi akışı açısından bu tehlikelidir. üçüncü dönem, o kişinin siyasi otoritesini pekiştiriyor ve ülkenin demokratik süreci için tehlikeli oluyor. ancak bu seçimlerde sünni siyasi güçler çok zayıf kaldıklarından, zaten başbakan şii koalisyonlar içinden çıkacak. fakat mezhepçi politikalar devleti yönettiği sürece irak’ın geleceği daha da kötü olacak. mevcut şii iktidar siyasetine aynen devam ederse, irak’ın geri kalanını dışlamayı sürdürürse daha büyük gerginlikler yaşanacaktır. ama eğer bugüne kadar uyguladığı siyaseti değiştirebilirse irak için daha ümitli olabiliriz. 

fakat bu seçimler sonucunda irak halkı adil bir biçimde temsil edilmeyecektir. halk, mantık ve hikmeti gereği değişimi arzuluyor. fakat saptırılmış seçimlerle yine iktidara gelecek siyasetçiler öyle görünüyor ki aynı siyasete devam edecekler. bunların eski siyaset tarzlarını gözden geçirmeleri gerekiyor. intikam ve dışlama yerine ulusal uzlaşma üzerinden yeni bir siyaset dili kurmaları gerekiyor. aksi takdirde irak’ı çok daha zor günler bekliyor olacak."

-şii koalisyonların 2010’daki gibi bir ittifaka gitmeleri durumu var mı? nasıl bir koalisyon bekliyorsunuz?

"şii bloklar henüz kendi aralarında kimin başbakan olacağı konusunda anlaşmış değiller. onlar da başbakanı seçmek için kendi aralarında kavga edeceklerdir. bir de tabii yabancı güçlerin uyguladığı baskılar var. bu güçler şii blokların bir arada kalması ve dağılmaması için yoğun çaba sarfediyorlar. yine de başbakanın kim olacağı konusunda aralarında tartışmalar yaşanacaktır.

-iran ve abd’yi mi kastediyorsunuz? bu iki ülke dengeleri açısından seçim sonuçları nasıl bir tablo çıkarır ortaya?

elbette abd’nin bu aşamada bir rolü olacaktır. fakat irak siyasetinde asıl belirleyici ülke iran’dır. iran’ın oynayacağı rol, takınacağı tavır irak siyasetine şekil verecektir. iran’ın şu an irak üzerindeki etkisi abd’ninkinden çok daha fazladır."

-kürtler bu süreçte nasıl bir koalisyonda yer alır? sünnilerle mi yoksa şii bloklarla mı hareket ederler?

"kürtler henüz herhangi bir tarafta yer almış değiller. şimdilik öyle görünüyor ki uzun süre kimsenin yanında yer almayacaklar. kürtler, önce bekleyip, kimin kendilerine daha çok imkan vereceklerine bakacaklar. dolayısıyla böyle bir durumda sünni siyasi güçler daha da zor durumda kalacak. kürtler kendi çıkarlarını gözetecekler. mesela cumhurbaşkanlığını kendilerine kim verebilecek? petrol konusunda kendileri ile kim anlaşır? sınır anlaşmazlıkları konusunda kim daha anlayışlı davranır? kürtler bu sorulara verilen cevaplar doğrultusunda kimin yanında yer alacaklarına karar vereceklerdir. kürtlerin yapacağı herhangi bir koalisyon bu faktörlere bağlı olacaktır."

-bu seçimler türkiye-irak ilişkilerini nasıl etkiler?

"irak ve türkiye arasında ortak menfaatler var. her iki ülkenin de aralarındaki gergin ilişkiyi normalleştirmeye çalışması lazım. irak’ta ekonomik ve siyasi istikrar için türkiye’nin rolü önemlidir. türkiye ile irak arasında şu an donmuş gibi görünen ilişkilerin bu şekliyle devam etmesi her iki ülkenin de zararınadır. eğer şii hükümet objektif, mezhepçilikten uzak ve hikmete dayalı bir yeni politika inşa ederse türkiye ile ilişkilerin iyileşeceğine inanıyorum. ancak hükümet mevcut politkalarına devam ederse türkiye ile ilişkilerde bir gelişme yaşanacağına dair umudumuz yok."

kaynak: al jazeera türk