suriye iç savaşının etkileri türkiye’nin her sokağında hissediliyor ama yaşanan ekonomik ve insani kriz 911 kilometrelik sınır boyunca çok daha ağır. sınır bölgeleri her gün yeni bir insani krizle karşı karşıya kalıyor.

son olarak işid’in, kuzeydeki kürt bölgelerini, özellikle de stratejik kobani kasabasını tehdit eder hale gelmesi türkiye sınırlarında yeni hareketlilik başlattı.

bu hareketliliğe tanık olmak için geçen hafta sınırı neredeyse boydan boya dolaştık.

şanlıurfa’nın suruç ilçesine girdiğimiz andan itibaren başlarının üzerinde battaniyelerini ve çuvallarını taşıyan sığınmacılar karşıladı bizi. çoğunlukla kadınlar ve çocuklar.

kobani’nin karşısında tel örgülerle çevrilmiş sınırın sıfır noktasında büyük kalabalıklar var. sınırdan geçenleri karşılıyorlar. askerler geçişi iki taraflı kontrol etmek zorunda. bir tarafta can havliyle türkiye’ye kaçan sığınmacılar, diğer tarafta kobani’ye geçip işid ile savaşmak için sınıra gelen kürt gençler. asker elinden geldiğince bu gençlerin geçişini engellemeye çalışıyor. ancak gruplar halinde aradan geçişlere bazen engel olamıyor.

sınırda bir taraftan insani kriz devam ederken diğer yandan da kürt basınında türkiye’ye karşı da sert bir propaganda yürütülüyor. sınır hattını dolaşırken arabamızda kürtçe yayın yapan kobani fm’i dinliyoruz. bu radyo pkk’nın suriye kolu pyd’nin silahlı gücü ypg’ye ait. radyoda haberlerin neredeyse yarısı türkiye ile alakalı. temel bir tez dinleyiciye anlatılmaya çalışılıyor: ‘işid’in arkasında türkiye var.’ haberlerde bu tezi besleyen ifadeler sık sık kullanılıyor.

tırlarla silah yardımı iddiası

örneğin görgü tanıklarına dayanılarak, türkiye’den yola çıkan 4 tır dolusu silahın işid’e götürüldüğü söyleniyor. türkiye’nin kürtleri yurtlarından atmak için işid’i desteklediği, yaralı işid mensuplarının türkiye’de tedavi edildiği vurgulanıyor.

radyo aynı zamanda belirli saatlerde arapça yayın yapıyor. bu yayınlardan birinde konuk olan pyd’li siyasi, türkiye’nin rehinelerini kurtarmak için takas olarak kobani’yi işid’a verdiğini öne sürüyor. radyoda yoğun bir nefret dili hâkim. bu tez, güvenli bir liman olarak türkiye'ye sığınan kürtler açısından ise ikilem yaratıyor.

bu teze görüştüğümüz bazı iraklı ezidilerin de inandığını görüyoruz. kendilerinin bir şey görmediğini belirten ezidiler, izledikleri televizyonları işaret ediyorlar ve “biz de basından duyuyoruz” diyorlar.  

ezidiler hala peşmergeyi sorguluyor

irak’ın azınlık gruplarından olan ezidiler savaşın en büyük mağdurlarından. sincar (şengal) kasabasında yaşayan ezidiler işid’in kasabayı ele geçirmesinin hemen öncesinde kaçmaya başladı. sincar’a bağlı ezidi köylerinde ise kaçmaya fırsat bulamadan işid’in eline düştüler. peşmerge’nin kontrolündeki kasabının nasıl bu kadar kısa süre içinde düştüğünü kimse anlamıyor. kasabayı kontrol eden yaklaşık 300 peşmerge, tek bir silah atmadan bir gecede terk ediyor mevzilerini. halk bir anda işid ile karşı karşıya kalıyor. onlar da çareyi türkiye’ye doğru kaçmakta buluyor.

savaş ortamı rivayetleri, komplo teorilerini, bu teorilerden çıkar sağlamaya çalışanları harekete geçirir hep.

peşmergenin mevzilerini terk etmesiyle alakalı üç rivayet var.  bunlardan biri şöyle; batıdan silah yardımı almak isteyen kürdistan özerk yönetimi, kendisinin yeterince güçlü olmadığını ispatlamak istedi. bunun için işid tehdidinin ne kadar büyük olduğunu göstermek için geri çekildi.

ikinci tez barzani ile işid arasında gizli bir ittifak inancı. bu teze göre barzani kerkük petrollerinin kendisinde kalması şartıyla musul’u işid’e verdi. sincar bölgesi de musul vilayetine bağlı olduğu için o bölgede çatışmaya girmek istemedi.

üçüncü tez doğrudan barzani’nin ailesiyle ilgili. söylenene göre barzani’nin oğlu mesrur barzani musul’da işid’in eline düştü. barzani ‘de oğlunu kurtarmak için sincar bölgesini çatışmaksızın terk etti.

sınır hattındaki kaotik ortam, komplo teorilerinin ve dedikoduların yayılmasının da önünü açıyor. ancak bu dedikoduların savaş sonrası siyasi süreçleri nasıl etkileyeceğini kestirmek zor.