ukrayna’da, erken parlamento seçimleri pazar günü düzenleniyor. toplam 450 sandalyeli ukrayna parlamentosu’nda milletvekillerinin yarısı parti listeleriyle, diğer yarısı ise, dar bölge çoğunluk sistemiyle belirlenecek. partilerin parlamentoya girebilmeleri için yüzde 5’lik seçim barajını aşması gerekiyor.

önceki parlamento seçimleri ekim 2012’de düzenlenmiş, sandıktan dönemin cumhurbaşkanı viktor yanukoviç’in kurucusu olduğu bölgeler partisi birinci çıkmıştı. ancak ukrayna’daki tablo o günden buyana çok değişti.  kiev’de geçen sonbaharda protesto gösterilerinin patlak vermesi, şubatta yanukoviç’in ülkeden ayrılmak zorunda kalması, rusya’nın kırım’ı ilhakı ve son olarak doğu ukrayna’da rusya yanlısı silahlı gruplarla çatışmaların patlak vermesi, ülkedeki siyasi dengeleri epey değiştirdi.

mayıs ayındaki erken cumhurbaşkanlığı seçimlerinini kazanan petro poroşenko’nun başlıca vaatlerinden biri; erken parlamento seçimleriydi. ukranya’da bu yılın başında yapılan anayasa değişiklikleri, cumhurbaşkanının yetkilerini büyük ölçüde azaltarak parlamentonun yetkilerini arttırdı. bu nedenle poroşenko’nun ülke yönetiminde gerçekten söz sahibi olabilmesi için, kendisini  destekleyecek bir parlamentoya ihtiyacı var.

batı ukrayna ağırlığını artırabilir

geçmiş yıllarda ukrayna’daki seçimler; rusya yanlısı eğilimlerin güçlü olduğu doğu bölgesi ile batı yanlıların güçlü olduğu orta ve batı bölgesindeki siyasetçiler arasındaki rekabete sahne olurdu. bu iki kesim arasında, belli bir denge vardı. bu seçimlerde rusya yanlısı partilerin barajı geçip geçemeyecekleri bile belli değil.

siyaset bilimci volodimir fesenko’ya göre, rusya’nın kırım’ı ilhakı, rusya yanlısı olan 1,5 milyon seçmenin ukrayna siyasetinin dışında kalmasına neden oldu. doğu ukrayna’da rusya yanlısı silahlı grupların denetimindeki bölgelerde milyonlarca rusya yanlısı seçmenin bulunması, rusya yanlısı partileri, bu seçmenlerin desteğinden mahrum bırakacak. ayrıca rusya yanlısı seçmenin bir bölümü kiev’deki olaylara tepki duyarak seçimlere gitmeme eğiliminde. batı ukrayna ise son bir yılda oldukça politize oldu. fesenko’ya göre, batı ukraynalılar’ın bu seçimlerde etkinliğini artırabilir.

sosyolog oleksandır vişnyak da, bu seçimlerde oy kullanacak olanların yüzde 80'inin, batı yanlısı adayları desteklediği görüşünde. bu seçimlerde rekabetin rusya ve batı yanlıları arasında değil, eski rejime karşı olan bu protestocu kitlelerin oylarını almak isteyen batı yanlısı partiler arasında yaşanacağını söylüyor.

poroşenko bloğu önde çıkıyor

kamuoyu araştırmalarında, poroşenko’nun girişimiyle kurulan bloğun ilk sırada yer aldığı görülüyor. bu blok, poroşenko’nun kurucusu olduğu dayanışma partisi ile vitali kliçko’nun başkanı olduğu yumruk darbesi partisi’nin bir araya gelmesiyle kuruldu.

ukranya’daki eski yönetimlerle en sert şekilde hesaplaşacağını söyleyen oleg lyaşko’nun radikal parti’si ise sıralamada ikinci ya da üçüncü çıkıyor. şimdiki başbakan arseniy yatysenyuk’un parlmento başkanı oleksandır turçinov’la birlikte kurduğu halk cephesi de, seçimlerden başarıyla çıkacağı düşünülen partilerden biri. parti, özellikle doğu ukrayna’daki gönüllü birliklerin desteğini alıyor ve poroşenko’ya nazaran, ulusal konularda daha sert söylemler kullanıyor.  tutuklanıp hapis cezasına çarptırılan yuliya timoşenko’nun partisi ise, daha alt sıralarda yer alıyor. timoşenko tutuklandığında kimi uzmanlar, hapis cezasının timoenko’yu ulusal kahraman haline getireceğini düşünüyordu. oysa mayıs ayındaki cumhurbaşkanlığı seçimerinde timoşenko’nun yüzde 13,5 oranında oy alması, durumun böyle olmadığını gösterdi. timoşenko da şimdi, rusya’ya karşı en sert söylemleri kullanan siyasetçiler arasında yer alıyor ve iktidara gelmesi halinde ukrayna’nın nato üyeliği için mücadele edeceğini söylüyor.

bu yılın başlarına kadar ukrayna’nın en büyük partisi olan, eski cumhurbaşkanı viktor yanukoviç’in kurduğu bölgeler partisi ise,  bu seçimlere katılmama kararı aldı.  bu partinin dağılma sürecinde olduğunu söyleniyor.

koalisyon ihtimali var

bu seçimlerde hiçbir partinin tek başına hükümeti kurmaya yetecek oyu almama ihtimali yüksek. koalisyon hükümeti kurulabilir. ukrayna’nın rusya ile fiilen savaş şartlarında oluşu, fesenko’ya göre, parlamento içinde çatışma olasılığını zayıflatıyor. vişnyak da, seçimlerden sonra başbakanlık koltuğuna oturacak kişinin, poroşenko’nun hükümetteki adamı olarak bilinen  şimdiki başbakan yardımcısı volodimir groysman olabileceğini söylüyor.

kırım tatarlarının durumu

bu seçimlerde kırım tatarları’nın önde gelen isimlerinden kırım tatar milli meclisi eski başkanı mustafa abdülcemil kırımoğlu ve meclis’in şimdiki başkanı refat çubarov, petro poroşenko bloğu’ndan aday oldu.

kırım rus yönetimi altında olduğu ve kırım’dan ukrayna yönetimindeki bölgelere oy kullanmaya gelecek olan tatarlar’ın dönüşte kırım’a alınmama riski bulunduğu için, kırım’daki tatarlar’ın büyük çoğunluğunun oy kullanmayacağı düşünülüyor.   

kaynak: al jazeera