ukrayna’da 2004’teki “turuncu devrim” ve geçen yıl yaşanan gösteriler kiev’in bağımsızlık meydanı’nda 21 kasım’da patlak vermişti.  her ikisinin de simgesi olan yer, kiev’in ana meydanı olan bağımsızlık meydanı ya da ukraynaca adıyla, ‘maydan nezalejnosti’ idi. türkçe’den ukraynaca’ya geçen bir kelime olan ‘maydan’, son yıllarda ukrayna’daki batı yanlılarının rusya yanlısı yöneticilere karşı sokağa dökülüp yönetimin değişmesini sağladığı gösterileri ifade ediyor. geçen yıl patlak veren olaylar, ‘ikinci maydan’ veya ‘euro maydan’ adını aldı.  bugünkü ukrayna yönetimi, her iki olayın yıldönümünü “özgürlük ve onur günü” ilan etti ve bir hafta boyunca çeşitli etkinliklerle anmaya karar verdi.

geçen yıl yaşanan olaylarda 100’den fazla kişinin hayatını kaybetmesi, bu yıl da doğu ukrayna’da rusya yanlısı ayrılıkçılarla yürütülen silahlı mücadelede asker-sivil 4 binden fazla kişinin ölmesi nedeniyle etkinlikler şenlik havasında değil. daha çok ölenler için anma törenleri düzenleniyor.

bağımsızlık meydanında toplanan ukraynalılar geçen yılki gösterilerde ölenlerin resimlerini, can verdikleri yerlere koydu, çevresinde mumlar yaktı.  bu yılki etkinliklere, yeni iktidardan memnun olmayan grupların ‘üçüncü maydan’ çağrısı damga vurdu. göstericiler, bu olaylar sayesinde iktidara gelen batı yanlısı iktidarın, kendilerini iktidara taşıyan eylemlere ve eylemcilere sırtını döndüğünü ve vaat ettikleri reformları yapmadığını söylüyor. eylemci gruplar, iktidarın tutumunda değişiklik olmazsa, eski cumhurbaşkanı yanukoviç’i devirdikleri gibi şimdiki yönetimi de devireceklerini ve tavırlarının daha acımasız olacağını ifade ediyor.

iki ‘devrimin’ farkı

her iki “devrimin” ukrayna tarihindeki yeri ve aralarındaki farklar konusunda ukraynalı siyasetbilimci volodimir fesenko, al jazeera’ye şunları söyledi:

“hem birinci, hem de ikinci maydan, ukrayna ulusunun ortaya çıkmasını sağladı. çünkü ukrayna, bağımsızlığını bir mücadelenin sonucunda değil, sovyetler birliği’nin dağılıvermesi sonucunda elde etti. böyle olunca, ulusal devlete sahip olmanın önemi anlaşılamadı. toplum, özellikle bu olayların ve rusya’yla girişilen mücadelenin sonucunda ukrayna ulusuna mensup olduğunu gördü.”

2004 eurovision şarkı yarışması’nda birinci olan, birinci ve ikinci maydan’a etkin şekilde katılmış olan ruslana, ilk maydan’ın ardından dönemin cumhurbaşkanı viktor yuşçenko’nun partisinden milletvekili olmuş, fakat kısa süre sonra, parti mücadelesini bırakmıştı. ruslana, o dönemle ilgili şöyle konuştu:

“her iki maydan’da da, rusya yanlısı lider yanukoviç’in baskılarına tepki duyan kitleler sokağa dökülmüştü. çünkü yanukoviç’in çevresindekiler, istedikleri tesise zorla el koyan bir mafya sistemiydi. yapılan hileli seçimlerin hemen ardından rusya, yanukoviç’in zaferini kutlayarak ona açık destek verdiğini gösterdi. bizim rusya’ya karşı da mücadele etmemiz gerekiyordu. fakat birinci maydanda toplum, şimdiki kadar bilinçli değildi. halk, yönetim değiştikten hemen sonra evlerine çekildi . böyle olunca, iktidara yeni gelenler kendi bildiklerini yaptılar.”

ruslana: yuşçenko’nun da yargılanması lazım

2006 yılında turuncu devrim'le iktidara gelen batı yanlısı lider viktor yuşçenko’nun bizim ukrayna partisi’nden milletvekili olan ruslana, o dönemi şöyle değerlendiriyor:

2004 Eurovision Şarkı Yarışması’nda birinci olan Ruslana, daha sonra Yuşçenko’nun Bizim Ukrayna Partisi’nden milletvekili oldu.

[[Fotoğraf: Deniz Berktay - AJT]]

"yuşçenko’nun partisinden milletvekili olduğumda ideallerim doğrultusunda mücadele edeceğimi düşünüyordum. fakat bir süre sonra onun benim adımı paravan olarak kullanıp kendi politikalarını kamufle etmeye çalıştığını gördüm. yuşçenko, eski rejimle hesaplaşacağı vaadiyle iktidara gelmişti, fakat bir süre sonra, yanukoviç’le uzlaştı. böylelikle, eski rejimin suçlarına ortak oldu. o nedenle ben yanukoviç’in yanısıra yuşçenko’nun da yargılanması gerektiğine inanıyorum."

diğer taraftan ruslana, birinci maydan'dan farklı olarak bu sefer kitlelerin çok daha bilinçli olduğunu  ve sivil toplum örgütlerinin sürekli olarak iktidarı denetim altında tuttuğunu belirtiyor.

yakında yeni bir devrim mi?

ikinci maydan’la birlikte sivil toplum örgütlerinin denetiminin arttığını söyleyen bir isim de, ukraynalı siyaset bilimcilerden oleysey garan. garan, al jazeera’ye yaptığı açıklamada, ikinci maydan'a destek veren pek çok eylemcinin yeni parlamentoya milletvekili olarak girdiğini belirterek, bunların siyasi liderleri sürekli denetim altında tutacağını söylüyor. bu da, garan’a göre, reformların daha kısa sürede yapılmasını ve siyasetin daha sağlıklı işlemesini sağlayacak.

protestocuların bazılarının yeni yönetimden memnun olmadığını ve yeni bir ihtilal, yani üçüncü maydan olasılığının bulunduğunu hatırlattığımızda ise garan, ukranya’da siyasetin bu aşamada parlamentoda yürümesi gerektiğini, ülke savaş şartlarındayken yapılacak ihtilalin rusya’nın çıkarlarına hizmet edeceğini söylüyor. garan ayrıca, ukrayna’da birinci maydan’dan sonra iktidara gelen siyasetçilerin kendi aralarında mücadeleye girmesinin bu ihtilali sona erdirdiğini belirterek, ikinci maydan’la iktidara gelen siyasetçilerin bundan ders çıkardıını, dolayısıyla ülkeyi yeni bir krize sürüklememek için ellerinden geleni yapacağını ifade ediyor.

Tatyana Çornovol, yeni parlamentoda Halk Cephesi’nden milletvekili oldu.

[[Fotoğraf: Deniz Berktay - AJT]]

rusya’ya yakın çizgideki eski cumhurbaşkanı viktor yanukoviç döneminde meçhul kişiler tarafından tartaklanan dönemin muhalif gazetecisi ve eylemci tatyana çornovol, yeni parlamentoda halk cephesi’nden milletvekili oldu. al jazeera’ye konuşan çornovol, ikinci maydan'ın olup bitmiş bir olay gibi değil, hâlâ devam eden bir süreç olarak görülmesi gerektiğini söyledi. 

“bazı kesimler, her şeyin hemen halledilmesini istiyor, fakat bu mümkün değil. yeni yönetim, gerekli reformları kararlı bir şekilde yapıyor ve bu doğrultuda yoluna devam edecek. biz, yeni bir ihtilalin meydana gelmemesi için mücadele edeceğiz. maydan, rusya’nın pek çok provokasyonunu boşa çıkarmış olan ve bilinçli insanların bulunduğu bir yerdir. biz, siyasette aynı ruhu sürdüreceğiz”. 

kaynak: al jazeera