adnan menderes’in gelini, celal bayar’ın torunu, faruk oktay’ın oğlu.... yassıada onlar gibi birçok ailenin hafızasında acı bir anı. sorduğumuz her soruda önce yüzleri buruşuyor. belleklerinin en ücra köşesine sakladıkları o karanlık günleri hatırlamak bile onlara acı veriyor. 27 mayıs darbesi ile tutuklanan ve daha sonra çıkarıldığı mahkeme tarafından idama mahkum edilen dönemin başbakanı adnan menderes’in gelini ümran menderes al jazeera'ye açıklamasında  adaya ilk kez geldiğini söylerken, “buraya gelmek, bu havayı teneffüs etmek insanı alt üst ediyor. yaşananları düşünüyorsunuz, hiç hakketmedikleri şeyleri yaşadılar. memlekete hizmet etmekten başka bir amaçları da yoktu. hala unutulmadılar, unutulmayacaklar da zaten. inşallah gençler buraları görürler, bir ibret adası olur burası. zaten yaslı ada burası. 'yssı' değil 'yaslıada'. inşallah ders çıkaracaklardır. yaşanmışları öğreneceklerdir. aslını bozmadan yapılırsa, iyi bir hizmet olacaktır diye düşünüyorum.” diyor. 

ümran hanım’a göre aydın menderes adaya ilk kez, babasının cenazesini naklederken gelebilmiş: 

“aydın menderes, babasının kemiklerini nakletmek için gelmişti. çok üzgündü. ya babamın kemikleri çıkmazsa veya başka bir yerde midir diye çok endişeliydi. zaten 15 yaşından itibaren hep babasının izinden gitti. nur içinde yatsın turgun özel cumhurbaşkanımız, anıt mezarı o yapmıştı. “kemikler bulunmazsa, sembolik bir mezar olur, toprak konur” demişti özal. adnan menderes’in kemikleri bulununca çok rahatladı.”

Yassıada'da bulunana metruk binalar korunarak, müzeye dönüştürülecek. [Fotoğraf: Can Hasasu - Al Jazeera Türk]

ümran menderes’in hemen yanında dönemin cumhurbaşkanı celal bayar’ın torunu profesör emine gürsoy naskali oturuyor. o da yassıada'yı şöyle anlatıyor: 

“yassıada kelime olarak insanın içine acı veren bir mekan. milli iradenin katledildiği ve çok acı olayların yaşandığı bir mekan burası. burada kurulan darbe mahkemesi, darbecileri aklamak için çeşitli suçlar isnat ederek , isnat edilen uydurma suçlar sonucunda da çok vahim cezalar vererek bir darbeyi aklama girişimiydi. çok uzun yıllar bu ada ziyaretçilere kapalıydı. bundan sonra, bu projenin tamamlanmasıyla birlikte burası halka açılacak. o bakımdan güzel bir şey. burası istanbul’un güzel adalarından, açık mekanlarından biri. ama öte yandan çok acı olaylara sahne olmuş bir yer. şahsen çok çelişkili duygular içindeyim.”

“irak ordusu mu bizim ordu?”

dönemim demokrat parti gaziantep milletvekili süleyman kuranel’in oğlu aykut kuranel, babası darbe yönetimince gözaltına alınırken askerde olduğunu belirterek, “babam yargılandığı zaman ben de tesadüfen istanbul avcılar’da yedek subay, asteğmendim. babam tutuklanmadan bir gün önce eskişehir’de rahmetli menderes ile birlikteydi. kendisini telefonla arayıp bazı hareketlilikler var, ihtilal olabilir diye uyardım. o da 'burası irak mı ? irak ordusu mu bizim ordu?’ dedi. 8-9 saat sonra da 27 mayıs ihtilali oldu.ihtilalden bu yana yassıada’ya ilk defa geliyorum. duygusal olarak gelememiştim. bir demokrasi müzesi yapılacağı ifade edilince gelmeyi kabul ettim. umarım güzel bir eser olur ve halkımız burada olanları öğrenir.” dedi. 

Profesör Dr. Pelin Gündeş Bakır, Yassıada'da yargılanan amcası gibi Kayseri'den Milletvekili. [Fotoğraf: Can Hasasu - Al Jazeera Türk]

ak parti kayseri milletvekili profesör pelin gündeş bakır siyasete, demokrat parti genel başkan yardımcısı olan amcası kemal gündeş’ten aldığı ilhamla atıldı. amcasının yassıada günleri için “demokrat parti dönemi türkiye’nin en hızlı büyüdüğü dönemdir. çok güzel işler yaptılar. çok acı bir sonla tabi, bir darbeyle yargılandılar. amcam da 107 idam mahkumundan bir tanesiydi. idamla yargılandı. benim yaşım çok küçüktü, ama amcamın evi bir müze gibidir. menderesin fotoğrafları ile doludur. siyasete girmemde de çok büyük rolü vardır. inönü’ye laf atmaktan insanlar idamla yargılandı. tabi bunlar korkunç şeyler. bir daha olmasın istiyoruz. milli iradenin devam etmesi lazım. bu adanın yaslıada olarak adlandırılması çok önemli.” ifadelerini kullanıyor.