“syriza yalnızca yunanistan’ı değil, avrupa birliği’ni de değiştirecek. burada başlayacak olan değişimin avrupa’yı da saracağına eminim. şu anda bankerlerle aşırı zenginlerin örgütü olan avrupa birliği asıl olması gereken şeye dönüşecek; halkların dayanıştığı, sözlerinin dinlendiği ve saygı gösterildiği bir örgüte.”

emekli mimar giannis adamos, yunanistan’da 25 ocak pazar günü yapılacak seçimlerde, anketlere göre önde giden radikal sol koalisyon syriza’ya oy verme nedenini böyle açıklıyor.

syriza’nın kullandığı 'gelecek başladı' sloganı adamos’un 'ab’yi değiştirecek ateşi yunanistan’da yakma' özleminin özeti gibi.

adamos ve arkadaşlarıyla atina’da, orta sınıfın yaşadığı kesainari mahallesi'ndeki evlerinde görüştük. bizim için hazırladıkları sofrada ıspanaklı börek, zeytin ve peynir vardı, bir de uzun bir sohbet.

2009’da başlayan ekonomik krizle birlikte maaşlarda indirime, çalışma saatlerinde uzatmaya gidilen, her dört kişiden birinin işsiz kaldığı, dükkânların kapandığı yunanistan’ın ab’ye 317 milyar euro borcu var. bu borcu geri ödeyebilmek için de çok sıkı bir kemer sıkma politikası izliyor. birçok kişinin artık sosyal güvencesi yok. hastaneler kapatıldı, emeklilik yaşı yükseltildi, maaşlar düşürüldü, kamu harcamalarında ciddi kısıtlamalara gidildi ve hızlı özelleştirmeler yapıldı.

'umut geliyor' sloganı atan parti

yunanistanlılar bütün bunların kendilerine gülümsemeyi unutturduğunu söylüyor. bize sürekli ikramda bulunan 57 yaşındaki eleni siokou, hediyelik eşya dükkânını kapattıktan sonra geçim sıkıntısına düşmüş, “onurumuzu geri istiyoruz” diyor.

seçim kampanyası sırasında syriza’nın en çok verdiği mesaj da bu oldu, partinin bir diğer seçim sloganı da “umut geliyor.”

syriza, yunanistan’a borç veren, başta almanya olmak üzere diğer ab ülkelerinin yönetimlerini endişelendiriyor. yunanistan’ın borçlarının bir kısmının silinmesini talep edeceğini söyleyen, yeniden yapılandırma için pazarlık edeceğini vurgulayan syriza’ya diğer ab hükümetleri karşı olduklarını belli etmekten hiç çekinmediler.

özelleştirmelerden geri adım vaadi

syriza neo-liberal politikalardan vazgeçilmesini, başta enerji ve ulusal piyango olmak üzere yapılan büyük bazı özelleştirmelerden geri dönülmesini, zenginlerden daha fazla vergi alınmasını istiyor. partiye göre, krizi asıl uzatan ve zorlaştıran kemer sıkma politikaları. kamu harcamaları arttırıldığında, insanlara örneğin eski emekli maaşları verilmeye başlandığında talep de artacak; talep artınca ekonomi canlanacak ve yunanistan krizden daha rahat çıkabilecek.

syriza, 2004 yılında bir ittifak olarak ortayla çıktığında, tek haneli sayılarda oy alıyordu, küçük bir partiyken yunanistan’ın euro bölgesi'nden çıkması gerektiğini de savunuyordu. mayıs 2012’de yapılan seçimlerin genel seçimlerin ilkinde yüzde 17, hükümet kurulamayınca haziran 2012’de tekrarlanan seçimlerde de yüzde 27 oy aldıktan sonra, euro bölgesi'nden çıkma meselesini daha az dile getirir oldu ve hatta son zamanlarda bundan tamamıyla vazgeçti.

orta sınıfın da desteklediği radikal sol ittifak

syriza’nın oyları anketlere göre kararsızlar da dağıtıldıktan sonra yüzde 35’e yaklaşıyor. atina üniversitesi ekonomi ve siyaset bilimi profesörü maria komninos, syriza’nın pazar günü yapılacak seçimlerde desteğinin, 2000’li yıllarda oy oranı yüzde 44’e yaklaşırken zamanla düşüşe geçen sosyal demokrat çizgideki pasok’un eski destekçilerinden geldiğini söyledi. komninos da bizi, gelirinin tam altı katı olduğu için vergisini ödeyemediği şehir merkezindeki kolanaki’deki evinde ağırlarken şunları söyledi:

“büyük depresyondan sonra tarihimizin en kötü krizini yaşıyoruz, üstelik uzadıkça uzuyor. bu kriz orta sınıfı derinden sarstı ve geleneksel arayışlarının dışında arayışlara yöneltti. partinin başka bir özelliği de daha önce denenmemiş olması. syriza yeni olduğuna insanları ikna etti. bir koalisyon olmasına ve içinde farklı görüşleri barındırmasına rağmen şeffaf karar alma mekanizmaları ile hareket etmesi insanlarda güven uyandırdı. başkanı tsipras’ın hiç kravat takmaması, ‘sizdenim’ imajı çizmesi, başlarına gelenler için eskiden beri gördükleri siyasetçileri suçlayan seçmenler için olumlu özellikler. tsipras’ın genç olması da bu açıdan bir avantaj.”

oğluna ernesto adını koyan genç lider

1974 doğumlu, inşaat mühendisi, öğrenciliğinden beri komünist hareket içinde yer alan, hiç evlenmemiş ama çocuk sahibi, oğlunun adını che guevara’dan esinlenerek ernesto koyan tsiparas’ın yaşı evdeki sohbette gündeme gelince adamos gülüyor, “yaşlı bile. daha da gençlere ihtiyacımız var” diyor.

evdeki diğer konuk tam emekli olmak üzereyken işsiz kalan gogo filippou da siyasetin gençleştirilmesinden yana:

“şeffaflık istiyorum. uluslararası baskı değil dayanışma istiyorum. hayatım boyunca solculara oy verdim. gerçek solcuların iktidarda olmasını istiyorum.”

ev sahiplerimize, kendi ailelerinde eşlerinin ve çocuklarının hangi partilere oy vereceğini soruyoruz, adamos dışında herkes ailelerinin de syriza’yı desteklediğini söylüyor. adamos’un oğlu avrupa yanlısı, merkez sol politikalar öneren ve desteğini daha çok eski bir tv gazetecisi olan lideri stavros theodorakis’in popülerliğinden alan potami yani 'nehir' partisi'ne oy verecekmiş. 2014 yılında kurulan potami anketlere göre, yüzde 6 civarında alacağı oyla, ırkçı altın şafak partisi ile üçüncü parti olma yarışını götürüyor.

adamos’un oğlunun farklı siyasal tercihiyle bir sorunu yok, ama “eşim syriza’ya oy vermezse, gösteririm ben ona” dedikten sonra şen bir kahkaha atıyor.

değişime şüpheyle bakanlar yeni demokrasi'yi destekliyor

"oğlum, başbakan antonis samaras’a oy vermezse ona bir daha dolma pişirmem" deyip arkasından da şen bir kahkaha attı işyerinde görüştüğümüz evangelia kalaitzoglou.

o da oyunu, anketlere göre yüzde 30-31 desteği olan iktidarın büyük ortağı ve 1951 doğumlu başbakan antonis samaras’ın başkanlığını yaptığı yeni demokrasi partisi için kullanacak milyonlarca seçmenden biri.

ancak seçim anketleri yeni demokrasi partisi’nin 25 ocak pazar günü yapılacak seçimlerden birinci parti olarak çıkamayacağını iddia ediyor.

kalaitzoglou, samaras’ın başladığı reform programını bitirmesi için ona biraz daha zaman verilmesi gerektiğini düşünüyor. yeni demokrasi partisi’nin iktidara gelmesinin üstünden yalnızca iki yıl geçtiğini, bu kadar kısa sürede köklü ekonomik yapısal reformların sonuç vermesinin beklenemeyeceğini söylüyor.

yunanistan’da meclis geçen yılın sonunda cumhurbaşkanı seçemeyince anayasa gereği ülkede erken genel seçim kararı alınmıştı. bu kalaitzoglou’nun çalışma arkadaşı 38 yaşındaki dimitra kyriakou’ya göre, samaras’ı seçimlere zorlamak için yapılan bir şantajdı.

'anne babamız da böyle düşünseydi'

dimitra da herkes gibi çalışma saatlerinin uzatılmasından ve maaşların düşmesinden dertli ama kriz devam ederken bir çocuk sahibi olmuş. “böyle bir ortamda çocuğun geleceği için endişelenmek yorucu olmalı,” deyince omuz silkiyor:

“anne-babalarımız da böyle düşünseydi, biz de olmazdık. ümitsiz değilim ama samaras kaybederse, her şeye yeniden başlamak zorunda kalacağız. bu ihtimal can sıkıcı.” 

yeni demokrasi partisi de, seçim çalışmalarında en çok bu noktanın altını çizdi; “tam da başarıyorduk, biraz daha vakit lazım.”

örneğin bir kampanya filminde, samaras futbol oynayan çocukların yanından geçerken, çocuklar ülkedeki zor koşullardan dert yanıyorlar. samaras da onlara, “futbol oynamak için stadyum lazım, biz de bir plan çerçevesinde stadyum yapıyoruz, siz de antrenmana devam edin,” diyor.

korku üzerine seçim kampanyası

atina üniversitesi ekonomi ve siyaset bilimi bölümü profesörü komninos’tan yeni demokrasi partisi’nin seçim kampanyasını al jazeera için değerlendirmesini istediğimizde, iktidar partisinin insanlardaki ‘endişe’ duygusuna yoğun bir biçimde hitap ettiğinin altını çizdi:

“samaras lider olarak partisinden daha popüler, insanlara güven veren bir portre çizmeye çalıştı ve kendisi dışındaki tercihlerin büyük bir macera olacağını, her şeyin mahvolacağını, syriza’nın doğruları söylemediğini, syriza’nın programının gerçekçi olmadığını anlatmaya çalıştı.”

kalaitzoglou’nun diğer iş arkadaşı 37 yaşındaki nikos nakis de syriza’nın hayalci bir parti olduğunu düşünüyor, onların vaatlerinin bir çoğunu yerine getiremeyeceğine, ab’nin yunanistan’ın borçlarının bir kısmını silmeyeceğine ve geri ödeme konusunda yeni pazarlıklara girmeyeceğine inanıyor. onun bu düşüncesi yeni demokrasi partisi’nin seçim sloganı “biz size doğruyu söylüyoruz”da da altı çizilen bir nokta.

yüksek katılım bekleniyor

atina üniversitesi'nden komninos toplumun kutuplaştığını ve yunanistanlı seçmenlerin destekledikleri partiyle arasında gevşek değil, sıkı bir bağ oluştuğunu, bunun da kriz zamanlarında normal bir tepki olduğunu söyledi.

yunanistan seçmeninin istikrarı mı, yoksa değişim vaat edenleri mi tercih ettiği ve bu tercihe ab’nin, piyasaların nasıl tepki vereceği pazartesi günü belli olacak ama kesin gözüyle bakılan tahmin seçimlere katılımın her zamankinden biraz daha yüksek olması. komninos bunu şöyle açıklıyor:

“kime oy verirlerse versinler, yunanlılar artık siyasetle daha çok ilgileniyor ve kendi kaderlerini belirlemek istiyor.”

kaynak: al jazeera