diyarbakır’ın tarihi içkale kesiminde yapılan restorasyon kazıları, türkiye’nin kanayan yarası olan kayıpları yeniden gündeme taşıdı. kazılar sırasında insan kemikleri çıkınca, yıllardır yakınları kayıp olan ailelerin umutları da yeniden yeşerdi. aslında umut demek ne kadar doğru bilmiyorum ama onların umut bağladığı, yakınlarını canlı bulmak değil, en azından bir mezarları olsun diye kemikleri bulmaktı. diyarbakır’la başladı, şırnak’ta iki noktada sürdü. güçlükonak’ta elbiseleriyle gömülmüş 3 kişinin iskeletleri bulundu.

hepsinin öyküsü aşağı yukarı aynı. ya evden alındılar, ya evden çıkıp bir daha dönmediler. olayın kahramanları ise eli telsizli üç beş kişi ve bir beyaz toros. beyaz toros bölge insanı için bir dönemin azrail’iydi adeta. o arabaya binenlerden, neredeyse geri dönen hiç olmamıştı. özellikle 1993, 94 ve 95 yıllarında kaçırılıp kaybedilenlerin sayısı tavan yapmıştı. kaçırılanlardan geriye hiçbir iz kalmıyordu. yapılan tüm başvurular sonuçsuz kalıyordu. onlarla ilgili birçok iddia ortaya atılıyordu. ancak iddiaların hiçbiri resmen ispatlanamıyordu. yıllar yılı çözülmeyen bu sorun gün geldi türkiye’nin kanayan yarası oldu. ortaya onlarca kayıp yakını aile çıktı ve hiç bir zaman vazgeçmediler kayıplarını aramaktan. gün geldi kimi itirafçılar (vicdan azabı çektiklerini söyleyerek) konuşmaya başladı. hal böyle olunca kayıplar bir kez daha türkiye’nin gündemine oturdu. zaman zaman yapılan kazılar, çıkan kemikler konuyu canlı tuttu. hatta bazı kayıpların cesetleri bile bulundu. konunun son olarak gündeme gelmesi ise tamamen bir tesadüf sonucu oldu.

diyarbakır’ın içkale kesiminde, yıllardan beri restorasyon yapılıyordu. çalışmalarda artık sona doğru gelinmişti ki, topraktan insan kemikleri çıktı. hem de (adı faili meçhul cinayetlerle anılan ancak varlığı resmen kabul edilmeyen) jitem’in bir dönem karargah olarak kullandığı binanın birkaç metre ötesinde. kaçırılanlarla ilgili ortaya atılan iddiaların birçoğu bu bölgeyi işaret ediyordu. konuşan itirafçılar da kaçırılanların içkale’de sorgulanıp infaz edildiğini söylüyordu. hal böyle olunca, savcılar harekete geçti, kayıp yakınları ise heyecanlandı. gün geçtikçe çıkan iskelet sayısı da artmaya başladı. 15. kafatası da çıkınca, savcı içkale’nin tamamen kazılmasına karar verdi.

haber duyulur duyulmaz, kayıp yakınları da bölgeye koştu. çıkan kemikler onlar için de bir umut oldu. gerçi umut kelimesi ne kadar doğru bilmiyorum. onlar yakınlarının canlı dönmesini ummuyor zaten. en azından kemiklerinin bulunması ve üzerinde dua edecekleri bir mezarlarının olması beklentisi içindeler. bunlardan biri de özgen ailesi. aile reisi fikri özgen, 1997 yılında, 72 yaşında kayboldu. ilaç almak için evden çıktı ve bir daha geri dönmedi. onun da hikayesi aynı. telsizli 4 kişi ve beyaz toros, sonra da sırra kadem basma. itirafçı abdulkadir aygan, özgen’in içkale’de infaz edildiğini açıklamıştı. bu nedenle bölgede kemikler çıkınca aile heyecanlandı. özgen’in tek oğlu nevzat, dna testi için yetkililere başvurdu bile.

“insan babasının kemiklerini görünce sevinir mi?” diye soruyor özgen. “ama biz seviniyoruz; çünkü bir mezarı olacak, gidip çiçek bırakacağım, dua edeceğim” diye tamamlıyor. özgen’in bu sözleri, kayıp yakınlarının ruh hallerini özetlemeye yetiyor.

diyarbakır’da kazılar sürerken, şırnak’tan da kazı haberi geliyor. görümlü beldesi’nde bir askeri birliğin içinde, güçlükonak’ta ise, bir köyün yakınlarında kazı yapıldı. görümlü’de üç kemik parçası bulunurken, güçlükonak’ın yağızoymak köyü’nde, elbiseleriyle gömülmüş üç kişinin iskeleti bulundu. köylüler elbiselerinden hemen teşhis etti kim olduklarını. kemikler çıkarılıp adli tıp kurumuna gönderildi. belki bir sure sonra onların ruhu huzura erecek, aileleri de belirsizlikten kurtuldukları için rahata kavuşacak.