çoğumuzun çocukluğunun favori şarkılarından olan ‘orada bir köy var uzakta’ aslında tam da türkiye süryanilerini anlatıyor. orada, türkiye’nin güneydoğusunda, bir köy vardı uzakta. yıllarca gitmediler, görmediler ama o köy hep onlarındı... bu hasrete fazla dayanamadılar ve köylerine döndüler. 1990’lı yıllarda bölgedeki çatışmalardan kaçan süryanilerin, yıllar sonra geri dönmesiyle, köyler bambaşka bir çehreye kavuştu.

mardin’in midyat ilçesine paralel geçen bagok dağları, bir tarihi de bağrında saklıyordu. güneydoğu’nun önemli motiflerinden olan süryaniler de yıllarca bu dağlardaki köylerde yaşadılar. ta ki 1990’lı yıllarda türk ordusu ile pkk arasındaki çatışmalar başlayana kadar. çatışmalar şiddetini arttırınca, köyler birer birer boşaltılmaya başlandı. kimisi zorla kimisi de kendi isteğiyle bölgeyi terk etmek zorunda kaldı. bu olaylardan süryaniler de paylarına düşeni aldılar. yüzlerce yıldır bölgede yaşayan süryaniler birer birer göç etti; geride harabe köyler bıraktı. kimisi avrupa’ya, kimisi amerika’ya gitti. her ne kadar uzağa gitseler de kalplerinden bir parçayı bagok dağları’nda bıraktılar. çünkü bu dağlar onlar için önemliydi. çünkü burası turabdin’di; yani süryaniler için kutsal topraklardı ve süryanilerin derin bağlarla bağlı olduğu coğrafyaydı. dünyanın dört yanına dağılsalar da, turabdin’e dönmek tüm süryanilerin rüyasıydı. yıllarca bu rüyanın gerçek olmasını beklediler.

tarihler 2007’yi gösterirken, süryanilerin rüyası gerçeğe dönüştü. bölgede olaylar azaldı, türk hükümeti de geri dönüş için yeşil ışık yaktı ve dönüşler başladı. köyleri harabe halinde olan süryaniler işe evlerini yapmakla başladı. kaybettikleri yıllara inat, köy evlerinin yerine villalar inşa ettiler. “artık buradayız, bir daha gitmiyoruz” dercesine...

köye ilk dönenler arasında demir ailesi de var. baba aziz demir, 22 yıl isviçre’de yaşadıktan sonra köyüne kesin dönüş yaptı. demir, süryanilerin dönüşüyle türkiye ve avrupa arasında yeni bir köprü kurulduğunu savunuyor. köklerinin bu topraklarda olduğunu söyleyen demir, “nereye gidersek gidelim memleketimiz burasıdır. tarihimiz var burada. başka yerde tarih yazmamız mümkün değil. ancak tarihi burada sahiplenebiliriz” şeklinde konuşuyor.

demirler ile birlikte 60’a yakın aile kesin dönüş yaptı. 200’e yakını ise yaz tatillerini bölgede geçiriyor. gelenler ilk başlarda zorluklar çekmiş. ne de olsa avrupa’yı bırakıp gelmişlerdi. büyüklerin çoğu buralarda doğduğu için çok da sıkıntı yaşamamış, ama gençler için hayat çok kolay olmamış ilk zamanlarda. ancak köyde kafeterya, kültür merkezi, internet kafe, spor sahası gibi yerlerin açılmasıyla, zorluklar bir nebze azalmış. artık gençler köyde pizza yiyebiliyor, internete girebiliyor.

2000’li yılların ortalarında başlayan dönüşler bir dönem ivme kazandı. ancak son zamanlarda süryanilerin çekingen davrandıkları söyleniyor. süryani dernekleri federasyonu başkanı ergil türker’e göre, mor gabriel manastırı aleyhine açılan arazi sınırı ihlal davası süryanileri dönüşünü olumsuz etkiliyor. türker, “mor gabriel manastırı davası süryanileri düşünmeye itti. devlet gelin diyor, bazı aileler dönüyor, sonra dava açılıyor. dönüşler durdu diyemeyiz, ama kafalarda soru işareti gelişmiştir” diyor.

geçmişin izlerini silmeye çalışan süryaniler, yeni yaşamlarına gün be gün daha da alışıyor. gelenler memnun, kalanlar düşünceli. tek gerçek ise, ‘orada bir köy vardı uzakta’; yıllarca gitmediler, görmediler ama köy hep süryanilerindi.