ukrayna, bugün bağımsızlık ilanının 23. yıldönümünü kutluyor. 24 ağustos 1991’de sovyetler birliği’ne bağlı ukrayna sovyet sosyalist cumhuriyeti’nin yüksek konseyi (parlamentosu), ülkenin bağımsızlığını ilan etmiş ve 1 aralık 1991’de  düzenlenen referanduma katılanların yüzde 90’ı, bağımsızlık yönünde oy kullanmıştı.

bu yıl bağımsızlık yıldönümü, ülkenin turizm merkezi olan kırım yarımadası’nın rusya tarafından ilhak edildiği ve ülkenin sanayi merkezi olan doğu illerinde iç savaşın sürdüğü şartlarda “kutlanıyor”. çeşitli siyasetçiler ve yayın organları, ülkenin doğusunda savaşan askerlerin ihtiyaçları yeterince sağlanamazken resmi törenlerin düzenlenmesini “gereksiz israf” diye nitelendirmiş ve ukrayna yönetimine, tören yapmama çağrısında bulunmuştu. devlet yetkilileriyse, ülkenin bağımsızlık kutlamalarının, asıl bu şartlar altında kutlanması gerektiğini söylüyor.  çünkü onlara göre, bu kutlamalar “ülkeyi istila etmeye çalışan güçlere karşı” ukrayna’nın kendi varlığını göstermesi demek olacak. ikincisiyse, ukrayna yönetimi, toplumun bağımsızlığın değerini asıl şimdi anladığını, o nedenle de özellikle bu şartlarda kutalamarın anlamlı olacağı görüşünde.

bu yılki yıldönümünü farklı kılan bir nokta daha var: önceki yıllarda bağımsızlık yıldönümlerinde devlet yetkilileri, ukraynalıların bağımsızlığın değerini henüz yeterince anlamadığını söyler; uzmanlar da, ukrayna halkının ulusal bilincinin henüz yeterince gelişmediğini ifade ederdi. zira ukrayna, bağımsız olabilmek için bir ulusal kurtuluş savaşı vermemiş, sovyetler birliği’ndeki siysi ve ekonomik krizin tırmanması ve birliğin parçalanması sonucunda bağımsız kalmıştı. diğer taraftan ukraynalıların ruslarla aynı kökenden gelmesi ve kültürel olarak yakın oluşu, pek çok uzmana göre, ukrayna’da ulusal bilincin zayıf kalmasına neden olmuştu. şimdiyse, kamuoyu yoklamaları, ukrayna’da bağımsızlığı savunanların oranının yüzde 70’lere yaklaştığını gösteriyor.

ukrayna’ya gazeteci olarak ilk geldiğim 2007 yılında ilk dikkatimi çeken şeylerden biri, başkent kiev’in caddelerine sıra sıra asılmış olan, üzerlerinde “ukrayna’yı sevin!” yazılarının olduğu pankartlar, bende, burada insanların kendi ülkelerine sevgisinin fazla olmadığı izlenimini uyandırmıştı. o günlerde sohbet ettiğim 50’li yaşlardaki kievli bir mühendise, sovyetler birliği döneminin mi, yoksa mevcut dönemin mi daha iyi olduğunu sorduğumda, bu kişi, putin dönemi rusyası’nı sert şekilde eleştirmesine rağmen şöyle yanıt vermişti: “sovyet döneminde, bizim gurur duyacağımız şeyler vardı. biz, dünyanın iki süper gücünden biriydik. uzaya ilk astronotu gönderen, bilimde, teknolojide pek çok yenileğe imza atan bizdik. oysa şimdi ukrayna, az gelişmiş bir ülkeye döndü. gençlerimizin gurur duyacağı hiçbir şey yok. herkes yurtdışına gitme derdinde”.

ukraynalılar, bayramlarda daha coşkulu

fakat her şey, yanukoviç’in devrilmesiyle sonuçlanan olaylar ve rusya’nın kırım ve doğu ukrayna’ya müdahlesiyle birlikte değişti. bugünlerde, balkonlarını ve otomobillerini ukrayna bayraklarıyla süsleyenlerin sayısında patlama var. eskiden kiev metrosunda birisi “yaşasın ukrayna” diye bağırsa, diğer yolcular onu yadırgardı. şimdiyse, kiev’de birisi batı ukraynalı milliyetçilerin bu selamlama çeklini uygulayıp ‘yaşasın ukrayna’ diye bağırdığında, özellikle gençlerden onlarca kişi,  “yiğitler çok yaşasın” diyerek onu selamlıyor. eksi cumhurbaşkanı viktor yanukoviç’i deviren gösterilere katılan aleks, ukraynalılığıyla gurur duyduğunu belirterek, “ruslar’da toprak köleliğinden gelen birilerine boyun eğme alışkanlığı var. ukraynalılarsa, geçmişten buügne, özgürlüklerine düşkün bir ülke. biz, son olaylarda, özgürlüğe düşkün olduğumuzu ve avrupalı olduğumuzu avrupalılar’a gösterdik”, diyor.

kievli bilişim uzmanı vadim ise, eskiden ulusal bağımsızlık gibi konuların kendisi ve arkadaş çevresi için önemli olmadığını söylüyor. “ben ve arkadaşlarım, eskiden bu ülkeden ayrılıp gitmeyi hayal ederdik” diyen vadim’in ve arkadaşlarının düşüncelerini, rusya’nın ukrayna’ya müdahalesi değiştirmiş. artık ukrayna’dan ayrılmayı düşünmüyor. ukraynalılığıyla gurur duyup duymadığını sorduğumdaysa, şunları söyledi: “ben, ancak kendi yaptığım şeylerle gurur duyarım. milletimle gurur duymak gibi bir anlayışım yok. fakat burası benim ülkem ve ülkeme sahip çıkıyorum. ülkemi sevip sahip çıkmak için de onunla gurur duymam gerekmiyor”.

ukrayna’nın ulusal birlik sorunu

öte yandan, ülkede ulusal birliğin nasıl sağlanacağı konusu, belirsizliğini koruyor. rusya yanlısı eğilimlerin güçlü olduğu doğu ukrayna ile batı yanlılığının ve ukrayna milliyetçiliğinin güçlü olduğu batı ukrayna’da yaşayanlar, eskinden beri birbirlerine önyargıyla bakardı. geçtiğimiz günlerde millyietçi eğilimlerin en güçlü olduğu lvov kentinde konuştuğum bir grup emekliye, doğu ukranya’da yaşayanları gerçek ukraynalı olarak görüp görmediklerini sorduğumda bana “oradakilerin çoğu, ukraynalı değil. zamanında o bölgede madenlerle çalıştırılmak üzere rusya’nın çeşitli yerlerinden her türlü suçu işlemiş adamlar oraya yerleştirilmişti. gerçek ukraynalı biziz. doğu’daki terörle mücadele edenler de batı ukraynalılar”, şeklinde yanıt verdiler. diğer taraftan, genç nesil batı ukraynalılar içinde daha farklı düşünenler de var. üniversigte öğrencisi olesya, doğu ukraynalılara bakışını şöyle özetledi: “bana göre birisinin ülkenin doğusundan ya da batısından olmasının önemi yok. eğer bir kişi ukrayna’nın bütünlüğünü savunuyorsa, o kişi ukraynalıdır. yok eğer rusya’yı övüyorsa, o kişi bizden değildir.”

kaynak: al jazeera