süryaniler, ortadoğu’nun en eski halkalarından biri. türkiye’deki nufüsları 25 bin civarında. bunun 5 bini ülkenin güneydoğusunda. biraz korku, biraz endişe ile içlerine kapanık yaşıyorlar.

unesco’nun geçen yıl açıkladığı dil atlasında, süryanilerin dili de ‘kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya olan diller’ arasında gösterildi. türkiye yasalarına göre süryanilerin dillerini ve kültürlerini öğretecekleri bir okulun açılması yasak. onlar ise kültürlerini kaybolmaması için yıllardır savaş veriyor. savaş alanları ise kiliselerdeki, gizli olmasa da, gayri resmi okulları...

midyat’ın merkezinde bulunan mor barsomo kilisesi’nden, 88 yıldır olduğu gibi, yine dua ve ilahi sesleri yükseliyor. ancak bu sesler ayinden değil, kilisenin girişindeki dersaneden geliyor. sayıları 30’u bulan süryani çocuklar, kendi dil, kültür ve dinlerini öğrenmek için her gün kilisede toplanıyor. bu dersler lozan anlaşması’nın kabul edildiği günden beri bu şekilde sürüyor. nedeni ise, türkiye yasalarına göre, süryanilerin okul açamaması.

dersleri kilise görevlisi ayhan gürkan veriyor. gürkan, hem süryanice dilini, hem de din bilgisi öğretiyor. ilçede yaşayan süryani ailelerin neredeyse tamamı çocuklarını bu okullara gönderiyor.

süryanilerin, lozan’dan doğan hakları bulunduğunu savunan gürkan, bu hakların tanınmadığını söylüyor. okul açamadıkları için çocuklarına yarı gizli, yarı açık bir şekilde dil ve kültürü öğretmeye çalıştıklarını belirten gürkan, bunun yasal bir zemine oturtulmasını istiyor.

süryanilerin yaşadıkları tam da unesco’nun, dillerin kaybolmasının nedeni olarak gösterdiği nokta. unesco’ya göre, çocuklara anadilleri öğretilmediği için dünya üzerinde, aralarında süryanice’nin de bulunduğu 2500 dil tehlike altında. tehlikede olan süryanice’nin 5 lehçesi var. 4 lehçesini yaklaşık 650 bin kişi konuşuyor. bir lehçesi ise son konuşan da öldüğü için kayboldu.

süryaniler bir yandan dillerini yaşatmaya, bir yandan da seslerini duyurmaya çalışıyor. bunun için de ilk kez basın yolunu kullanmaya başladılar ve gazete çıkardılar. gazetenin adı “sabro”, süryanice umut anlamına geliyor. mardin’de hazırlanıyor, istanbul’da basılıyor. sabro üç ay önce yayın hayatına başladı. aynı zamanda türkiye’deki ilk süryanice gazete olma özelliğini taşıyor. ancak gazete de, bugüne kadar süryanice üzerine çalışma yapılmadığı için zorluklarla çıkarılıyor. örneğin, gazetenin hazırlandığı bilgisayar programında süryanice alfabe bulunmuyor. bu nedenle harfler resimlerden türetiliyor. tamamı genel yayın yönetmeni tuma çelik tarafından hazırlanıyor ve tüm türkiye’deki süryanilere ulaştırılıyor. süryanilerin son yüzyılda birçok şeylerini kaybettiklerine dikkat çeken çelik, “elimizde bir tek dilimiz kaldı. belki bu gazeteyle onu koruyabiliriz diye düşündük” diyor.

süryanilerin bütün bu çabaları mlahsö lehçesi gibi, diğerlerinin de kaybolmaması için. başta gelen talep ise, süryanice’nin resmen öğretilmesi için gerekli yasal düzenlemelerin yapılması.