Dosya
Mısır'ın 1971 Anayasası ile bugünkü metnin karşılaştırılması
15 ve 23 Aralık günlerinde düzenlenen iki aşamalı referandumda oylanan anayasa taslağı ile eski Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek döneminin anayasasının ana öğelerinin kıyaslaması ve analizi.
| 1971 anayasası | taslak anayasa | analiz | |||
|---|---|---|---|---|---|
| devletin temelleri | |||||
| madde 2: devletin dini islam, resmi dili ise arapçadır. şeriat prensipleri, yasamanın temel kaynağıdır. | madde 2: devletin dini islam, resmi dili ise arapçadır. şeriat prensipleri, yasamanın temel kaynağıdır. | maddenin olduğu gibi bırakılmasından mısır’daki muhalifler büyük ölçüde tatmin oldu. madde, oldukça belirsiz bir şekilde ‘şeriat prensipleri’ne atıfta bulunuyor. selefiler başta olmak üzere islami gruplar, islami hukukun daha katı uygulanması için baskı yapıyorlardı. | |||
| kadın hakları | |||||
madde 10: devlet, anneliğin ve çocukluğun korunmasını garanti eder, çocukları ve gençleri gözetir ve de onların yeteneklerinin geliştirilmesi için gerekli şartları sağlar. madde 11: devlet, kadının aileye karşı ödevleri ve toplum bünyesindeki çalışmalarının uyumu ile kadının sosyal, siyasal, kültürel ve ekonomik hayatta erkek ile eşitliğini, islami içtihatları ihlal etmeden garanti altına alır. | madde 10: devlet, annelik ve çocuğa ilişkin sağlık hizmetlerinin ücretsiz olarak verilmesini garanti eder. ek olarak, kadının ailesine ve işine ilişkin ödevinin uyumunu da garanti altına alır. devlet, çalışan, boşanmış ve dul kadınlara özel bakım ve koruma sağlar. madde 11: etik, ahlak ve kamu düzeni devlet tarafından korunur. | aktivistler, 'kadının ödevlerine' ilişkin ifadeyi değiştirmeye çalışmışlardı. | |||
| ulusal savunma konseyi | |||||
| madde 182: ülkenin emniyet ve güvenliğini sağlayacak yöntemlere ilişkin konuları incelemek üzere cumhurbaşkanı tarafından yönetilecek ulusal savunma konseyi adlı bir konsey oluşturulacaktır. [konseyin] diğer yetkileri, kanun ile belirlenir. | madde 197: cumhurbaşkanı tarafından yönetilmek üzere kurulacak ulusal savunma konseyi adlı konsey bünyesinde, temsilciler meclisi (halk meclisi için öngörülen yeni isim) ile şura konseyi başkanları, başbakan, savunma bakanı, dışişleri bakanı, maliye bakanı, içişleri bakanı, genel istihbarat teşkilatı başkanı, genelkurmay başkanı, deniz, hava ve hava savunma kuvvetleri komutanları, silahlı kuvvetler operasyonlar başkanı ve askeri istihbarat başkanı yer alır. cumhurbaşkanı, [toplantı konusuyla] ilgili uzmanlığa sahip olduğunu düşündüğü herhangi bir kişiyi, bu kişilerin oylarının dikkate alınmaması kaydıyla toplantılara davet edebilir. | yeni anayasa, askeri bütçeyi ve silahlı kuvvetlere ilişkin yasaları denetleyen 15 üyeli konseye üyeliği düzenliyor. üyelerin, savunma bakanı dahil olmak üzere yedisi askeri yetkililer. anayasaya göre, bu kişiler silahlı kuvvetler bünyesinden atanmak zorunda. geçmişte hep eski askerler içinden atanan genel istihbaratın başındaki kişinin sivil olması öngörülüyor. | |||
| askeri bütçe | |||||
| herhangi bir madde yok. | madde 197: ülkenin emniyet ve güvenliğini sağlayacak yöntemlere ilişkin konular ile silahlı kuvvetler’in bütçesinden konsey sorumludur. silahlı kuvvetler’e ilişkin kanun taslaklarıyla ilgili olarak da [konseye] danışılmalıdır. [konseyin] diğer yetkileri, kanunla belirlenecektir. | yeni anayasa, askeri bütçenin kontrolünü, seçilmiş meclis yerine net bir biçimde ulusal savunma konseyi’ne veriyor. | |||
| askeri duruşmalar | |||||
| madde 193: askeri yargı ve yetkilerinin tanımı, anayasanın prensipleri çerçevesinde kanun ile düzenlenir. | madde 198: siviller, silahlı kuvvetler’e zarar veren suçlar dışında, askeri mahkemelerde yargılanamaz. bu suçların tanımını ve askeri yargının diğer yetkilerini yasa belirler. | yeni anayasaya ilişkin önceki taslaklar, sivillerin askeri mahkemelerde yargılanmasını belirgin bir biçimde yasaklıyordu. son taslak ise sınırlı, fakat kötü tanımlanmış durumlarda bunun uygulanmasına izin veriyor. | |||
| din ve inanç özgürlüğü | |||||
| madde 46: devlet, inanç ve dini ayin yapma özgürlüğünü garanti altına alır. | madde 43: inanç özgürlüğü, ihlal edilemez bir haktır. devlet, yasal düzenlemeler çerçevesinde, dini ayin yapma ve ilahi dinler için ibadet yerleri inşa etme özgürlüğünü garanti altına alır. | taslak sadece müslüman, hristiyan ve yahudiler için din özgürlüğünü koruyor. bu da bahailer gibi azınlık gruplarına sistemli ayrımcılık uygulanabileceği anlamına gelmektedir. | |||
| ezher | |||||
| herhangi bir madde yok. | madde 4: islam ve teoloji ile mısır ve dünyada arap diline ilişkin tavsiyelerde bulunmakla görevli olan ezher, kendi işleri üzerinde özerkliğe sahip, herkesi kapsayan bağımsız bir dini kurumdur. islami yasalarla ilgili olarak ezher ulemasına danışılır. | bazı çevreler, ezher'e anayasada yer verilmesinin, kurumun rolünü siyasallaştırabileceğinden endişe duyuyor. bu çerçevede, siyasetçilerin kendi görüşlerine yakın ilim insanlarını kuruma atayabileceğinden korkuluyor. | |||
| medya | |||||
madde 48: basın, basım, yayım ve kitle iletişimi alanlarındaki özgürlükler garanti altındadır. gazetelere sansür uygulanması yasaktır. idari yollarla gazetelerin uyarılması, faaliyetlerinin geçici olarak durdurulması ve kapatılması yasaktır. ancak, ilan edilmiş acil bir durumda veya savaş zamanında, gazetelere, basılı yayınlara ve kitle iletişim araçlarına, kamu güvenliği ile ilgili konulara ilişkin olarak ya da ulusal güvenlik amaçlarıyla, yasalara uygun olarak sınırlı sansür uygulanabilir. | madde 48: basın, basım, yayım ve kitle iletişimi alanlarındaki özgürlükler garanti altındadır. medya, özgür ve bağımsız olarak topluma hizmet eder; kamuoyu görüşündeki farklı eğilimleri dile getirir ve [kamuoyu görüşünü] devlet’in ve toplumun temel prensiplerine göre şekillendirmeye ve yönlendirmeye katkıda bulunur; hak, özgürlük ve kamu görevlerini, ulusal güvenliğin gereklilikleri ve vatandaşların özel hayatlarının kutsallığına saygılı bir şekilde sürdürür. medya kuruluşlarının kapatılması veya [bu kuruluşlara] el konulması, mahkeme kararları dışında yasaktır. savaş veya halk ayaklanmaları zamanlarında uygulanabilecek belirli sansür durumları dışında, medyanın kontrol altına alınması yasaktır. madde 49: mısırlı her özel ve tüzel kişilik için, her türlü gazeteye ilişkin olarak mülkiyet ve yayım özgürlüğü garanti altına alınmış bir tebliğ konusudur. radyo istasyonları, televizyon kanalları ve dijital medya [kuruluşlarının] kurulması kanun ile düzenlenir. | ||||
| görev süresi sınırları | |||||
| madde 77: cumhurbaşkanlığı görev süresi, referandum sonuçlarının ilan edildiği tarihten itibaren altı takvim yılıdır. cumhurbaşkanı, ardıl dönemler için yeniden seçilebilir. | madde 133: cumhurbaşkanı, selefinin görev süresinin bittiği günden başlayarak, dört takvim yılı süresince görev yapar. cumhurbaşkanı, sadece bir kere daha yeniden seçilebilir. | taslak anayasa, cumhurbaşkanı için dönem sınırı koymayan eski anayasanın aksine, aynı cumhurbaşkanının en fazla iki dönem görev yapabileceğini belirtiyor. | |||
| ifade özgürlüğü | |||||
| madde 47: fikir özgürlüğü garanti altındadır. her birey, yasal sınırlar dahilinde fikirlerini beyan etme ve bunları sözlü, yazılı, çizili veya başka yollarla yayma özgürlüğüne sahiptir. özeleştiri ve yapıcı eleştiri, ulusal yapının güvenliği için bir garantidir. | madde 31: herhangi bir insanı aşağılamak veya küçümsemek yasaktır. madde 44: dini ulak ve peygamberleri aşağılamak veya suiistimal etmek yasaktır. madde 45: fikir ve düşünce özgürlüğü garanti altındadır. her birey, yasal sınırlar dahilinde fikirlerini beyan etme ve bunları sözlü, yazılı, çizili veya başka yollarla yayma özgürlüğüne sahiptir. | ||||
| eşitlik/ayrımcılık | |||||
| madde 40: bütün vatandaşlar kanun önünde eşittir. irk, etnik köken, dil, din ve inanç temelli ayrımcılıktan muaf olarak, eşit kamu hak ve görevlerine sahiptirler. | madde 33: bütün vatandaşlar kanun önünde eşittir. ayrımcılıktan muaf olarak, eşit kamu haklarına ve görevlerine sahiptirler. | insan hakları aktivistleri, ayrımcılığın yasaklanmasının temellerinin, taslak anayasa bünyesinde net bir şekilde sıralanmasını talep ediyordu. | |||
| uluslararası antlaşmalar | |||||
| madde 151: antlaşmaları, cumhurbaşkanı imzalar ve uygun açıklamaları yaparak halk meclisi’ne iletir. antlaşmalar, imza sonrasında, belirlenmiş prosedürlere uygun olarak onaylandıktan ve yayımlandıktan sonra hukuken geçerli olur. | madde 145: cumhurbaşkanı, devlet’i dış ilişkilerde temsil eder ve antlaşmaları, temsilciler meclisi (halk meclisi için öngörülen yeni isim) ve şura konseyi’nin onayının ardından imzalar ve onaylar. antlaşmalar, belirlenmiş prosedürler çerçevesinde, onay ve yayım aşamalarının ardından yürürlüğe girer. barış, ittifak, ticaret, denizcilik ve egemenlik haklarına ilişkin antlaşmalar ile devlet hazinesi’ni bütçede bulunmayan harcamaların yükümlülüğü altına sokacak antlaşmalar için gerekli onay, yasamanın iki kanadından da, üyelerinin üçte iki çoğunluğunun oyuyla alınır. anayasa’nın şartlarına uygun olmayan hiçbir antlaşma onaylanamaz. | ||||
| çocuk işçiler | |||||
| herhangi bir madde yok. | madde 70: zorunlu eğitim yaşını aşmamış çocukların, yaşlarına uygun olmayan işlerde ve eğitimlerini sürdürmelerini engelleyecek işlerde çalıştırılmaları yasaktır. | bazı durumlarda çocuk işçi çalıştırılmasına imkan veren esaslar, insan hakları aktivistlerinden tepki almıştı. | |||
| işkence | |||||
| madde 42: tutuklanan, gözaltına alınan veya özgürlüğü kısıtlanan her bireye, insani itibarını muhafaza edecek şekilde muamele edilir. kendisine fiziksel veya ahlaki herhangi bir zarar verilemez. | madde 36: tutuklanan, gözaltına alınan veya özgürlüğü kısıtlanan her bireye, insani itibarını muhafaza edecek şekilde muamele edilir. bu kişiye fiziksel veya ahlaki herhangi bir zarar verilemez. gözaltı uygulamaları için sadece insani ve hijyenik açıdan uygun ve yargı denetimi altındaki yerler kullanılabilir. | ||||
| tutukluluk ve gözaltı | |||||
| madde 41: bireysel özgürlük, doğal bir haktır; korunur ve ihlal edilemez. suçüstü yakalanmadıkça, hiç kimse tutuklanamaz, soruşturulamaz, gözaltına alınamaz veya özgürlüğü kısıtlanamaz; ayrıca kişilerin dolaşım özgürlüğü, soruşturmalar ve toplumun güvenliğini korumak için gerekli olan kararlar dışında kısıtlanamaz. bu tip kararlar, yetkili hakim veya savcı tarafından kanunlara uygun olarak verilir. gözaltı süresini yasalar belirler. | madde 35: suçüstü yakalanmadıkça veya soruşturmalardan kaynaklanan gerekçeler dışında hiç kimse tutuklanamaz, soruşturulamaz, gözaltına alınamaz, özgürlüğü ve dolaşım hürriyeti kısıtlanamaz. tutuklanan veya gözaltına alınan herhangi bir kişi, bundan sonraki 12 saat içinde [uygulamanın] nedenleriyle ilgili olarak yazılı olarak bilgilendirilmeli, 24 saat içinde soruşturmadan sorumlu kuruma teslim edilmeli, sadece avukatı mevcutken sorgulanmalı ve gerekli olması halinde avukat edinmesi sağlanmalıdır. tutuklanan veya gözaltına alınan kişi ve diğerleri, tutuklamanın uygulamalarıyla ilgili olarak mahkemeye temyiz başvurusu yapma hakkına sahiptir. bir hafta içinde karar alınmazsa, kişinin salıverilmesi zorunludur. süre, sebepler, geçici gözaltı veya tazminat gerektiren durumlar dahil olmak üzere geçici gözaltının kuralları yasa ile belirlenir. tazminat gerektiren durumlar, geçici gözaltı veya nihai mahkeme kararının iptal edildiği, fakat mahkumiyetin uygulandığı durumlara ilişkin olabilir. | ||||
| udp’nin yasaklanması | |||||
| herhangi bir madde yok. | madde 232: feshedilmiş olan ulusal demokratik parti’nin liderlerinin, anayasa’nın kabul edilmesinden sonraki 10 yıl boyunca siyasi görev almaları ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinde veya genel seçimlerde aday olmaları yasaktır. liderlik, parti sekretaryası, politikalar komitesi, politbüro üyeleri ile 25 ocak devrimi öncesi iki dönem için halk meclisi veya şura konseyi üyeliği yapmış kişileri de kapsamaktadır. | ||||
| kaynak: al jazeera | |||||
Yorumlar