avrupa birliği (ab) komisyonu başkanlığı'na avrupa merkez sağının adayı ve almanya şansölyesi angele merkel tarafından güçlü bir şekilde desteklenen jean-claude juncker seçildi. eski lüksemburg başbakanı juncker, avrupa parlamentosu'ndaki (ap) seçimde yüzde 56 oy aldı. avrupa’da giderek artan aşırı sağ, avrupa şüpheciliği ve ab karşıtlığına bir cevap olarak ab içi güçlü bütünleşmeci politikaları destekleyeceğini belirten juncker’in komisyon başkanlığına seçilmesi önümüzdeki dönemin sıcak geçeceğinin bir işareti.

türkiye karşıtlığı ile bilinen juncker, bir taraftan ab içi konsolidasyonu öne çıkartırken diğer taraftan ab genişlemesine karşı çıkmaktadır. bu nedenle junker’in döneminde avrupa içi iki olgunun nasıl şekilleneceği avrupa’nın yönünü belirleyecek.

öncelikle avrupa içindeki atlantikçi ile avrupacı elitler arasındaki tartışmada açık bir şekilde federalist avrupacıların yanında yer alan juncker’in önündeki en büyük meydan okuma ekonomik krizle birlikte kıtada derinleşen ve güçlenen aşırı sağ, avrupa şüpheciliği ve ab karşıtlığı olacak. juncker ayrıca son yıllarda giderek artan bir şekilde görünür olmaya başlayan ab kurumları arasındaki iktidar savaşları ile uğraşmak zorunda. avrupa kurumlarını çok iyi tanıyan juncker için karşılaşacağı bu tür iktidar savaşı oyunlarını küçük jestlerle yönetmesi bekleniyor.

son 25 yılda ab içinde çeşitli üst düzey görevlerde bulunan juncker seçilmeden önce ap’deki tüm siyasi grupları ziyaret ederek uzlaşmacı bir tavır izleyeceğinin sinyallerini verdi. ap’de yaptığı konuşmada da önümüzdeki beş yıl içinde nasıl politikalar izleyeceğinin ipuçlarını veren junker, daha iyi bir avrupa inşa etmek istediğini, daha çok istihdam için çalışacağını ve sosyal işlerle meşgul olacağını vurguladı. avrupa elitleri ile halk arasındaki açının giderek açıldığının farkında olduğunu belirten juncker, ekonomik kriz nedeniyle avrupa’ya olan güvenin azaldığını belirtirken ortak avrupa fikrinin yeniden güçlendirmesi gerektiğine sık sık vurgu yaptı.

avrupa’da ekonomik ve siyasi birliğin önünü açan maastricht anlaşması’nın mimarlarından biri olan ve 2005-2013 arasında euro bölgesi başkanı olarak görev juncker ayrıca ekonomik krizle boğuşan ve tasarruf baskısı altında ezilen ab’nin güney ülkelerini sıkı bir gözetimde tutan ab, uluslararası para fonu ve avrupa merkez bankası’ndan oluşan troyka’nın yapısının tamamen değişeceği sözünü verdi.

ap’deki konuşmasında her kesime mavi boncuk dağıtan juncker’in son seçimlerde büyük başarı gösteren aşırı sağ ve ırkçı partilere karşı nasıl politikalar geliştireceği merak konusu.

türkiye ve genişleme karşıtı söylemleri ile ırkçı ve aşırı sağ partilere mesaj gönderen juncker, her ne kadar mevcut müzakerelerin süreceğini söylese de kendi döneminde ab’ye yeni üye alınmayacağını ve ab’nin güçlü bir federal yapıya dönüşmesi için çaba harcayacağını belirtti. juncker’in bu derece sert ve bağlayıcı niteliği yüksek bir açıklama yapmasının ardında aşırı sağ ve merkez sağın güçlendiği avrupa parlamentosu’nda genişlemeye, özellikle de türkiye’ye yönelik alerjinin yükselmesi ile ab liderlerinin avrupa seçimlerinden çıkan tablodan korkması yatıyor.

bu korkuyla yüzleşmek yerine aşırı sağ ve ırkçı partilerle uzlaşmayı tercih eden juncker’in ifadeleri söz konusu gruplara yeni bir özgüven aşılarken avrupa’yı içe kapılı kaleye (fortress europe) çevirme ihtimaline su taşımaktadır. daha çok avrupa içi işlerle ve ekonomi ile ilgilenen komisyonun juncker’in idaresinde ab’yi konsolide etme çabaları içinde dışlayıcılığın öne çıkarak içe kapanmacı bir politikaya yönelmesi ihtimali avrupa’nın önündeki en büyük meydan okuma.

junker, ab içi kurumlar arasındaki iktidar savaşında komisyonu güçlü bir yere getirmek amacında olduğunu “ab konseyi’nin sekreteri olmayacağım gibi ap’nin de yaveri olmayacağım” mesajını vererek göstermiş oldu. juncker, ab içi işlerde daha fazla müdahil olan, göç gibi zorluklarla mücadelede inisiyatif alan, avrupacı kimlikleri ile bilinen komisyonerlerden oluşan bir ab komisyonu oluşturacağının sinyallerini veriyor.

son 20 yılda ab’nin en önemli sorunlarından biri olan göç konusunda avrupa merkez sağının politikalarını takip etmesi beklenen juncker’e merkez sol partiler kuşkuyla yaklaşmakta. avrupa’da yükselen ırkçı, aşırı sağ parti ve hareketlerin kaynağının ekonomik kriz ve göç karşıtlığından beslendiğini düşünen juncker bu nedenle yasadışı göç konusunda daha sert politikalar izlenmesi gerektiğini savunmaktadır. “ab’nin dış sınırlarını korumaya” daha fazla özen gösterilmesi gerektiğini belirten juncker, brüksel’in abd, kanada ve avustralya gibi göç politikası geliştirmesi gerektiğine vurgu yapmaktadır.

juncker’in seçilmesi ne ifade ediyor?

ekonomik bir bütünleşme hareketi olarak başlayan ab’nin en önemli kurumlarından birinin liderliğine bütünleşmiş bir avrupa’nın en önemli sembolü euro’nun eski başkanı bay euro lakaplı juncker’in seçilmesi, hem ekonomik hem de sosyal krizle boğuşan ab için oldukça önemli.

yükselen işsizlik nedeniyle ab şüpheciliğinin toplumsal kabul görmeye başlaması ve ortak avrupa değerlerine duyulan güvenin sarsılması juncker’in temsil ettiği federalist avrupa savunucuları için bir yıkım anlamına geliyor. ab içinde yeni bir işsizler ülkesinin oluştuğuna dikkat çeken juncker komisyon başkanlığı döneminde işsizlikle mücadelede dikkatli adımlar atması beklenmektedir.

euro bölgesi başkanlığı döneminde yaşanan derin ekonomik ve finansal krizden euro’yu koruyarak çıkmak için özellikle güney ülkelerine acı tasarruf reçeteleri hazırlayıp sunan juncker, işsizlik ile mücadele için önümüzdeki üç yılda büyüme ve yatırımlar için 300 milyar euroluk kaynağın seferber edilmesi gerektiğini belirtti. juncker'in tasarruf ve kemer sıkma politikalarının yanında büyüme ve istihdam artırıcı politikaları birlikte nasıl koordine edeceği en büyük merak konusu.

ab’nin kadim sorunu derinleşme-genişleme tartışmasında açık ve net biçimde derinleşmeden yana tavır takınan juncker’in kendi döneminde genişlemeye kapıyı kapatsa da “mevcut müzakereler devam edecek” ifadesini kullanması üyelik treninin daha yavaş hareket edeceğini göstermektedir. bu durum balkan ülkeleri başta olmak üzere ab üyesi olmak isteyen ülkelerde hoşnutsuzluk ve hayal kırıklığı yarattı. ayrıca genişlemeyi savunan isveç gibi diğer avrupalı ülkeler juncker’in genişlemeye yönelik yaklaşımını eleştirmeye başladılar. bu durum önümüzdeki dönemde komisyon ile konsey arasında yeni çekişmelere sahne olacağının ipuçlarını vermektedir.

avrupa’da yaşanan krizleri çözme konusunda juncker’in sunduğu reçetelerin 1950’lerden kalma avrupa bağnazlığını temsil ettiğini ifade eden ingiltere başbakanı david cameron, federalist avrupacı politikaların ab’deki reform taleplerini karşılamaktan uzak olduğunu vurgulamaktadır. ingiltere’nin yoğun itirazına rağmen seçilen juncker’in londra ile nasıl bir ilişki geliştireceği merak konusu. juncker’in londra’nın eleştirilerini hafifletmek için ab komisyonu'nda önemli bir pozisyonu ingiliz komisere vermesi kaçınılmaz görünmekte.

ap başkanlığına 1 temmuz’da yeniden seçilen alman politikacı martin schulz’tan sonra ab komisyon başkanlığı'na almanya’nın istediği adayın seçilmesi, ab’nin giderek daha fazla almanya’nın kontrolüne girmesi anlamına geliyor. bu aşamadan sonra ab liderlerinin ab konseyi başkanı belçikalı herman van rompuy ile ab dışişleri ve güvenlik politikası yüksek temsilcisi ingiliz catherine ashton’ın yerine geçecek yeni isimleri belirlemesi gerekiyor.

dünya kupası'nı kazanan almanya’nın avrupa’da siyasi üstünlüğünü tescil ettirmek için juncker gibi almanya yanlısı küçük avrupalı ülkelerden gelen avrupalı siyasetçileri desteklemesine kesin gözüyle bakılıyor. bu süreçte kendilerini dışlanmış hisseden büyük avrupalı devletlerin özellikle ingiltere, fransa ve italya’nın almanya baskısına nasıl direnecekleri merak konusu.

muzaffer şenel, istanbul şehir üniversitesi siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler bölümü öğretim üyesi. aynı üniversitenin modern türkiye çalışmaları merkezi'nde müdür yardımcısı. güvenlik-kimlik-düzen ilişkisi, türk dış politikası, kıbrıs, avrupa birliği siyaseti ve dış ilişkileri, avrupa birliği'nin ortadoğu politikaları ve komşuluk siyaseti üzerine çalışmalar yapıyor.

twitter'dan takip edin: @msenel

bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve al jazeera’nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.