türkiye, 2013 yılını 151 milyar 869 milyon dolarlık ihracat ile kapattı. mal ihracatında ise yüzde 5,8'lik bir artış sağlayarak 145 milyar 433 milyon dolara ulaştı. bu alanda 12 ayın 10'unda rekor kırdı. sanayi sektörlerinin toplam ihracatı yüzde 4 artışla 119 milyar dolara ulaşırken, tarım sektörlerinin toplam ihracatı yüzde 11,6 artışla 21 milyar dolara ulaştı. madencilik sektörü ise geçtiğimiz yıl önemli bir atılım yaparak ihracatını yüzde 21 artırarak 5 milyar 52 milyon dolara yükseltti.

sanayiciler, mal ihracatında yakalanan olumlu temponun 2014 yılında da sürmesini bekliyor. ihracatçı birliklerinin 2014 yılı öngörüleri mal ihracatında toplam 166,7 milyar dolara tekabül ediyor. bu hedef orta vadeli program (ovp) hedefleriyle son derece uyumlu bir rakamı işaret ediyor. nitekim ocak ayı ihracatı beklentilerde haklı olunduğunu ortaya koydu. türkiye'nin ihracatı ocak ayında yüzde 9,6 artarak 12 milyar doları aştı. bu miktar cumhuriyet tarihinin en fazla ihracat yapılan ocak ayı olarak kayıtlara geçti.

tüm bu olumlu beklentiler paralelinde 2014 yılı çeşitli riskler de barındırıyor. 2014 yılındaki en büyük risk fed'in parasal genişlemeden çıkışı olarak öne çıkıyor. abd merkez bankası fed, parasal genişlemeden çıkışı aralık 2013'te başlattı. fed, en son 29 ocak 2014'ta verdiği karar ile tahvil alım programında 10 milyar dolar daha kesinti yapma kararı aldı. bu şekilde aylık alımlar 75 milyar dolardan 65 milyar dolara geriledi.

fed'in parasal genişlemeden çıkış planını, temmuz 2014'e kadar tamamlaması yönündeki beklentiler ağırlık kazanırken, parasal genişlemeden çıkışla birlikte daha değerli dolar, daha yüksek faiz oranları ve daha sıkı finansman koşulları oluşuyor.

türkiye de bu olumsuz tablodan etkilendi. fed kararları, birçok gelişmekte olan ülkeyi olduğu gibi türkiye ekonomisini de yakından etkiliyor. bu etki en fazla türk lirasındaki değer kaybı ile yaşanıyor. döviz kurlarındaki dalgalanmaya etki eden 3 etmen var: ilki fed'in kararları, ikincisi merkez bankası politika ve açıklamaları, üçüncüsü ise güncel siyasi gelişmeler. merkez bankası 28 ocak gecesi, döviz kurlarını sakinleştirme adına "yüksek ve kapsamlı faiz artışına" gitti. bir hafta vadeli repo borç verme faizi yüzde 3,5'ten yüzde 8'e, gecelik borç verme faizi yüzde 7,75'ten yüzde 12'ye çıkarıldı. faizdeki bu artışın döviz kurundaki yükselişi yavaşlatması bekleniyor.

merkez bankası'nın yaptığı bu hamle ile her ne kadar "kırılgan beşli" dalgısı azalsa da, fed'in varlık alımlarını azaltması sürdükçe döviz kurları üzerindeki baskının devam etmesi endişe verici. diğer taraftan merkez bankası'nın bu kadar yüksek bir faiz artışı yapmasının başta kobi'ler olmak üzere tüm şirketlerin borçlanma maliyetlerini ciddi oranda arttıracağı beklenebilir. büyümede ve istihdamda yavaşlama da olası sonuçlardan.

riskler ve önlemler

bununla birlikte sanayiciler, bu faiz artışının orta vadede piyasalardaki dalgalanmayı azaltarak ihracatın önünü daha rahat görmesine yardım etmesini ümit ediyor. bu noktada paniğe gerek olmadığı her fırsatta vurgulanıyor. kısa vadeli dalgalanmaların piyasaların doğasında olduğunu bir kere daha hatırlamak önemli ve türk lirası değerini 'eninde sonunda' bulacaktır. döviz kurunda seviyeden ziyade, öngörülebilirlik ve rekabetçilik önem taşıyor. bu noktada risk algısını iyi yönetmek, kurda öngörülebilirliği arttıracaktır.

döviz riski bulunan ihracatçıların, bu riskten korunmaya yönelik önlemleri dikkatlice değerlendirmeleri gerekiyor. piyasalarda tl likiditesi azalırken, ihracatçı firmalar, kısa vadeli nakit akışına ve likidite yönetimine önem vermeli. nitekim artık, yabancı kaynak kullanımı sıkılaşıyor ve daha pahalı hale geliyor. diğer taraftan, dış pazarlarda fiyat baskısı sürüyor, üretim maliyetleri ve verimliliğe her zamankinden daha fazla önem vermek gerekiyor.

ihracatçıların bu dönemde kur konusunda proaktif davranmaları faydalı olacaktır ve fiyatlamalarına göre makul kur seviyesinde döviz gelirlerini mutlaka 'hedge' etmeleri gerekiyor. bu konuda türkiye ihracatçılar meclisi'nin (tim) internet sitesinde ve timtv'de detaylı ve yönlendirici bilgiler mevcut. ihracatçıların 'hedging' konusuna eğilmeleri ve bu konuda gereken özeni göstermeleri önemli.

diğer taraftan ihracatçılar ne yazık ki bu yolu pek fazla tercih etmiyorlar. tim'in düzenlediği eğitim anketinin sonuçlarına göre türkiye'deki ihracatçıların yüzde 43'ü döviz kuru riskinden korunmak için 'forward', vadeli işlem, opsiyon ve 'swap' araçlarından herhangi birini henüz kullanmıyor. aynı oran, ikinci 500 ihracatçı nezdinde yüzde 46,3'e, diğer firmalar arasında ise yüzde 48,9'a yükseliyor.

öte yandan, döviz riskinden korunmak için döviz kredisi kullanan firmaların oranı yüzde 37,2, 'forward' yaptığını belirten firmaların oranı ise yüzde 30,1. ilk 500 firmalarında 'forward' aracını tercih etme eğiliminin (yüzde 40,7), diğer ihracatçılarla karşılaştırıldığında belirgin oranda yükseldiği gözlemleniyor. dolayısıyla döviz riski açısından, ihracatçıların daha dikkatli olmaları gereken bir dönemden geçiyoruz.

rekabet de gittikçe çetinleşiyor; bu yıl tüm ülkeler ihracatını arttırma gayreti içine girdi, dışarıda rekabet daha da çetinleşti. içeride ise ihracat, bugüne kadar hiç olmadığı kadar önemli bir hale geldi. bu noktada türkiye'deki tüm sanayicilerin mutlaka ihracata yönelmeleri gerekiyor. bu yıl ihracat yapmayan firmaların ihracatçılar kervanına katılmaları, ihracatı baş hedefleri arasına almaları temenni noktası.

ihracat bu sene türkiye ekonomisinin büyümesinin ana kaynağı olacak. dolayısıyla türkiye'nin geleceğine yön veren ihracatçılara büyük iş düşüyor. türkiye ekonomisini türbülanstan çıkaracak en önemli güc ihracat. ve şu da bir kez daha özellikle vurgulanmalı ki, türkiye uzun vadeli makroekonomik hedeflerinin hiçbirisinden vazgeçmedi. tim'in hedefleri belli: 2023 yılında 500 milyar ihracat, 2 trilyon dolar milli gelir. bu hedeflere ulaşmak için gerekli olan reçete ise şu şekilde: ihracatın ağırlığının daha yüksek olduğu; inovasyonla, tasarımla, markalaşmayla ve arge'yle büyüyen yüksek katma değerli, inovasyon odaklı bir ekonomiye geçmek. işte bu yüzden ekonomik modelimizi 'teknoloji ve bilgi rekabetine uygun' şekilde güçlendirmek ve inovasyon odaklı ekonomiler grubuna geçmek büyük önem ve ivedilik taşıyor. türkiye, ancak bu şekilde tüm dünyadan pozitif anlamda ayrışacak bir hikaye ortaya koyabilecektir.

mehmet büyükekşi, yıldız teknik üniversitesi mimarlık fakültesi'nde lisans eğitmini tamamladı. halen, türkiye ihracatçılar meclisi (tim) başkanı olarak görev yapıyor. aynı zamanda birçok kurum ve derneğin yönetim kurulu üyelik faaliyetlerinde bulunuyor.

bu makalede yer alan görüşler yazara aittir ve al jazeera'nın editöryel politikasını yansıtmayabilir.