suriye krizinde kritik eşiklerden biri montrö'de aşıldı, rejim ve muhalefet ilk defa aynı masaya oturdu. smdk’nın suriye halkının temsilcisi olduğu artık uluslararası bir gerçek. esed’siz bir suriye vurgusu yapıldı, ancak süreç yavaş işleyecek.

üç yıldan beri devam eden suriye iç savaşında ilk kez rejim ve muhalefet montrö'de aynı masaya oturdu. birbirlerini ağır bir dille suçlasalar da rejimin ve muhalefetin aynı masada oturması suriye krizinde bir eşiğin aşıldığına işaret ediyor.

rejimin ve muhalefetin, montrö'den sonra perşembe günü cenevre’de başlaması öngörülen toplantıları yapıp yapamayacağı ya da bu toplantıların bir sonuç üretip üretemeyeceği henüz belli olmasa da, uluslararası ve bölgesel aktörlerin de katılımıyla gerçekleşen montrö toplantısı muhaliflerin kim olduğunu da tanımladı.

yüzden fazla ülke tarafından suriye halkının tek meşru temsilcisi olarak kabul edilen suriye devrimci ve muhalif güçler ulusal koalisyonu’nun (smdk) uluslararası statüsü artık çok daha  net. her ne kadar rusya dışişleri bakanı sergey lavrov "vatansever muhalefet" olarak tanımladığı suriye içindeki muhalefetin de toplantıda olması gerektiğini vurgulasa da, artık smdk gerçekten de muhalefetin tek temsilcisi.

saflar sıklaştı

montrö toplantısında abd’nin başını çektiği grup, suriye’nin geleceğinin esed’siz olması gerektiğine vurgu yaptı. abd yönetimi suriye iç savaşının başlangıcında, "esed gitmeli" demiş ancak daha sonra bu cümleyi sık sık tekrarlamamıştı. oysa kerry montrö toplantısında esed’li bir geçiş hükümeti olamayacağını vurguladı.

son dönemlerde, özellikle suriye’deki radikal grupların varlığından endişe eden bazı avrupa ülkelerinin rejimle tekrar istihbarat alışverişi yapmak için iletişime geçtiği, hatta bazı büyükelçiliklerin yeniden açılabileceği yönündeki tartışmalar da böylece sonlanmış oldu. kısaca saflar sıklaştı ve iyice belirginleşti.

bunların yanı sıra, toplantının olması, uluslararası kamuoyunun dikkatini yeniden suriye iç savaşına yöneltti. montrö toplantısı başlamadan önce ortaya çıkan ve suriye’deki tutukluların işkence altında öldüğünü gösteren fotoğraflar da toplantıya damgasını vurdu. birçok konuşmacı artık yalnızca esed’in gitmesinden değil, bu savaş suçlarının yargılanması gerektiğinden söz etmeye başladı.

ancak bütün bunlara rağmen ortaya çıkan başka bir gerçek de sürecin sığınmacı olarak başka ülkelere yerleşen suriyeliler, muhalifler ve ülke içinde evinden olan kişilerin istediği kadar hızlı gitmeyeceği. zira montrö’de bir araya gelen ülkeler bir an önce ateşkes çağrısı yapmakla birlikte, bunun nasıl olacağına dair somut bir yol haritası ortaya koyamıyorlar.

böyle bir yol haritası ortaya çıksa bile, bu haritanın işlerlik kazanmaması durumunda yaptırıma tâbi olabileceğinin işaretleri henüz yok. çünkü böyle bir yaptırım kararının alınabileceği birleşmiş milletler güvenlik konseyi’nin iki daimi üyesi rusya ve çin, suriye rejiminden yana tavırlarını koruyorlar.  

rejimin tavrı

sürecin hızlı ilerlemeyeceğinin başka önemli bir işareti de, suriye rejimi adına konuşan velid muallim’in sözleri. muallim konuşmasında başka ülkeleri suçladı. dışarıdan gelenlerin suriye’nin geleceğini belirleyemeyeceğini vurguladı. konuşmasında, "tüm icra yetkilerini elinde toplayan bir geçiş yönetimi" vurgusu yoktu. 

cenevre-1’in ne olduğu konusundaki anlaşmazlık montrö'de de devam etti. ancak montrö’den yeni bir sonuç bildirgesi çıkması beklenmiyor. bu da üzerinde tam anlaşma sağlanamasa bile cenevre-1 belgesinin hala asıl belge olduğunun bir göstergesi. tartışmalar sil baştan değil, cenevre-1’in  ruhuna sadık bir biçimde ilerliyor. ama konu üzerindeki anlaşmazlık sonuç alınmasını da uzatıyor.