"ilişkilerde sınır tanımıyoruz." türkiye dışişleri bakanı ahmet davutoğlu, pazar ve pazertesi gerçekleştirdiği irak ziyaretinde ankara-bağdat ilişkilerini böyle tanımladı. 

 

oysa çok değil, yakın bir zamana kadar, iki ülkenin başbakanları recep tayyip erdoğan ve nuri el maliki birbirilerine "provokatör", "yezid’in izinden giden", "mezhepçi", "dilsiz şeytan"... gibi ifadelerle hitap ediyordu. ancak önce irak meclis başkanı usame nuceyfi'nin eylül ayında ankara'ya ziyareti, ardından ak parti dış ilişkiler komisyonu başkanı akp milletvekili volkan bozkır'ın bağdat'a gidişi, ekim ayı sonunda da irak dışişleri bakanı hoşyer zebari'nin türkiye temasları ve şimdi de davutoğlu'nun kendi deyimiyle "bütün kesimleri kucaklamak" için yaptığı irak ziyareti ilişkilerdeki yeni sayfaya ilk yazılanlar oldu. 

 

davutoğlu bu yeni sayfayı bağdat'ta şöyle tanımladı: " yeni sayfadan kasıt iki sene önce nerede bırakmışsak daha da güçlendirilmiş bir şekilde bu ilişkilere taze bir kan pompalamak"

 

 

ankara ve bağdat’ın ilişkileri düzeltme kararının arkasında ağırlıklı olarak, irak’ta nisan ayında yapılacak genel seçimler öncesi ülke içi dengelerinin değişmesi var. davutoğlu bu durumu, "mayıs ayından itibaren irak'ta yeni parametrelerin siyasete yumuşama getirmesi, türkiye'nin de bu yumuşamaya katkı getirmesi" diye tanımladı. 

 

suriye iç savaşı nedeniyle yaşanan ortak güvenlik endişeleri ve türk iş dünyasının irak pazarından daha fazla pay arayışında olması, enerji tarım, su, ulaştırma alanında her iki ülkenin de işbirliğine ihtiyaç duyması da yakınlaşmayı sağlayan nedenler arasında.

 

 

davutoğlu, bağdat ziyareti sırasında, irak'ta seçimlerin yapılacak olmasının bile başlı başına önemli olduğunu vurguladı. o'na göre, bölgede seçimler olmadığı için 'olaylar kangren oldu:

 

"irak'ta seçimlerin suhuletle yapılması, neticesi ne olursa olsun özgür bir seçim yapılmasının bizatihi kendisi o kadar kıymetli ki...irak'ta seçimler üzerinden bir kendini yenileme söz konusuysa, bu sadece irak için değil bütün bölge için çok önemlidir." 

 

davutoğlu bütün kesimleri kucaklamak istediklerini de vurguladı. 

 

türkiye çok parçalı bir siyasal yapı sergileyen yanıbaşındaki komşusu irak’ta iç dengeleri yakından takip ediyor ve mevcut grupların hepsiyle ilişkiler kurmak istiyor. fakat irak içindeki türkiye yanlısı grup ve kişilerin bir kısmı artık irak iç siyasetinde o kadar etkin isimler değil. türkiye'nin kendisine yakın bulduğu sünni ağırlıklı irakiye bloğu dağıldı.

 

örneğin türkiye’nin ilişkilerinin iyi olduğu eski irak başbakanı ve irakiye bloğu lideri şii iyad allavi’nin siyasel etkinliği iyice azaldı. tartışmalı bir yargılamanın ardından terörizmle suçlanan ve ülkesinden kaçtıktan sonra vaktinin önemli bir kısmını türkiye’de geçiren eski irak devlet başkan yardımcısı sünni lider tarık haşimi ülkesine giremiyor.

 

irak’taki başka önemli bir sünni politikacı usama nuceyfi’nin de türkiye ile ilişkileri her zaman iyi. nuceyfi irak’ta cumhurbaşkanı olmaya en yakın adaylardan biri. bunun için de irak siyasetinde çok büyük ağırlığı olan, türkiye ile gizli bir nüfuz rekabeti içindeki iran ile ilişkilerini iyi tutmak zorunda. bu yüzden de türkiye’ye dengeli yaklaşmayı tercih ediyor. 

 

bütün gruplara yakın durduğunu vurgulayan türkiye'nin dışişleri bakanı davutoğlu bu ziyareti sırasında irak'taki şii gruplara da özel önem verdiğini bir kez daha gösterdi. irak'ın önemli şii siyasi liderlerinden irak islam yüksek konseyi başkanı ammar el hekim, başka bir şii lider mukteda el sadr ve  şii vakfı başkanı salih el haydari ile görüştü. şiiler için önemli olan necef ve kerbala'yı, hazreti ali türbesini ziyaret etti.  dünyadaki şiilerin önemli bir kısmının taklit merci ayetullah sistani'ye, "76 milyonun selamını" götürdü. muharrem ayında kerbala'da olmanın önemine değindi. 

 

 

ankara bağdat ilişkilerindeki 'yeni sayfanın' arkasındaki başka bir neden de el kaide’ye karşı işbirliği yapma olasılığı.

 

son zamanlarda irak el kaidesi’nin şiilere yönelik saldırılarında ciddi artış yaşanıyor. yalnızca ekim ayında  ölen iraklı sayısı 520’yi geçti. bu durum maliki’yi yaklaşan genel seçimler öncesinde bir hayli zora sokuyor. 

 

irak el kaidesi ile bağlantılı grupların suriye’de giderek güçlenmesi de türkiye’yi  rahatsız etmeye başladı. olası ankara-bağdat yakınlaşması güvenlik alanında daha sıkı işbirliği getirebilir. 

 

nitekim davutoğlu, 'irak'ta dökülen her damla kanın acısını yürüklerinde hissettiklerini' ve türkiye'nin bu konuda irak'la her türlü işbirliğine hazır olduğunu söyledi.  suriye konusunda irak ile çok daha yakın bir istişare mekanizmasını bundan sonra da işleteceklerini duyurdu. 'türkiye'den suriye'deki aşırı gruplara giden hiçbir yardım yoktur' diyerek bağdat'ı ikna etmeye çalıştı.

 

  

ankara bağdat yakınlaşmasının nedenlerinden biri de iki ülke arasında başta ticaret ve enerji alanlarındaki işbirliğinin sağlayacağı karşılıklı çıkarlar.  

 

ahi evren üniversitesi'nden yardımcı doçent serhat erkmen enerji merkezi olmaya çalışan ve enerji açığı olan türkiye’nin kuzey irak’ta bağdat hükümetinin itirazlarına rağmen enerji yatırımları yaptığını, bunun da iki ülke ilişkilerini gerdiğini hatırlattı, ancak türkiye’nin güneydeki enerji projeleriyle de ilgilendiğini söyledi. 

 

“türkiye kuzey irak’taki enerji yatırımlarından tam olarak istediğini alamadı. türkiye ile ilişkileri düzeltme arzusunda olduğu anlaşılan maliki, "size güney’deki ya da sınırları tartışmalı olmayan alanlardaki petrollerden pay verebiliriz." sinyalleri göndermeye başladı. bu ne kadar gerçekleşir belli değil, ama türkiye’ye cazip geliyor.”

 

davutoğlu, irak ziyaretinde bu konunun da altını çizdi:

 

"türkiye'nin enerji açığına [giderilmesine] katkı sağlayacak ülke irak, irak'ın ihtiyaç hissetiği yeniden yapılanma döneminde en fazla katkı sağlayabilecek ülke türkiye"

 

 

davutoğlu iki ülkenin entegrasyonu için yeni sınır kapılarının açılması, tern yollarının yenilenmesi ve uçak seferlerinin arttırılması gibi prodjeleri ele alma kararlığında olduklarını da vurguladı. 

 

zaten ortadoğu’ya suriye üzerinden ulaşan türk iş dünyası, ülkedeki iç savaş nedeniyle sorun yaşadığı için irak yolunu daha sık kullanmak ve asıl büyük yatırımların yapıldığı irak’ın güneyinde de olmak istiyor.

 

tüik verilerine göre 2012 yılında türkiye'nin ihracatı 10 milyar doları geçti, ithalatı ise 149 milyon dolar. ancak bu ticaretin büyük bir kısmı kuzey irak ile yapılıyor. irak’taki pazarını genişletmek isteyen türk iş dünyası da ankara bağdat arasındaki buzların erimesini  istiyor. 

 

 

türkiye irak ilişkileri uzmanı,  serhat erkmen’e göre maliki’nin, yaklaşan genel seçimler öncesinde türkiye’ye ihtiyacı var:

 

“maliki’nin kendi partisi dava içinde bile maliki’ye yönelik bir muhalefet gelişti. son yerel seçimler gösterdi ki, maliki’nin dışındaki diğer şii gruplar kendi aralarında işbirliği yaptıkları zaman maliki’yi güçlü olduğu yerlerde dahi sarsmayı başarıyorlar.  maliki başbakanlık yaptığı dönemde öyle bir siyaset izledi ki, eğer yeniden başbakan seçilmezse ülkeyi terk etmek zorunda bile kalabilir. ama türkiye ile ilişkileri onarabilirse yeniden başbakan olması kolaylaşacaktır."

 

iki ülke açısından da ilişkileri rayına sokmanın faydalı gözüktüğünü söyleyen erkmen’e göre bunun sağlanabilmesinin ön koşulu inatçılıklarıyla bilinen her iki ülke başbakanının tutumlarını karşılıklı yumuşatması. 

 

davutoğlu, bağdat ziyaretinde maliki ile de yaklaşık bir saatlik görüşme yaptı ama, diğer bütün görüşmelerinin aksine bu temas basına kapalı olarak gerçekleşti. 

 

davutoğlu açılan bu yeni sayfada, özellikle enerji, ulaştırma ticaret ve gümrük gibi kritik önemde bakanlıklarının sürütle karşılıklı ziyaretler yapacaklarını, tbmm başkanı cemil çiçek'in kasım ayı içinde bağdat'ı ziyaret edeceğini aralık ayı başında da iki ülkenin teknokratlarının ortak bakanlar kurulu toplantısı biçiminde yapılan yüksek düzeyli stratejik işbirliği hazırlıklarını yapmak üzere bir araya geleceğini söyledi. davutoğlu bir temenni de bulundu; 

 

"inşallah ilk fırsatta sayın irak başbakanı nuri el maliki'nin ankara ziyaretiyle bu konsey toplantısını gerçekleştireceğiz"

 

bu ilk fırsatın ne zaman olacağı henüz belli değil ancak davutoğlu'na göre kesin olan bir şey var: 

 

"irak'ın istikrarı, huzuru ve mutluluğu, türkiye'nin huzuru ve mutluluğu gibi aziz ve önemlidir. tarih boyunca beraber yaşadık, ebediyete kadar beraber yaşayacağız."