1991’den bu yana özerk kuzey irak’ta enerji, merkezi hükümet ile kavganın odağındaki konuların başında geliyor. her gün artan üretim kuzey irak’ı enerji dünyasında önemli bir aktör haline getirdi. yabancılar yatırım için erbil’in kapısını çalarken, bağdat büyük oyuncuları devre dışı bırakmaya çalıştı ancak erbil mart ayından bu yana tankerlerle petrolünü dünya pazarlarına satıyor. şimdi de artan üretimi iki boru hattıyla türkiye üzerinden dünyaya göndermeye hazırlanıyor. bu boru hatlarının kuzey irak ve bölge için anlamı ihracattan çok daha fazla. bölgesel kürt yönetimi, ''boru hatları bizim toprağımızdan geçiyor, sahibi de biziz'' diyor.

irak anayasası'na göre ülkenin petrol gelirlerinin yüzde 17’si bölgesel kürt yönetimi'ne gitmeli. bağdat irak kürtlerini, boru hatları devreye alınırsa bu gelirlerden mahrum etmekle tehdit ediyor. erbil yönetimi ise şimdiden bu payın yüzde 11’e kadar gerilediğinden yakınıyor. bölgesel kürt yönetimi petrolünü kendisi satma amacında ve bağdat’tan gelecek paraya gebe kalmak istemiyor.

irak kürtleri bugüne dek petrolü kamyonlarla türkiye ve iran üzerinden dünya pazarlarına ulaştırdı. erbil yönetimi, mart ayında başlayan ihracatla şimdiden 1 milyar doları kasasına koydu ama ilk boru hattı tamamlandığında bu rakamı her ay kasasında görüyor olacak. böylece bağdat’a ihtiyaçları olmadan, kendi ihtiyaçlarını kendi kasalarındaki paradan karşılıyor olabilecekler.

'kendi kendilerine yetecekler'

ilk boru hattından altı ay içinde petrol pompalanacak. hatta tarih öne çekilip yıl sonunda ihracat başlayabilir..

bölgesel kürt yönetimi'nin hedefi, ilk boru hattından günde 150 bin varil petrol ihraç etmek. 218 kilometrelik bu hat genel enerji’nin arama faaliyetleri yürüttüğü taq taq sahasından başlayıp irak, suriye ve türkiye sınırının kesiştiği fishkabur’da bitiyor. yeni açıklanan ikinci boru hattının rotası henüz belli değil ama enerji bakanı hawrawi’ye göre hat iki yıla hazır. erbil'in 2015 için ihracat hedefi 1 milyon varil. 2019 içinse 2 milyon varil.

hawrawi, hattın kontrolunde bağımsız olmaya kararlı olduklarını söylüyor.  bakan hawrami’ye göre bölgedeki petrol ve gaz ihracatı bağdat’ın tekelinde değil.

her iki boru hattı da petrolü türkiye’ye getirecek ve kuzey irak petrolü dünya pazarlarına buradan ulaşacak. bu türkiye için transit geliri ve iran ile rusya’ya bağımlılığın azaltması demek. ayrıca kuzey irak’tan gelecek petrol, ceyhan’ı doğu akdeniz ve avrasya’nın enerji merkezi yapmak isteyen türkiye’nin bu hedefini de güçlendirecek. hawrami’ye göre bölgenin gerçeğini en çabuk kavrayan türkiye oldu, kürt bölgesi türkiye’nin önemli bir ortağı olabileceğini kanıtladı. hawrami, bu noktada ihraç olunan gazın kimsenin etkisi altında olmadığını söylüyor, ''iraklı olarak görevimiz bağımsız olarak petrol ve gazı büyümek için ihraç etmek'' diyor. hawrawi, daha önce bağdat kontrolündeki boru hatına petrol verdiklerinde binlerce varil kayba uğradıklarını anlatıyor ve ekliyor: ''boru hattı bizim sahamızda ve boru hattı kimin toprağındaysa, hattın sahibi odur.''

irak’ta merkezi hükümet erbil'i petrol gelirlerinden mahrum etmekle tehdit ediyor. planlanan boru hatlarının çıkış noktasındaki türkiye ise şimdilik temkinli. enerji bakanı taner yıldız, merkezi hükümetin kararlarına uyacaklarını söyledi. irak başbakan yardımcısı hüseyin el şehristani de türkiye’nin irak’ın endişelerinin farkında olduğunu ifade etti ve türkiye’nin merkezi hükümetin izni olmadan petrol ihracatına izin vermek istemediğini açıkladı.

türk tarafı, açıklamalarında merkezi hükümetle yapılan anlaşmalara sadık kalacağını söylerken, irak kürtleri ile görüşmelerde 'enerji işbirliğine devam mesajı' veriyor. geçtiğimiz hafta istanbul’da bölgesel kürt yönetimi başbakanı neçirvan barzani ile görüşen başbakan recep tayyip erdoğan enerji işbirliğinin gündemin üst sıralarında olduğunu söyledi. barzani ile görüşmesinin ardından dışişleri bakanı ahmet davutoğlu da hem erbil yönetimi hem de merkezi hükümetle enerji işbirliğini artırmak istediklerini açıkladı.

bağdat’ın 2014 bütçesi 150 milyar dolar ve petrol üretimi artarsa bütçe yükselecek. londra merkezli carduchi danışmanlıktan james lord’a göre kuzey irak boru hatlarından petrol satmaya başladığında kasada yeteri kadar para olacak. bağdat merkezi bütçeden parayı kesse dahi kasalarını doldurmuş olabilirler.

lord’a göre kuzey irak’ta üretimin 400.000 ile 500.000 varil arasında olması, erbil için yeterli olacak. şu anda üretin 350 bin varil düzeyinde. yıl sonunda 400 bin varil  üretimin merkezinde üç saha var. bunlar norveçli dno, genel enerji ve kar group. gulf keystone firması da üretime başladı ve bu rakama 20 bin varil ekleyecek. afren, mol ve omv’nin üretimleri de fazla olması da katkı yapmaya başlayacak. dünya devleri exxon, chevron ve total de bölgede arama faaliyetleri yürütüyor.

batılı enerji şirketlerine danışmanlık yapan michael krammer’e göre kuzey irak’ta üretim her geçen gün artacak. bu sürpriz değil ve günlük 500 bin varillik üretim erbil yönetiminin elini çok güçlendirir. krammer, "şu aşamada tam bağımsızlıktan söz etmek için erken ama petrol satışı kürtlere her türlü müzakerede çok önemli bir pazarlık gücü verir" diyor.

iraklı ve kürt yetkilililer bu yıl içinde anlaşmazlıkları çözmek için bir araya geldiler ancak yol alınamadı. enerji bakanı hawrawi’ye göre bir gün ilerleme sağlanırken, ertesi gün geri gidiliyor.

‘bağdat'a dilenmeyeceğiz'

bölgesel kürt yönetimi enerji bakanı ashti hawrami, sorunların irak’ta gelecek yıl yapılacak seçimlerden sonra çözüleceğine inanıyor. hawrawi "10 yıl daha sürecek bir sorun değil. önümüzde seçimler var. ondan sonra sorunların çözülmesini bekliyoruz" diyor. hawrawi petrol ihracatının bir gerçek olduğunu ve bugün gerçekleştiğini vurguluyor. otomatik olarak gelir elde etmek istediklerini ve bunun için de bağdat’a dilenmeyeceklerini söylüyor.

irak’ta gelecek yıl yapılacak seçimlerde başbakan nuri el maliki’nin işi kolay değil. üçüncü dönem başkanlığa devam etmesi için kürtlerin desteğini alması şart çünkü şii koalisyon içindeki fikir ayrılıkları ve sunni ayaklanma, maliki’nin şansını zorluyor.

boru hatları konusunda danışmanlık yapan ali shallal’a göre kürtler bunun farkında ve  yeni boru hatları ile ilgili müzakere masasına oturduklarında seçim kartını kullanacaklar.

londra merkezli irak enerji enstitüsü’nden luay el khatteeb de kürtlerin önümüzdeki dönemde çok avantajlı bir konum elde edeceklerinden emin. khatteeb için kürtlerin bağımsızlık ilanı önemli olmaz çünkü bu kimsenin çıkarına değil. kürtler boru hatlarını farklı amaçlar için kullanacak.

kuzey irak'taki potansiyel

abd jeoloji araştırmalarına göre kuzey irak’ta 45 milyar varil petrol, 1 ila 3 trilyon metreküp arasında gaz potansiyeli var. bu rakamlar hiç de küçümsenecek boyutta değil. örneğin, azerbaycan 2006-2008 yıllarında dünyanın en hızlı büyüyen ekonomileri arasındaydı. durağan ekonomiyi canlandıran petrol gelirleri oldu. bu gelirler de  azeri-chirag-güneşli sahasındaki 6 milyar varillik üretimden geldi.  avrupa’nın rusya’ya bağımlılığı azaltmak için ‘olmazsa olmaz’ gördüğü güney koridoru projesine yetecek azeri sahdeniz sahasında da bir trilyon metreküp doğalgaz var.