edirne valisi dursun ali şahin'in, kentteki 107 yıllk büyük sinagog'un restorasyonuyla ilgili açıklama yaparken, mescid-i aksa'ya israil askerlerinin girmesini hatırlatıp bu sinagogun da artık müze olacağını söylemesi tartışmaya neden oldu. vali şahin'in cumartesi günü yaptığı sözkonusu açıklama şöyle: 

"mescid-i aksa'nın içerisinde savaş rüzgarları esen, bizzat tatbikat yapan, eşkıya ruhlu insanlar orada müslümanları katlederken biz onların burada sinagoglarını yapıyoruz. onların burada, bunu içimde kinle söylüyorum, biz de onların burada mezarlıklarının çevresini etrafını değiştiriyoruz. bizim yaklaşımımız nerede, onların yaklaşımı nerede. bunu taktire bırakıyorum. buradaki sinagog, müze olarak içine hiçbirşey konulmayarak tescil edilecek. sinagogun yanındaki kırmızı tuğlalı binanın da sanat galerisi olarak kullanılması için talepte bulunduk. bize tahsis edilmesini istedik."

vakıflar: tarihi edirne büyük sinagogu öncelikle ibadethane olacak 

vali'nin bu sözlerine karşılık vakıflar genel müdürü adnan ertem, bünyelerindeki yapılarda fonksiyonla ilgili kararların yine kendileri tarafından alındığını söyledi, bu konuda yetkili oldukları vurguladı ve tarihi edirne büyük sinagogu'nun da öncelikle ibadethane olarak hizmet vereceğini açıkladı. 

anadolu ajansı'na konuşan ertem, edirne'deki sinagogun avrupa'nın en büyük sinagogu olduğunu belirtti. restorasyonun yaklaşık 4 milyon liraya, 1-2 ay içinde tamamlanacağını söyledi. ertem şöyle konuştu. 

"burayla ilgili 1 sene önce açıklamamızı yapmıştık. sayın başbakanımızın da talimatları doğrultusunda burayı ne olarak düşündüğümüzü ifade ettik. öncelikle şunu söyleyeyim, bizim niyetimiz kesinlikle oranın öncelikli olarak bir ibadethane olarak fonksiyon üretmesidir. türkiye'ye gelecek, edirne'yi ziyaret edecek veya musevi cemaatine mensup vatandaş dışarıdan olur, içeriden olur, oraya gidip ibadetini, onların ifadesiyle duasını rahatlıkla yapabilmeliler. ona zemin hazırlıyoruz ve imkan vereceğiz. ikinci olarak da burası bir kültürel varlık. ortak tarihimizin, ortak değerlerimizin ve dünyanın bir kültürel varlığı. onun için de diyoruz ki tıpkı süleymaniye cami, sultanahmet cami gibi hem ibadet işlevi görsün hem de müze olarak da gelen ziyaretçilerin, ibadet harici, museviler dışında diğer insanlar da gelip bu yapıyı, avrupa'nın en büyük sinagogunu gelip yerinde ziyaret edebilsinler. niyetimiz bu."

"diğer söylemlere itibar etmeyin"

ertem şöyle devam etti:

"sinagogla ilgili düşüncemiz bunun dışında bir şey değildir. bu açıklamayı yapmak zorunda hissediyorum. bunun haricindeki söylemlere itibar edilmemesi gerekiyor. biz musevi cemaati temsilcileriyle de ki onlar vakıf olarak da bizim sorumluluğumuzda, diyalog içindeyiz. bu konuda her türlü görüşmeyi, teması sağlamış vaziyetteyiz. ne yapılmasıyla alakalı istişare içindeyiz. iki hafta içinde görüşmede bulundular. ben de orada bulundum. ne yapılması gerektiği ortada, onun için başka söylemlere itibar edilmesin. bizim niyetimiz burada öncelikli olarak musevi cemaatinin ihtiyaçlarına göre burayı dizayn etmek."

musevi cemaati'nden tepki

türkiye hahambaşılığı ve türk musevi cemaati de ortak yazılı bir açıklama yaptı. açıklamada, "ortadoğu'daki politikalar, eylemler ve davranışlar, hiçbir yetkiliye bu topraklarda asırlardan beri yaşayan, osmanlı ve türk milletinin bir parçası olmaktan gurur duyan biz türk yahudilerini hedef haline getirme hakkını vermemektedir" denildi. vali'nin açıklamasının türkiye'nin asırlardır önemli bir unsurunu teşkil eden yahudi vatandaşlarını ötekileştirdiği savunuldu. "bu tür bir söylemin devletimizi temsil eden bir valimiz tarafından ifade edilmesinden dolayı hicap duymaktayız" denildi. 

açıklamada, "son aylarda doruğa ulaşan yahudi karşıtı söylem ve eylemlere karşı toplumun, adaletin ve hükümetimizin duyarlılığı ve çabalarıyla acilen mücadele edilmesini temenni ediyor, devletimize güveniyoruz. başta insan hayatı kutsallığı olmak üzere tüm kutsalların gereken saygı ve sevgi içinde barışa hizmet edecek şekilde korunması en samimi dileğimizdir" ifadelerine yer verildi.

edirne valiliği'nden açıklama

edirne valiliği çıkan haberler ve gelen açıklamalar üzerine yazılı bir açıklama yaptı. açıklamada, "sinagog binasının kullanım şekliyle ilgili karar, vakıflar genel müdürlüğüne aittir ve müze olarak kullanılmasına karar verilmiştir. eylül 2014 tarihinden itibaren de bu karar doğrultusunda ilgili birimlerle yazışmalar gerçekleştirilmiştir" denildi. açıklama şöyle devam etti: 

"sayın valimiz açıklamalarında, mescid-i aksa'da meydana gelen üzücü olaylara dikkati çekmek üzere sinagog'un ihya edilmesinden bahsetmiştir. tüm dinlere ait kutsal mekanlar ile kültürel miras addedilen eserlerin korunması ve yaşatılması gerektiğini vurgulamak ve mescid-i aksa'da yaşanan olayları tasvip etmediğini ifade etmek adına bu açıklamalarda bulunmuştur."

107 yıllık sinagog

büyük sinagog, 1905'te yaşanan ve 'büyük yangın' olarak hatılanan yangında yok olan 13 ayrı sinagogun yerine 2. abdülhamid'in fermanıyla yapıldı ve 1907'de ibadete açıldı. fransız mimar france depre tarafından viyana sinagogu örnek alınarak projelendirilen yapının büyük bir bölümü aradan geçen süre içinde tahrip oldu. trakya üniversitesinin geçmiş dönemde restorasyonunu üstlenerek kültürel amaçlı kullanma isteğine sıcak bakılmasının ardından üniversiteye tahsis edilen bina, yahudi cemaatinin tepkisi üzerine yeniden vakıflar genel müdürlüğüne devredildi.

kaynak: anadolu ajansı ve dha