iran’ın dini lideri ayetullah hamaney, bir süredir iran cumhurbaşkanı mahmud ahdeminejad ile arasında sürdürdüğü iddia edilen krizi doğrular nitelikte bir çıkışla gündeme geldi. hamaney, cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesini iptal edilmesi gerektiğini açıkladı.

cumhurbaşkanının halk tarafından direkt seçilmesi maddesini iptal edilebileceğini ve  yeni lideri parlamentonun belirleyebileceğini söyleyen hamaney'in önerisi desteklenirse, yirmi yıldır iran anayasasındaki en büyük değişikliğe imza atılmış olacak.

hamaney ülkenin batısındaki kermanşah bölgesinde akademisyenlere yönelik yaptığı konuşmasında, ülkede yürürlükteki siyasi sistemin, cumhurbaşkanının direk halk tarafından seçildiği başkanlık sistemi olduğunu, bu yöntemin iyi ve etkili olduğunu ifade etti. ancak değişiklik önerisini sunulursa, cumhurbaşkanının direkt halk tarafından seçilmesi maddesinin iptal edilmesinin önünde hiçbir engelin kalmayacağını da söyleyen hamaney’in açıklamalarının cumhurbaşkanı mahmud ahmedinejad’a ve halefi olacak isme ‘yürütme yapısına sahip cumhurbaşkanlığı makamının sınırlı yetkilerinin aşılmaması’ yönünde bir uyarı olduğu yorumu yapılıyor.

ahmedinejad, aşırı muhafazalar kesimlerden gelen eleştirilerle mücadele ediyor. ahmedinejad, din adamlarının rolünü kısıtlamak isteyen danışmanlarına boyun eğmekle suçlanıyor.

bu değişiklik başkanlık sisteminden parlamenter sisteme geçiş anlamına geliyor. halk tarafından seçilmiş parlamento, başbakanı ve yetkileri sınırlı cumhurbaşkanını seçecek.

araları istihbarat bakanı yüzünden açıldı

ahmedinejad 2009 haziran ayında ikinci kez dört yıllık dönem için seçildiği zaman hamaney’in tam desteğini almıştı. ancak iran’daki en üst düzey iki yetkili arasındaki çatlağın, dini liderin, cumhurbaşkanının istihbarat bakanını görevde alma girişimini reddetmesiyle ortaya çıktığını söyleniyor.

bu krizden itibaren muhafazakarların kontrolündeki parlamento üyeleri, ahmedinejad’ın azledilmesi tehdidinde bulunuyor. yargı da ahmedinejad’ın bazı müttefiklerini yolsuzluk suçlamasıyla kovuşturmaya almıştı. bu şartlar altında gelecek mart ayında yapılması kararlaştırılan parlamento seçimleri öncesi ahmedinejad’ın pozisyonu zayıfladı.

cumhurbaşkanlığı makamı, ülkedeki en yüksek uluslararası konuma sahip ancak yetkileri ordu ile iran nükleer programı gibi temel konularda dini liderce sınırlandırılıyor.

dini lider genelde günlük siyasi konularda yorum yapmıyor ancak uygun gördüğü şartlarda müdahale etme sorumluluğu bulunuyor.

kaynak: al jazeera, reuters