iran'da 1979 yılında abd destekli şah rejimine son veren devrimin 35'inci yıldönümü kutlanıyor. törenler başkent tahran’da azadi meydanında düzenleniyor.

hasan ruhani ağustos'ta cumhurbaşkanı seçilmesinden bu yana ilk kez halk karşısında konuştu. anayasal monarşinin hüküm sürdüğü şah dönemini eleştiren ruhani, "devrimden önce halkın oyunun ülke yönetiminde hiçbir etkisi yoktu. bu çok büyük bir aşağılamaydı." dedi.

ruhani şöyle devam etti: “halk düşüncelerinin bir etki oluşturmasını istediler. ancak büyük güçler bu ülkenin iç işlerine karışıyorlardı. abd, iran’ın kendisine bağlı olduğunu düşündü. güvenlik meseleleri bile dâhil olmak üzere herşeye müdahale ettiler.”

batı ile ilişkilerde yumuşama

ruhani'nin cumhurbaşkanı seçilmesinden sonra batı ile iran arasında iran'ın nükleer programına ilişkin görüşmeler başlamıştı. 

taraflar arasında 20 ocak’ta yürürlüğe giren anlaşmaya göre, tahran yönetimi altı ay boyunca yüzde 5'in üzerinde uranyum zenginleştirme faaliyetine son verecek. 

bm güvenlik konseyi daimi üyesi 5 ülke ve almanya'dan oluşan p5+1 grubu ise bunun karşılığında aynı sürede iran'a yönelik yaptırımları gevşetme ve yeni yaptırım uygulamama kararı almıştı. 

anlaşmanın ardından ilk adım iran’dan gelmişti. bm gözlemcileri iran'ın natanz ve fordo nükleer tesislerindeki yüzde 20 uranyum zenginleştirme faaliyetlerinin durdurulduğunu doğrulamıştı.

abd başkanı barack obama da, kongre’de kabul edilecek, iran’a ilave yaptırım öngören herhangi bir tasarıyı veto edeceğini açıklamıştı.

obama, iran’ın nükleer programı nedeniyle başlayan uluslararası müzakerelerde diplomasiye şans verilmesi gerektiğini belirtmişti.

rehine kriziyle kesilen diplomatik ilişkiler

iran'da günler süren gösterilerin ardından 11 şubat 1979'da, ordu halkın yanında yer aldığını ilan etmiş, sürgüne gönderilen şah rıza pehlevi'nin yerine geçici başbakan atanmıştı.

30-31 mart tarihlerinde düzenlenen referandumda ise seçmenler ülkede bir islam cumhuriyeti kurulmasına onay vermişti. 

devrimden hemen sonra öğrenciler tahran’daki abd büyükelçiliği’ni basmış ve 52 çalışanı 444 gün boyunca rehin tutmuşlardı. washington rehine krizi sebebiyle 1980'de iran rejimiyle diplomatik ilişkileri kesmişti.

kaynak: al jazeera ve ajanslar