hükümet, daha önce defalarca gündeme getirdiği ancak sonradan rafa kaldırdığı kıdem tazminatı konusunda yeniden düğmeye bastı. başbakan recep tayyip erdoğan, 26 eylül’deki çalışma meclisi’nde yaptığı konuşmada konuyla ilgili yaklaşımını iki maddede özetledi.

1-      yapılacak düzenleme konusunda işçi ve işveren anlaşmalı.

2-      taşeron veya bir yıldan az çalışan işçiler de kıdem tazminatı alabilmeli.

2014'teki çifte seçim öncesinde milyonlarca insanı ilgilenidren bu konuda yapılacak bir düzenleme için uzlaşma aranması anlaşılır bir şey. ancak çalışma bakanlığı'nın hazırladığı pakete hem işçi hem de işveren kesimlerinden itirazlar var ve bu konuda uzlaşma hiç kolay görünmüyor. 

yeni sistemde neler var?

başbakan’ın ardından, çalışma ve sosyal güvenlik bakanı faruk çelik, kıdem tazminatını da içeren düzenlemenin ekim ayı sonunda tamamlanacağını açıkladı. çalışma bakanı’na göre kıdem tazminatını alabilen işçilerin oranı yüzde 10’u geçmiyor. yeni bir sistem getirerek hem bir yılını dolduradan işten çıkartılan işçilerin hem de işveren iflas ettiği ya da işyeri kapandığı için hakettiği halde tazminatını alamayan işçillerin haklarını güvence altına alacaklarını söylüyor.

hükümetin getirmeyi planladığı yeni sistem henüz resmen açıklanmadı. ama bakan çelik’in basına yansıyan açıklamalarından sistemin genel hatları ortaya çıktı. buna göre, kıdem tazminatları için bir fon kurulacak. işveren, her ay belli bir miktarı fona yatıracak. işçi artık kıdem tazminatını işverenden değil bu fondan alacak. şimdiki uygulamada kıdem tazminatını son işveren ödüyor ve çalışan, istifa ederse veya işten çıkartıldığında bir yılı doldurmamışsa tazminat alamıyor.

bakana göre yeni sistemin avantajları şunlar:

-          işçinin tazminatı garantiye alınmış olacak.

-          istifa ettiğinde de tazminat alabilecek.

-          bir yılı doldurmasa da fondaki hesabında her çalıştığı ay için para birikecek.

ancak bakanın açıkladığı sistem işçiler açısından bazı hak kayıplarını da getiriyor:

- 10 ya da 15 yıldan önce işten atılsa bile tazminat alamayacak. mevcut düzenlemeyle bir yılını dolduran işçiler, işten atıldıklarında çalıştıkları her yıl için, brüt ücretleri üzerinden bir aylık tutarında taazmina alabiliyor. 

- henüz kesinleşmemekle birlikte, kıdem tazminatının 13, 15 veya 20 günlük ücret üzerinden ödenmesi gündemde. çalışanlar halen her yıl için 30 günlük brüt ücretleri üzerinden kıdem tazminatı alabiliyor.

- sendikalar, işverenlerin kıdem tazminatı yükünden kurtulacakları için çalışanları daha kolay işten çıkartabileceklerini söylüyor.

- erkek çalışanlar askere giderken, kadın çalışanlar da evlilik sonrasında bir yıl içinde "eşim istemiyor" diyerek kıdem tazminatı alabiliyor. ancak yeni düzenleme bu uygulamaları da kaldırıyor.

taraflar ne diyor?

kıdem tazminatına getirilecek düzenleme konusunda yalnız işçi ve işveren değil, işçi örgütleri arasında da görüş ayrılığı var.

türk-iş ve disk, kıdem tazminatının bugünkü haliyle kalmasını istiyor. fon sistemine güvenmiyor. türk-iş, işçilerin mevcut haklarından geriye giden herhangi bir düzenlemeyi genel grev gerekçesi sayacaklarını yıllardır ilan ediyor.

hak-iş, kıdem tazminatı fonu kurulmasını istiyor. çünkü hak-iş ağırlıkla özel sektörde örgütlü ve hakettiği halde tazminatını alamayan işçilerle daha çok karşılaşıyorlar. hak-iş başkanı mahmut aslan, “sgk verileri incelendiğinde 11,7 milyon kayıtlı işçimizin 5,5 milyonu bir yıldan daha az bir süredir aynı iş yerinde çalışmaktadır. 2011 yılında yetkili mercilere yapılan işçi şikayetleri içinde kıdem tazminatlarının yüzde 42.4 gibi oldukça yüksek bir oranda olduğu görülmektedir” diyor. kıdem tazminatının garantiye alınması onların birinci önceliği.  kırmızı çizgileri ise mevcut haklarından geriye gidilmemesi.

türkiye işveren sendikaları konfederasyon’na (tisk) göre türkiye, kıdem tazminatı yükünün ağırlığı bakımından dünyada birinci sırada geliyor. işverenlere göre, işsizlik sigortası ve iş güvencesi gibi işçiyi koruyan başka enstrümanlar varken kıdem tazminatının bu kadar yüksek olmasına gerek yok. tazminat hesaplamasında 15 günlük ücretin üstüne çıkılmaması gerektiğini savunuyor. fon konusundaki endişeleri ise kendilerine düşen aylık ödeme miktarı. fonun güçlü olması için faturanın kendilerine çıkarılmasını istemiyorlar. tisk'e göre ayrıca mevcut durumda sadece belrili koşullarda kıdem tazminatı ödemek zorunda olan işverenler, artık bütün çalışanlar için bu parayı üstelik her ay ödemek zorunda kalacak. tisk, yeni sistemle her ay ödeme yapılmasının özellikle küçük işletmeleri zor duruma düşürebileceğini söylüyor.

kaynak: al jazeera ve ajanslar