kırgızistan'da 2000'li yıllarda artmaya başlayan iç göç, arazi işgalleriyle birlikte gecekondu patlamasına yol açtı. daha iyi bir yaşam umuduyla, bişkek'e akın eden halk kentin kıyısındaki boş arazilerde kendilerine yaşam alanı oluşturmaya başladı.

2005'teki devrim sonrası bişkek'e yoğunlaşan göç sırasında çok sayıda kırgız kent çöplüğünün yanındaki alanlara yerleşti. 

çöplüğün kıyısına yerleşenler, sağlıksız koşullar, kötü kokuya rağmen burada yaşamayı sürdürüyor ve bir gün çöplüğün kaldırılacağını umut ediyor.

7 yıldır çöplükten 100 metre uzakta yaşayan nurbek hasanov, sürekli yanan çöplerin yanında yaşamanın zor olduğunu, ancak başka çaresinin bulunmadığını söylüyor.

hasanov “batken eyaletine bağlı leylek ilçesinden geldim. daha önce kirada oturuyordum. kira ödemede sıkıntı çektim. daha sonra buraya yerleştik. 7 yıldır burada yaşıyorum. çöplüğün yanında yaşamak tabii ki zararlı, ancak yapabileceğim başka bir şey yok. sıcak havalarda çöpler sürekli yanıyor. çöpten çıkan dumanda yaşamak mümkün değil. dayanamadığımız zaman buradan gidiyoruz. ama kışın duman olmuyor” diyor.

4 çocuğuyla birlikte anne ve babasına da baktığını söyleyen nurbek, eşi ile bişkek'te çalışarak geçimlerini sağlamaya çalışıyor:

"dört çocuğum var. onlar memlekette anne ve babamın yanında. biz de burada eşimle beraber çalışarak onlara para gönderiyoruz. eşim dikiş dikiyor, ben de inşaat işleri ile uğraşıyorum"

'çöplüğü kaldıracaklarını düşündük'

bölgede yaşayanlar, belediyenin çöplüğü kaldırmasını,  yaşadıkları yerlerin yasallaştırılmasını umut ediyor. nurbek hasanov, durumu şöyle özetliyor:

"bişkek'te kayıtlı değiliz. yaptığımız binaların belgesi yok. elektriğin bağlanmasına izin verdiler. para toplayıp elektrik getirdik. su yok. yollar çamur. arsalarımızı yasallaştırırarak, temiz su çıkartsalar ve çöplüğü kaldırsalar iyi olur. başka yerden arsa verirlerse oraya taşınmaya da hazırız. burayı işgal ederken de çöplüğü kaldıracaklarını düşünmüştük"

çöplükten para kazanıyorlar

çevrede yerleşen onlarca insan, uzun süredir çöplükten çıkardıkları plastik şişe, kağıt kutu gibi atıklarla geçimlerini sağlamaya çalışıyor. 50 yaşındaki saltanat, yaklaşık 10 yıldır eşi ve oğlu ile birlikte çöplükten plastik şişe ve kağıt kutuları topluyor.

ülkenin güney bölgesindeki batken eyaletinden bişkek'e göç eden saltanat,  günde bazen 500 som (10 dolar), bazen de 1500 som (30 dolar) kazandığını söylüyor.

emekli maaşı olmayan saltanat, memleketinde iş bulamamış, çocuklarını geçindirebilmek amacıyla bişkek'e geldiğini söylüyor.

kış aylarında çöp toplayanlar 300-400 kişi iken, havaların ısınmasıyla bin kişiyi buluyor.

bişkek belediyesi'nden konuştuğumuz yetkililer, çöpten atık toplanmasını engelleme girişimlerinin sonuçsuz kaldığını anlatıyor.

belediye konut, altyapı ve şehir yaşam desteği müdürü nurlan kasımov, çöp toplayanları polislerle uzaklaştırmaya çalıştıklarını, ancak insanların orada çalışmaya devam ettiklerini söylüyor.

bölgedeki gecekondulara tapu ve yasal izin verilmesinin mümkün olmadığını vurgulayan kasımov şunları söyledi:

"oradaki yerleri yasallaştırırsak, diğerleri için kötü bir örnek olacak. sonra onlar da işgal etmeye başlayacak. şehir bütçesinden onların başka yere taşınması için para tahsis edileceğini düşünmüyorum. bütçede yeterli para yok. eğer sponsorlar aracılığı ile ek kaynaklar bulunursa, ancak o zaman belki onlara başka yerlerden arsa verilebilir."

kasımov'un sözlerinden çöplüğün kenarında yaşamın en azından bir süre daha aynı şekilde devam edeceği anlaşılıyor.

1979 yılında 6 hektar olması öngörülen çöplük alanı bugün yaklaşık 30 hektarı buluyor. yüksekliği 15 metre olan çöplükte 23 milyon metreküp çöp yer alıyor. çöplüğün etrafındaki 11 mahallede 20 binden fazla insan yaşıyor.

bişkek belediyesi, çöplüğün sponsorların desteği ile 3-4 yıl içinde ıslah edileceğini, bölgenin ağaçlandırılacağını belirtiyor.

aliya raimbekova