nato üyesi 28 ülkenin devlet başkanları, dışişleri ve savunma bakanlarının katılacağı zirvede, 32 farklı ülkeden de işbirliği alanını geliştirmek için devlet başkanları ve bakanlar hazır bulunacak. avrupa güvenlik ve işbirliği teşkilatı, avrupa birliği, birleşmiş milletler ve avrupa konseyi’nden de üst düzey katılım bekleniyor.

irak ve suriye’de işid’e karşı operasyonunun konuşulduğu, rusya ile ilişkilerin soğuk savaş döneminden beri en fazla gerildiği ve ülkelerin birbirilerini dinlediğinin ortaya çıktığı bir döneme denk gelen zirve için ev sahibi birleşik krallık'ın dışişleri bakanı philiph hammond “nato tarihinin en önemli zirvesi” açıklamasını yaptı.

erdoğan dinleme iddialarını soracak

türkiye cumhurbaşkanı olarak ilk kez bir zirveye katılacak olan erdoğan’a, yeni dışişleri bakanı mevlüt çavuşoğlu ve milli savunma bakanı ismet yılmaz eşlik edecek. erdoğan, abd başkanı obama, birleşik krallık başbakanı cameron ve almanya başbakanı merkel ile ikili görüşmeler gerçekleştirecek. görüşmelerde erdoğan, bu üç ülkenin türkiye’yi dinlediğiyle ilgili iddiaları da soracak.

alman der spiegel gazetesinde çıkan habere göre abd’nin türkiye’de yıllarca dinleme yaptığı yazılmış, abd dışişleri bakanlığı sözcüsü bu haberin ardından ’istihbarat yöntemlerimizi gözden geçiriyoruz’ diyerek yalanlama yapmamıştı. daha önceye dayanan alman ve ingiliz istihbaratının da türkiye’yi dinlediğiyle ilgili haberlerin ardından alman büyükelçi ve amerikalı maslahatgüzar türk dışişleri bakanlığı’na çağrılarak konuyla ilgili detaylı bilgi istenmiş, dinleme faaliyetlerin hemen durdurulması uyarısında bulunulmuştu.

erdoğan galler'de bulunduğu süre boyunca itayla, ukrayna, fransa, gürcistan, polonta, arnavutluk ve ispanya'nın devlet ve hükümet başkanlarıyla da konuşacak. 1 ekim'de görevi devralacak olan yeni nato genel sekreteri jens stoltenberg ile de özel görüşme gerçekleştirecek.

al jazeera'nin cumhurbaşkanlığı'ndan aldığı bilgiye göre, hollanda'nın patriot füzelerini çekme kararını özel olarak gündeme getirmeyecek olan erdoğan, nato'nun konuyla ilgili önerisini görmek istiyor.

erdoğan ayrıca azerbaycan'a toprak bütünlüğü ve dağlık karabağ konularında 1997 yılından beri verilen sözlerin yerine getirilmesini isteyecek.

rusya’ya yönelik tedbirler ve yaptırımlar konuşulacak

zirvenin ana teması ‘öngörülemez bir dünyada istikrar sağlamak’. bu çerçevede, ev sahibi olan ingiliz diplomatik kaynaklardan alınan bilgilere göre, ortadoğu’da ve nato’nun komşusu olan ukrayna’da meydana gelen ‘tehditlere’ karşı, nato’nun askeri gücü ve caydırıcılığı ortaya konulacak.

zirve, rusya’nın ukrayna’ya asker gönderdiği ve ukrayna’daki rus yanlısı ayrılıkçılarla süren çatışmaların şiddetlendiği bir zamana denk geliyor. nato üyesi ülkelerin liderleri ve genel sekreter rasmussen son birkaç hafta içinde rusya’ya yönelik sert açıklamalar yaptı ve ‘komşumuz ukrayna’ya asker gönderilmesi kabul edilemez, putin yalan söylemeyi bırakmalı’ uyarısında bulundu.

zirvede, ukrayna devlet başkanı poroşenko da olacak ve nato-ukrayna komisyonu’nun toplantısına katılacak.

‘rusya ile ilişkilerimiz ve ukrayna’daki durum son aylarda çok değişti. zirve, nato’nun güçlü olduğunu, her türlü tehdidi göğüsleyebileceğini ve gerekirse mağlup edebileceğini göstermeli’ diyen kaynaklar, rusya devlet başkanı putin’e net bir mesaj gönderilmesinin önemi üzerinde duruyor.

türkiye’nin rusya’ya yönelik tutumu da gündemde

ukrayna’da yaşanan gelişmeler üzerine ab, abd ve avrupa’daki bazı ülkeler yaptırım kararı alırken, ankara’dan “ukrayna’nın toprak bütünlüğünün mutlaka korunması gerektiğini” açıklaması gelmiş ve ‘tüm tarafların dâhil olacağı bir siyasi süreç içinde çözüm bulunması gerektiği belirtilmişti.

rusya’ya yaptırım uygulamayan türkiye’nin başbakanı, dönemin dışişleri bakanı davutoğlu, “ukrayna konusunda rusya ile görüş farklılıklarımız var ancak bu birlikte çalışmaya engel değil” demiş ve ‘soğuk savaş mantığından kimsenin medet ummaması gerektiğini’ vurgulamıştı.

ukrayna’nın konuşulacağı toplantıda ve ikili görüşmelerde, nato üye ülkelerinin rusya’ya yönelik alınacak kararlar doğrultusunda ortak bir tutum içerisine girmesi için çalışılacak. nato genel sekreteri rasmussen, “ukrayna’da işbirliği konusunda net tedbirlerin belirleneceğini umuyorum” açıklaması yaptı.

ingiliz diplomatik kaynaklar kırım tatar türkleri konusuna da eğilerek, “rusya durdurulmadığı takdirde türkiye için önemi olan kırım’ı da topraklarına katacak” uyarısında bulunuyor.

işid’e karşı işbirliği aranacak

zirvede, irak ve suriye’de güçlenen işid’e karşı da nato üye ülkeleri arasında işbirliği aranacak. birleşik krallık’ın ankara büyükelçisi richard moore, konuyla ilgili şu açıklamayı yaptı:

“her şeyden önce nato'da, işid'in ne olduğu tam olarak ortaya konacak, belirlenecek. işid'in ne olduğu ve nasıl müdahale edilmesi gerektiği konusunda ortak söylemde mutabakat sağlanması gerektiğini düşünüyoruz. zirvede, bundan sonra işid'e karşı neler yapabiliriz, irak ve suriye'de ne gibi şeyler yapabiliriz, ne adımlar atılmalı bunun ön fikirleri tartışılacaktır. irak ve suriye'nin komşusu olarak türkiye'nin bu konulara dâhil olmaması düşünülemez.”

abd, irak’ta havadan vurduğu işid’e karşı suriye’de de bir operasyon yapılabileceğini söyledi, savunma bakanlığı’ndan (pentagon) olası bir müdahale için plan hazırlamasını istedi. obama, işid’e karşı ‘bir stratejilerinin olmadığını’ söyledikten sonra ‘bölgesel bir stratejiye ihtiyacımız var’ dedi. abd dışişleri bakanı kerry de, işid ile mücadele için bölge ülkelerinin desteğinin şart olduğunu belirtti. nato zirvesinde, ittifakın bölgedeki tek üyesi olan türkiye’nin politikasıyla ilgili de konuşulacak. obama’nın, işid konusunda türkiye’den daha yakın işbirliği istemesi bekleniyor.

zirvede yapılacak görüşmelerin ardından, işid’e karşı net bir strateji belirlenebilmesi için, abd savunma bakanı chuck hagel türkiye’ye gelecek. ardından hagel ve kerry, ortadoğu’daki ülkelere ziyaretlerde bulunacak.

işid ile savaşmak için avrupa’dan yola çıkarak türkiye üzerinden suriye ve irak’a giren savaşçıları önlemeye yönelik tedbirler de, nato zirvesinin önemli gündem maddelerinden.

savunma harcamaları ve afganistan da konuşulacak

nato’nun üye ülkeler için koyduğu gayrisafi milli hasılanın yüzde 2’sinin savunmaya harcanmasına yönelik hedeflere, birçok üye avrupa ülkesi ulaşmış değil. abd’nin önem verdiği bu konu tekrar gündeme getirilerek, üye ülkelerin verdiği sözü tutması istenecek.

2014 sonunda nato afganistan’daki güçlerini çekecek. zirvede yapılacak ilk oturumda bu konu gündeme getirilerek, 2014 sonrasında nato’nun ülkeye yapacağı askeri, mali ve siyasi destek değerlendirilecek.

değişen tehditlere ve siber saldırılara karşı daha iyi mücadele edebilmek ve caydırıcılık kabiliyetini arttırabilmek için, nato’nun kapasitesinin nasıl genişletilip güncelleneceği de el alınacak konulardan biri.

zirvede ayrıca 'kuzey atlantik silahlı kuvvetler bildirgesi' imzalanarak, müttefik silahlı kuvvetler personeline adil davranma sözü istenecek; personel ve ailelerinin yaptıkları fedakârlıklara teşekkür edilecek.

kaynak: al jazeera