nadir ve güçlü bir radyoaktif element olan polonyum, doğada atmosfer ve yer kabuğunda çok düşük miktarlarda bulunuyor.

element, 1898 yılında marie curie tarafından keşfedildi. düzinelerce izotopa sahip olan polonyumun, en yaygın izotopu ise polonyum-210. al jazeera’nin araştırmalarına göre, eski filistin lideri yaser arafat’ın iç çamaşırları, giysileri ve diş fırçası gibi kişisel eşyaları üzerinde de aynı izotop bulundu.

radyoaktif özelliği nedeniyle, polonyum nükleer silahları tetiklemek ve uzay teknolojilerine yönelik enerji üretmek amacıyla kullanılıyor. ruslar 1970’lerde, elementi ay’a inen kara araçlarını ısıtmak için kullanıyorlardı.

daha önce zehir olarak kullanıldı mı?

evet, en az bir kere kullanıldı. taraf değiştiren eski rus ajanı alexander litvinenko, bir hastalık sonucu londra’da 1 kasım 2006 tarihinde hastaneye kaldırana kadar sağlıklı durumdaydı. şiddetli kusma ve ishal şikayetleri bulunan eski rus ajanına mide enfeksiyonu teşhisi konuldu.

litvinenko’nun durumu gittikçe kötüleşirken, doktorlar, hastanın akyuvarlarının azaldığını ve bunun kendisini enfeksiyonlara müsait hale getirdiğini söyledi. 

john emsley, cinayet molekülleri (molecules of murder) adlı kitabındaki polonyum zehirlenmesine ilişkin bölümde, litvinenko’nun durumuyla ilgili olarak şu ifadelere yer verdi: “karaciğer yetmezliğine işaret eder bir şekilde cildinin sararması sonrasında, en yüksek ihtimalle buna yol açabilecek aids ve hepatite ilişkin testler yapıldı. testlerden hiçbiri vakayı açıklayamadı… daha sonra saçları da dökülmeye başladı.”

polonyum zehirlenmesinin belirtileri hakkında bilim dünyasında bir fikir birliği yok. bunun başlıca nedeni kayıtlara geçmiş çok az vakanın bulunması. litvinenko da, aynı arafat’ın hastalığındaki gibi yoğun ishal, kilo kaybı ve kusma belirtileriyle karşılaşmıştı.

sonuçta doktorlar, litvinenko’da radyasyon zehirlenmesi bulunduğuna kanaat getirdi. bu yönde yapılan testler de, hastalığın polonyum nedeniyle meydana geldiğini ortaya koydu.

israil’in nükleer programı bünyesinde görev yapan en az iki kişi ve curie’nin kızı irene’nin de polonyumla temas etmeleri sonrası hayatlarını kaybettiğine inanılıyor.

belirtileri nelerdir?

bilinen fazla vaka olmamasından dolayı, polonyum zehirlenmesine ilişkin çok fazla bilimsel metin bulunmuyor.

insanlarda görülmüş olan birkaç vaka ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar, polonyum zehirlenmesinin belirtilerinin diğer radyasyon zehirlenmeleri ile aynı yönde olduğuna işaret ediyor (kusma, ishal, saç dökülmesi ve akyuvarlarda azalma). araştırmalar, zehrin karaciğer ve kalp gibi hayati organlara ulaşarak, bunları işlemez hale getirdiğini gösteriyor.

polonyum nasıl üretilir?

polonyum, doğal olarak uranyum cevheri bünyesinde, bir ton içinde yaklaşık 100 miligram gibi çok düşük miktarlarda ortaya çıkıyor.

günümüzün üreticileri, polonyumu uranyum cevherinden ayrıştırmak yerine, nükleer reaktörler içinde bizmut elementini nötron bombardımanına tutarak üretme yolunu tercih ediyor. dünyanın polonyum arzının çoğunluğu rusya’da üretiliyor. 

kaynak: al jazeera