iki yıl önce yapılan düzenlemeyle yeşil kartlılar genel sağlık sigortası (gss) kapsamına alındı. ancak birçok sigortalının borçlarından haberleri yok. borcu olduğunu bilenlerse genel sağlık sigortası primlerinin yeniden yapılandırılması ve bazı borçların silinmesini öngören torba yasayı bekliyor.

van, türkiye’de en çok yeşil kartlının olduğu kentlerin başında geliyor. zinnet yakut da, genel sağlık sigortası'ndan dolayı borçlu. yakut, kısa bir süre önce evlilik işlemlerini yapmak için gittiği hastanede borçlu olduğunu öğrendi: 

"resmi evlenme işlemlerimi yapıyordum. tahliller yapmaya hastaneye gittik. orada fark ettik. işlem yapan memur bana sgk prim borcum olduğunu söyledi. şaşırdım. şaka yapıyor zannettim. birkaç kez kontrol ettirdim. borçluydum. sonunda evime ihbarname de geldi. tebligat yapıldıktan sonra birkaç defa sosyal yardımlaşmaya gittim. onlar da 'bunu mecburen ödeyeceksiniz' dediler"

'ödeyecek gelirimiz yok'

yakut, ailesinin bu borcu ödeyemeyeceğini söylüyor:

"eşim asker, babam da görme engelli olduğundan çalışmıyor. bir tek 3 ayda bir babamın engelli maaşı var. bunun dışında hiçbir gelirimiz yok. borcum ilkin dört bin liraydı. bu muhtemelen artmıştır. bir gelirim olsa belki taksitlendirip öderdim. ama bu mümkün değil. ailem ve ben ne yapabiliriz diye kara kara düşünüyoruz. bununla ilgili destek bekliyoruz. bir af çıkmasını istiyoruz. tamamen silinmesi gerekir. benim gibi birçok insan bu durumdan kaynaklı mağdur oldu."

'tek çare af'

genel sağlık sigortası ile ilgili özellikle öğrenciler sorun yaşıyor. pek çok öğrenciye prim borcu çıkarılıyor. abdurrahman güneş'in öğrenci olan oğluna borç çıkmış. onun da diğerleri gibi ödeme şansı yok.

altısı öğrenci 12 çocuğu olan güneş, "sonuçta böyle bir borç çıktı. kimse bunu izah edemedi. biz devlete sesleniyoruz. bunun silinmesi lazım. bu çocuklar ve biz aileler ne yapalım" diyor.

çocuğunun zaten kendisinden harçlık aldığını söyleyen güneş'e göre tek çare af.

"seçimden seçime kapımızı çalıyorlar. derdimizi dinleyip anlatmıyorlar. ben ancak kendime bakıyorum. bunu nasıl yatıracağım. çocuğumun da, benim de bir şeyimiz yok. çare bulunmalı. af bekliyoruz. çıksın ki bu borç silinsin." 

3.8 milyon kişi borçlu

genel sağlık sigortası ile ilgili değişiklikleri de kapsayan torba yasa hazırlıklarını, sosyal güvenlik uzmanı ali tezel, al jazeera'ye değerlendirdi. tezel'e göre 5510 sayılı sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası kanunu gerekli ve iyi bir düzenleme ama düzeltilmesi gereken yanları var:

"vatandaşların çoğu sağlık hizmetine ihtiyaç duyduklarında borçlu olduklarını öğreniyorlar. yani borçluların çoğu kötü niyetten değil, yeterince bilgi sahibi olmadıklarından dolayı borçlandı. yasanın son haline göre, 18 yaşına kadar sağlık giderleri devlet tarafından karşılanıyor. 18 yaşını dolduranların sigorta primini ise ebeveynleri ödemeli. yani tek çocuğu olan bir aile geliri üzerinden iki kişilik gss primi öderken, çocuk 18 yaşını doldurunca üç kişi için prim ödemek zorunda kalıyor. vatandaşların çoğu bu ayrıntının farkında olmadığı için her ay devlete borçlanıyor. 3 milyon 800 bin borçlunun büyük bir çoğunluğu bu durumun kurbanıdır."

yasaya göre hiçbir sosyal güvencesi olmayanların, kaymakamlıklarda bulunan sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarına başvurarak gelir testi yaptırması ve gelir sonucuna göre belirlenen gss primini ödemeleri gerekiyordu. ama yeni yasayla ilgili yeterince bilgilendirilmeyen milyonlarca yükümlüye, gelir testi yaptırmadığı için en yüksek basamakta gss prim borcu çıkarıldı. bu konuda yapılacak yasal düzenleme de torba yasa tasarısına eklendi.

'torba yasa sorunu çözmez'

gss ile ilgili yeni düzenlemeler getiren torba yasa tasarısına göre ise, gelir testi yaptırmadığı için, gelir düzeyinden daha fazla prim borcu ile karşı karşıya kalan vatandaşlara gelir testi uygulanacak ve gelirinin üzerindeki borçları tamamen silinecek. gerçek sigorta borcu ise faizi eklendikten sonra yeniden yapılandırılacak. yapılandırma yapıldığı anda sigortalı sağlık hizmetlerinden yeniden yararlanmaya başlamış olacak.

ancak sosyal güvenlik uzmanı tezel'e göre bu değişiklik sorunu çözmüyor:

"18 yaşını doldurmamış çocuklar ve gençler de lise okuyorsa 20, üniversite okuyorsa 25 yaşına kadar sigorta primi ödemekten muaf. yasal yaşını dolduran vatandaşların primi ebeveynlerine uygulanacak gelir testi ile belirlenirse bu hakkaniyete uygun değildir. zira çocuk çalışmıyor ve herhangi bir geliri yoktur. doğru olanı gelir testini yasal yaşını dolduran bireylere yapmak ve gelirleri varsa primlerini ona göre belirlemektir. geliri olmayan gençlerin primini devlet ödemeye devam etmelidir."

kaynak: al jazeera