van'da, son aylarda hemen her gün elektrik kesintileri yapılıyor. uygulama, binlerce kişinin mağduriyet yaşamasına neden oluyor. son günlerde tepkiler protesto gösterileriyle dile getirilmeye başlandı.

tepkilerin hedefindeki vangölü elektrik dağıtım anonim şirketi (vedaş), bölgedeki dört ile (van, hakkari, muş ve bitlis) hizmet veriyor. toplamda 515 bin abonesi var. bunun 295 bini van'da. vedaş'ın verdiği bilgiye göre, ilde büyük kaçak elektrik kullanımı söz konusu. şehirde kış aylarında kaçak kullanım oranı ısınma ihtiyacıyla birlikte yüzde 70’lere varıyor. kayıp-kaçak oranı yaz aylarında yüzde 30’lara iniyor.

yetkililer, yaz aylarında tepkilere neden olan kesintilerin nedeni olarak "kışın iklim şartlarından dolayı yapılamayan bakım ve onarım çalışmalarını" gösteriyor.
son günlerde sıkça yaşanan kesintilerin hangi bölgelerde olduğu ise değişkenlik gösteriyor. daha çok dar gelirli kesimin yaşadığı mahallerden şikayetler var. en çok hacıbekir, beyüzümü, bostaniçi, serhat ve yeni mahalleler gibi yerlerde kesintiler yaşanıyor.

vedaş'ın verdiği bilgilere göre "haziran ayında planlı 31 saat kesinti oldu". ancak plansız kesintiler hakkında bilgi verilmiyor.
bu arada, vedaş işçilerinin greve gitmesi ise bardağı taşıran damla oldu. disk'e bağlı vedaş’ın bakım onarım işçileri yaklaşık bir haftadır iş bırakma eylemlerini sürdürüyorlar. van’ın gürpınar ilçesi’ndeki 23 işçi de grev kararı aldı. parkta çalışma koşullarının iyileştirilmesi amacıyla eylem yapıyorlar.

"hem fatura ödüyoruz, hem mağdur oluyoruz"

şehrin en büyük mahallesi olan hacıbekir, elektrik kesintilerinin çok sık yaşandığı yerleşim alanlarının başında geliyor. mahalleli kesintiler konusunda oldukça sıkıntılı. şırnak, cizre ve tatvan’da kesintiler nedeniyle yaşanan protestoları hatırlatıp, bu soruna çözüm bulunmasını istiyorlar.
mahalle sakinlerinden suat demir, özelleştirmeyi eleştiriyor:
"elektrik dağıtımı özelleştirilince böyle oldu. zararlı çıkan vatandaş oldu. özel sektör yine de hakkını alıyor. sıkıntı diz boyu. ramazan ayındayız. ötesinde ve sonrasında da bu sıkıntıyı sık sık yaşadık. yeterli trafo yok ve altyapı sorunu var. hem paramızı ödüyoruz, hem de mağdur oluyoruz’’

Suat Demir, elektrik kesintilerinden mağdur

[ [Fotoğraf: Al Jazeera]]

demir, evindeki elektirikli aletlerin de kesintiler nedeniyle arızalandığını söyleyerek, "yeni aldığım buzdolabı arıza yaptı. elektrik gelip gittiği zaman vurup makinelerimizi yakıyor. hassasiyet gösterilmeli. doğu illerinde tedaş’a saldırılıyor. şırnak, cizre ve tatvan’da saldırı oldu. binaları yakıldı. van'da böyle bir şeyde olmadı. kesintiler böyle devam ederse bizde de bu tür şeyler olabilir. bir insanda sabır sınırı vardır. belli bir yere kadar; neden bu dereceye gelsin. halk hem parasını veriyor. hem cefasını çekiyor." diyor.
emin timur, mahallede gıda marketi çalıştırıyor, kesintilerden mağdur olmuş, bir an önce çözüm bulunmasını istiyor: "her akşam iftar ve sahur vakti istisnasız birkaç saat kesinti oluyor. bu kesintiler bizi mağdur ediyor. karanlıkta oruç açıyoruz. böyle bir mağduriyet bize nasıl yaşatılır"

işyerine jeneratör almak zorunda kaldığını ve sürekli kullanıldığını anlatan timur, "her gün kullanmak zorunda kalıyoruz. ben jeneratör alabildim. peki alamayanlar ne yapsın. bizi karanlığa mahkum ediyorlar. markette kullandığımız buzdolabı evdeki elektronik malzemeler enerji gelip gitmesinden bozuluyor. ay başı elektrik faturası geliyor. faturanın ödeme tarihi bir gün geçince hemen elektriği kesiyorlar. saati söküp götürüyorlar." diye konuşuyor.

okan alkan isimli mahalleli ise, "son zamanlar da özellikle ramazan ayında çok sık yaşıyoruz. kesintiler işyerimizde makinelerimize zarar veriyor.  dolayısıyla işimize de yansıyor. üretken olamıyoruz. buna kesin bir çözüm bulunulması gerekir. üzerine gidilmeli sorunlar ne ise derhal çözülmeli. önemli olan buradaki yöneticilerin çözüm bulması." diyor.

vedaş: bakım yapmak zorundayız

vedaş yaklaşık iki bin köyde yaşayan iki milyonu aşkın bir nüfusa dağıtım yapıyor.  yaklaşık 47 bin kilometrekarelik bir alanda hizmet veriliyor. bir kilometreye 11 abone düşüyor. aylık 90 milyon tl enerji satın alınıyor ancak bu rakamın yüzde 50’sini tahsil edemiyor.
al jazeera'ya konuşan vedaş yönetim kurulu üyesi ve şirket müdürü zafer türüt, kesintilerin genellikle arıza kaynaklı olduğunu söylüyor. türüt'ün açıklaması şöyle:

‘’bölgemizde elektrik tüketimindeki kayıp - kaçağın büyük bir oranı ısınma döneminde kullanılıyor. yaz aylarında yüzde 30’lar da seyreden kayıp kaçak oranı kış aylarında yüzde 70’ler çıkıyor. kışın bu durumlardan dolayı aşırı derecede hatlarımıza, şebekelerimize ve trafolarımıza yüklenme olmakta. yüklenme sonucunda arızalar gerçekleşmektedir.

kış sonunda yeniden bakım ve onarım yapmak zorunda kalıyoruz. bu da şirketimizi ciddi maliyet sıkıntısına sokmaktadır. kaçağı öne sürüp arkasına sığınmıyoruz. kışın iklim şartlarından yapılamayan bakımların büyük kısmı yazın gerçekleşiyor. kışın maalesef bunları yapamıyoruz. teaş’ta yazın bakım yapıyor. yaz aylarında kış aylarındaki kadar olmasa da arızalar oluşmaktadır. bunun büyük kısmı da bakım onarımdır’’

VEDAŞ Müdürü Zafer Türüt, Al Jazeera'ya konuştu

[ [Fotoğraf: Al Jazeera]]

kaçak elektrik kullanımının aşırı derecede israf ve insaf boyutlarını aştığını aktaran türüt, "kayıp kaçakla mücadelede vatandaşa özellikle dini boyutunu anlatarak yaklaşmaktayız. kaçak kullanımının kul hakkı olduğunu haram olduğunu anlatmaya çalıştık. ekiplerimizle saha çalışması yaptık. her yerde kaçak kullanımın önüne geçilmesi için çabaladık. cezai işlemlerde, ikazda bulunduk. kaçaktan vazgeçiremedik. artık para cezası uyguluyoruz" dedi.

işçiler de greve gitti

bu arada, vedaş işçileri de grevde. doğu anadolu gölgesinin elektrik dağıtım şirketi vedaş’ta çalışan yüzlerce taşeron işçi iki aydır maaş alamadıklarını söylüyorlar. işçiler, talepleri yerine getirilmeyene kadar işbaşı yapmayacaklar, herhangi bir arızaya bakmayacaklarını duyuruyor. işçilerin sözcüsü harun kuşan şunları söyledi:

"hakkımız verilene kadar bekleyeceğiz. çalışmayacağız. herhangi bir arızaya da bakmayacağız. bizi işten çıkartmakla tehdit ediyorlar. kesinlikle ne vazgeçeriz ne de bir başkasını çalıştırırız. gerekirse ölümüne kadar sürdüreceğiz. bizi köle etmişler. ücret ve iş güvenliği konusu olsun şartlarımız çok kötü durumda. iş güvenliğimiz yok. aldığımız maaş yemeğe yol parasına gidiyor. iki aydır sözleşmelerimiz bitti. kimse gelip ilgilenmiyor."
grevden dolayı halkın mağdur olduğunu bildiklerini söyleyen kuşan, "bizi anlayan da anlamayan da oluyor. ancak büyük kısmı bizi anlıyor. nasıl şartlarda çalıştığımızı biliyorlar. o yüzden halktan yana sıkıntı yok. tepki göstermiyorlar." dedi.

"elektrik hizmetinde grev olmaz"

vedaş müdürü türüt ise, taşeron işçilerin grevi hakkında taşeron firmalara gerekli uyarıları yaptıklarını söyleyerek, şöyle devam etti:
"6356 sayılı sendikalar ve toplu iş sözleşmesindeki 62 maddesinde açıkça belirtilmiştir. elektrik hizmetlerinde kesinlikle grev yapılamaz. yapıldığı zaman tck’nın 117. maddesi gereği iş ve çalışma hürriyetini ihlal olarak yorumlarız. o zaman bu kanuni hakkımızı kullanırız. bu eylemi yapanlar bizim elemanlarımız değil. bizim hizmet alımıyla aldığımız firma elamanları. şirketimiz o firmalara ihtar çektik. bundan doğabilecek zarardan ziyandan her türlü hukuki işten doğabilecek kusurlardan şirketlerinin sorumluluğunu yazdık. bu taşeron şirketler eğer grev devam ederlerse buna sebep olanlar hakkında suç duyurusunda bulunacaklar’"

kaynak: al jazeera