zonguldak’ta, geçen yıl 17 mayıs’ta meydana gelen 30 madencinin öldüğü grizu faciasıyla ilgili ikinci bilirkişi raporu tamamlandı. raporda, patlamadan 12 dakika önce metan gazı oranının çok yüksek olduğuna, bu sürede önlem alınabileceğine dikkat çekilerek, “acil kaçış planının neden uygulanmadığını anlamak mümkün değildir” denildi.

türkiye taşkömürü kurumu (ttk) karadon müessese müdürlüğü’ne ait karadon yeni servis kuyusu’nda, galeri açma ve hazırlık işlerini yürüten taşeron firma yapı-tek’te çalışan 30 maden işçisinin grizu patlaması  neden olmuştu.

geçen yıl ağustos ayında zonguldak karaelmas üniversitesi’nin (zkü) hazırladığı ilk rapor doğrultusunda tutuklanan 6 kişi, bir üst mahkemeye yapılan itiraz sonucu serbest bırakılmıştı. cumhuriyet savcılığı, suçların kişiselleştirilmediği gerekçesiyle tatmin edici bulmadığı zkü’nün raporunun ardından dosyayı istanbul cumhuriyet başsavcılığı’na göndererek ikinci bir rapor istedi. ancak istanbul’da çeşitli üniversitelerin ilgili bölümleriyle oluşturulan bilirkişi heyeti, rapor hazırlamadı.

bunun üzerine savcılık, dosyayı ankara cumhuriyet başsavcılığı’na gönderdi. orta doğu teknik üniversitesi maden mühendisliği bölümü öğretim üyeleri prof.dr. tevfik güyagüler, doç.dr. hasan aydın bilgin ile ankara üniversitesi hukuk fakültesi’nden süleyman başterzi’den oluşan bilirkişi heyeti, 16 sayfadan oluşan raporunu 25 haziran 2011 tarihinde tamamlayarak zonguldak cumhuriyet savcılığı’na gönderdi. ikinci bilirkişi raporu, 10 gün önce zonguldak cumhuriyet başsavcılığı’na gönderildi.

“anlamak mümkün değil”

raporda, galeri-1’de yapılan çalışmalar kapsamında dinamit atımı sonrası degaj (ani gaz boşalması) meydana geldiği, açığa çıkan büyük miktardaki gazın hava ile galeri-2’ye taşındığı, burada oluşan kıvılcım, sıcak yüzey gibi tutuşturucu ile temas etmesi sonucu da patlamanın meydana geldiği belirtildi.

rapor, saat 13.15’ten, patlamanın meydana geldiği 13.27’ye kadar geçen 12 dakikada ocaktaki metan gazı oranının yüzde 4’ün üzerinde seyrettiğine vurgu yapıldı. raporda şu ifadeler yer aldı:

"son 12 dakikada, patlama olasılığının çok yüksek olduğu bilindiği halde, yapı-tek çalışanlarına neden haber ulaştırılmadığı, neden tüm ekipmanların durdurulmadığı, neden acil kaçış planının uygulanmadığını anlamak mümkün değildir"

çalışma durdurulmalıydı

’degaj’ sonrası metan gazı oranının patlama seviyesi olan yüzde 5’i geçme olasılığının yüksek olduğuna dikkat çekilen raporda, "olayda, uzaktan gaz izleme merkezi’nce ölçülen tehlikeli metan oranına rağmen, çalışmaların durdurulmadığı anlaşılmakta olup, bu durum büyük bir hatadır. uzaktan gaz izleme merkezi’nde nöbette bulunan maden mühendisi taşkın oruç ve maden teknikeri özcan güneyoğlu’nun, konunun önemini idrak edip çalışmanın durdurulmasını sağlamaları gerekirdi" denildi.

sensör ve pervaneler hatalı yerleştirilmiş

faciadan önce galeride yapılan dinamit atımının ardından ’degaj’ meydana geldiğinin hatırlatıldığı raporda, bunu önlemek için kontrol sondajlarının yapılması gerektiği, ancak yapılmadığı belirtildi. ocakta havalandırmada kullanılan pervanelerin hatalı yerleştirildiği, bunun sonucunda da galeri-1’de degaj sonrası açığa çıkan metanın, patlamanın olduğu galeri-2’ye taşındığı kaydedildi. sistemdeki hava kapılarının güvenli olmadığının kaydedildiği raporda, gaz yükselmesi durumunda sesli, ışıklı ikaz veren seyyar metan dedektörlerinin bulundurulmamasının da büyük hata olduğu vurgulandı.

ölen mühendisler de suçlandı

faciaya neden olan hata ve eksikliklerin 17 madde halinde gerekçeleriyle anlatıldığı raporda, yapı-tek yöneticisi halim köse, yapı-tek şantiye şefi kadir ipek, yapı-tek iş güvenliği uzmanı ertekin sayın, yapı denetim sorumlusu mustafa küçük, karadon müessese müdürü ismail güner, iş güvenliği şube müdürü murat taşçı, havalandırma ve tozla mücadele başmühendisi vedat küçükbükücü, iş güvenliği başmühendisi kaya altınsoy, uzaktan gaz izleme istasyonu görevlileri taşkın oruç ve özcan güneyoğlu ile ölen mühendisler koray kebapçı ve ramazan yavuz da suçlandı.

ölen mühendisler kebapçı ve yavuz, şantiye şefi kadir ipek ve iş güvenliği uzmanı ertekin sayın ile birlikte sensörler ve pervanalerin hatalı yerleştirilmesinden sorumlu tutuldu. kebapçı ayrıca, elindeki gaz ölçüm cihazıyla düzenli ölçüm yapmamak ve gaz maskesi olmadan ocağa giren işçileri denetlememekle suçlandı.

işçiler, gaz maskesi almamış

raporda, ölen maden işçileri için de, "yeterli eğitimi almadıkları düşünülmekle birlikte, ocağa girerken yanlarına karbonmonoksit maskelerini almayan işçiler, yaşamlarına mal olan bu kazada ihmalkar davranmışlardır" denildi.

ttk’nın 4 ekim ve 14 ekim 2008 ile 21 mayıs 2009 tarihlerindeki yazılar ile yapı-tek’in, ocaktaki sensörlerin yerleri ve bağlantılarıyla oynanması, metan sensörlerinin sıfır ayarıyla oynanması ve işçilerin lambahanede düzensizliğe yol açıp ocağa piknik tüpü sokmak istemeleri nedeniyle uyarıldığına dikkat çekilen raporda, "bu durum yapı-tek işçilerinin disiplinsiz ve eğitim konusunda önemil eksikliklerinin bulunduğuna işaret etmektedir" denildi.

cumhuriyet savcısı’nın rapor doğrultusunda hazırlayacağı iddianame ile sorumlular hakkında ’taksirle ölüme sebebiyet vermek’ suçundan zonguldak 1’inci ağır ceza mahkemesi’nde dava açılacağı belirtildi. patlamayla ligili olarak halen tutuklu kimse bulunmuyor.