akdeniz ülkeleri sahillerinde en önemli caretta caretta üreme merkezi olarak bilinen iztuzu sahilinde, deniz kaplumbağalarının yuva çıkışları hızla devam ediyor.

pamukkale üniversitesi biyoloji bölümü eğitmenleri ve çeşitli üniversitelerden gelen öğrenciler, yuva çıkışlarında yavru caretta caretta’ların denize daha güvenli olarak ulaşabilmeleri için sahili gözetim altında tutuyor. sabah gün doğarken ve akşam 20.30’dan itibaren yuva çıkışları kontrol ediliyor ve sayım yapılıyor. gelişimini tamamlayamayan yavrular özel havuzlara alınarak süreci tamamlamasına yardımcı olunuyor.

üç yıldan bu yana rehabilitasyon merkezi olarak yaralı deniz kaplumbağalarını tedavi etmekle birlikte tedavi sonrasında denize salınması işlemini gerçekleştiren ve caretta caretta yuvalarını gözlem altında tutan iztuzu deniz kaplumbağaları araştırma ve koruma merkezi görevlilerinden yrd. doç. dr. eyüp başkale, küresel ısınmanın deniz kaplumbağalarının soyu ile ilgili ciddi bir tehlike oluşturduğunu açıkladı.

böyle giderse 20-25 yıl sonra çiftleştirmek için erkek deniz kaplumbağası bulmakta güçlük çekileceğini söyleyen yrd. doç.dr. başkale, “deniz kaplumbağaları insan ve çoğu omurgalı hayvanlarda olduğu gibi cinsiyet kromozomlarına sahip değil. bu hayvanların cinsiyetleri sıcaklığa göre değişir. özellikle yüksek sıcaklıklarda deniz kaplumbağaları dişi eğilimli hale geliyor. ilerleyen zamanlarda da artan dişi popülasyonları, tür neslinin tükenmesine neden oluyor. şu anda yuvalama devam etse de böyle giderse ortalama yüzde 70-80 civarında dişi yavru çıkışı meydana gelmiş olacak” dedi.
 

"erkek sıkıntısı olacak"
deniz kaplumbağalarının 20- 25 yılda olgunlaştığını ve dişi eğilimli popülasyonun etkisinin o zaman belli olacağını kaydeden yrd. doç. dr. başkale, erkek caretta caretta sıkıntısının başgöstereceğini söyledi.

yrd. doç. dr. eyüp başkale, “yani türde azalma olacak. belki bunu dalyan kumsalında hissedemesek bile türkiye ve dünyanın diğer kumsallarında rahatlıkla göreceğiz. çünkü küresel ısınmayla birlikte giderek artan dişi popülasyonu nedeniyle üremek için erkek kıtlığı yaşanacak. sonuç olarak dinozorlarda olduğu gibi zamanla deniz kaplumbağalarını, belki 100-150 yıl içinde olur ama, zamanla kaybedeceğiz” dedi.
 

"çare yuvanın yerini değiştirmek"

iztuzu deniz kaplumbağaları araştırma ve koruma merkezi görevlilerinden yrd. doç. dr. eyüp başkale, yuvadaki ısı durumu ayarlayıp yumurtadan erkek yavru çıkmasını sağlamanın mümkün olabileceğini belirtti. bunun da yuvaları serin bir yere taşımayla gerçekleşebileceğini kaydeden yrd. doç. dr. başkale şunları söyledi:

“yuva yeri değiştirme çalışmalarıyla bu gerçekleşebilir. yuvalar daha serin yerlere taşınabilir. önceden hazırlanmış özel yuvalar veya straforlar içinde taşımayla bu tip çalışmalar mevcut. ancak bu müdahaleyi yapmadan gözlem çalışmalarımızın bir süre daha devam etmesi gerekir.

ta ki ne zaman kırmızı alarm çalar, gerekli izinler alınır o zaman bu tip çalışmalar başlar. şu anda biz yuva değiştirme çalışmalarını cinsiyet amaçlı değil, su baskınlarından kaçınmak amacıyla yapıyoruz. ayrıca tilki saldırısına uğramış ve içinde hala canlı yumurta varsa bu tip yuvaların yerini değiştiriyoruz.”
 

yuva ve yavru sayısında artış

rehabilitasyon merkezinin çalışmalarını da değerlendiren yrd. doç. dr. başkale, “10 yıllık süreçte 250 yuvadan bahsederken, bizim burada çalışmalara başlamamızla birlikte mayıs ayı dahil olmak üzere geçen yıl 354 yuva mevcuttu. bu da buranın ne kadar iyi korunduğunu gösterir. bu sene üreme devam ediyor olmasına karşın şu ana kadar 300 üzerinde yuva mevcut. son 10 yıl içindeki en iyi yuva ve denize ulaşan yavru sayısını elde ediyoruz. geçen yıl 14 bin civarında yavru denize ulaştı. bu sene bu güne kadar 3000- 3500 civarında. yuvaların çoğu hala açılmadı” dedi.