petrol ihraç eden ülkeler örgütü opec’in iran temsilcisi ali hatibi, körfez ülkeleri’ni, avrupa birliği’nin iran’dan ham petrol ithalatına yasak getirmesi halinde pazara alternatif üretimde bulunmaması yönünde uyardı ve bunun sonuçlarının tahmin edilemeyeceğini belirtti.

iran tarafının körfez ülkeleri’ne ve genel olarak batıya yönelik gerginliği arttırması tahran’ın kendisine yönelik siyasi ve ekonomik baskı halkasının yoğunlaşmasıyla mücadele etmek için kullanacağı bir dizi kartlara dayanıyor. bu kartların başında iran’ın petrol ihracatına ilave yaptırımlarda bulunulması halinde dünya petrol ticaretinin beşte birinin geçtiği hürmüz boğazı’nın kapatılması geliyor.

ayrıca ucuz iran petrolünü tüketen büyük ülkeler, batının tahran’ı petrol gelirlerinden mahrum bırakma eğilimine karşı çıkıyorlar. bu ülkelerin başında dünyanın ikinci büyük ekonomisi ve iran petrolünün ilk sıradaki müşterisi çin geliyor. zira çin günlük yarım milyon varil petrol ithal ediyor. bu da çin’i iran’a yönelik batı yaptırımlarına şiddetle itiraz etmeye sevk ediyor. ancak washington birkaç gün önce pekin’i açıklamalarıyla değil, yapacaklarıyla yargılayacağını belirtti.

günlük 2,5 milyon varil petrol ihraç eden iran, geçen yıl 100 milyar dolar petrol geliri elde etmişti. iran petrol ihracatının yüzde 30’u (700 bin varil) süveyş’in batısına ve yarısından fazlası avrupa’ya, günlük yaklaşık 200 bin varili türkiye’ye, geri kalanı ise afrika’ya gidiyor.

alternatif pazarlar

iran avrupa’daki müşterilerini kaybetmesi karşısında bütün yumurtalarını asyalı tüketicilerin sepetine koymuyor, alternatif pazarlar arıyor. iran cumhurbaşkanı geçtiğimiz günlerde dört latin amerikan ülkesi ekvator, venezüella, nikaragua ve küba’ya ziyaretlerde bulundu.

bu ziyaret tahran’ın artan uluslararası baskılarla mücadele etme ve avrupa pazarlarına alternatif olacak yeni pazarlar bulma girişimi olarak görüldü.

avrupa ve amerikan yaptırım halkasının şiddetlenmesi karşısında iran, ekonomik yaptırımları hafifletecek alternatifler bulmak için siyasi ve ekonomik ilişkilerini derinleştirmeye çalışıyor. iran ihracat bankası 2007 yılında venezüella’nın başkenti karakas’ta bir şube açmıştı.

geçen yıl amerikan hazine bakanlığı venezüella’daki ulusal petrol şirketine tahran’a petrol ürünleri ihraç ettiği için yaptırımlarda bulunmuştu.

üreticiler ve tüketiciler

iran’ın işleve koymaya çalışacağı kartlardan biri de 1960’daki kuruluşundan itibaren opec’te suudi arabistan gibi ılımlı, cezayir, libya ve irak gibi aşırı olarak nitelenen ülkeler arasındaki anlaşmazlıklar.

bu anlaşmazlıklar üye ülkelerin petrol üretim çıtasını yükseltme veya indirme arasındaki sorunlara ve bu ülkelerin farklı siyasi ve ekonomik çıkarlarına yoğunlaşıyor.

alman del spiegel dergisi kaçınılmaz bir sürecin göz ardı edildiğini yazdı. bu süreç pazarların yaşayacağı şokun fiyatları tutuşturacağı ve bu durumun tüketici ülkelerle ithalatçı firmalara baskı yapacağıdır. dolayısıyla büyüme ve enerji talebi yavaşlayacak, fiyatlar gerileyecek ve nihayetinde petrol üreticileri zarar görecektir.

ayrıca üretici ülkeler aynı görüşte olmadığı gibi, ileri gelen petrol tüketicileri de çıkarları noktasında ayrı düşmektedirler. japonya washington’a iran’dan petrol ithalatını azaltacağı sözü verse de güney kore, tahran’a yönelik amerikan yaptırımlarına uymayacağını belirtti. keza ihtiyacının yüzde 30’unu iran’dan ithal eden türkiye de öyle diyor.

hint şirketlerinin iran petrol ithalatında eksilme ihtimaline karşı alternatifler bulma çabasına rağmen,  yeni delhi ihtiyacının yüzde 12’sini tahran’dan elde ediyor.

avrupa krizi

iran’a yarayan ekonomik etkenlerden biri de avrupa borç krizi ve iran petrol yasağı karşısında avrupa ekonomilerinin zarar görmesi korkusu. özellikle de ihtiyaçlarını sağlama noktasında tahran’la en fazla irtibatta olan yunanistan, italya ve ispanya gibi ülkeler açısından bu endişe söz konusu.

avrupa diplomatik kaynakları, 23 ocakta ab dışişleri bakanları’nın alması beklenen kararın, iran’a yönelik petrol yasağının avrupa ekonomileri üzerindeki etkilerinin dönemsel değerlendirilmesinin yapılması ve karardan geri adım atma olasılığına alan açılması gerektiğini öngören bir maddeyi içereceğini belirttiler.

kaynak: al jazeera