kırım kongo kanamalı ateşi (kkka) hastalığına karşı aşı geliştirilmesi için türk bilim adamlarının yürüttüğü çalışmalar devam ediyor.

sağlık bakanlığı'nın desteklediği, erciyes üniversitesi tıp fakültesi öğretim üyesi prof. dr. aykut özdarendeli'nin liderliğinde yürütülen tübitak projesiyle geliştirilen aşı ile ilgili olumlu sonuçlar alındı.

aşı virüsün verildiği farelerde yüzde 80 oranında koruma sağladı.

özdarendeli, kkka hastalığına karşı dünyada bilinen bir aşı, hatta antiviral ilaç olmadığını belirterek, bulgaristan'da 1970'lerde geliştirilen aşının kanıtlanmış bir etkinliğinden söz edilemeyeceğini söyledi. 

bu aşıyla ilgili bilimsel literatürde herhangi bir yayın bulunmadığını vurgulayan özdarendeli, aşının hem eski teknoloji kullanılması hem de fare beyninden üretilmesinden dolayı birçok şüpheli yönü bulunduğunu söyledi.

özel fareler geliştirildi

kısa süre öncesine kadar üzerinde deney yapılacak hayvan modeli bulunmamasının aşı çalışmalarının önündeki engellerden biri olduğunu hatırlatan özdarendeli, ''kkka'ya neden olan kenelerin hayvanlarda hastalık yapmaması nedeniyle deneysel çalışma yapamıyorduk. bu virüsün hastalık yapabildiği fare modeli geliştirilmesi çalışmalarımızın önünü açtı. geliştirdiğimiz aşıyı bu fareler üzerinde denedik'' diye konuştu.

proje kapsamında hem fare beyninden hem de hücre kültüründen inaktif (canlı olmayan virüs içeren) kkka aşısı hazırlandı. hücre kültüründen inaktif virüs aşısının fare beyninden üretilene göre daha çok koruyuculuk içerdiği görüldü.

özdarendeli “bizim geliştirdiğimiz aşı hem bağışıklık sistemini daha iyi uyarıyor hem de fare beyninden üretilen aşıdaki alerjik etki yaratan proteinler bulunmuyor” dedi.

hücre kültüründen üretilen inaktif aşı bu farelerde denendi. farelerin bir kısmına üç hafta arayla 3'er doz aşı uygulanırken diğerlerine ise hiç aşı verilmedi. daha sonra her iki gruba da kkka'ya neden olan virüsü veren bilimadamları aşı yapılmayan farelerin hepsinin öldüğünü tespit etti. üç doz aşı verilen gruplardaki farelerde ise aşının yüzde 80 koruma sağladığı görüldü

özdarendeli bunu iyi bir oran olarak değerlendirdi.

farklı hayvanlara uygulanacak

aşı dozu ve virüs miktarının gözden geçirilerek bu çalışmanın tekrarlanacağını bildiren özdarendeli, insan üzerinde deneme öncesi toksisite testlerinin (aşının deney hayvanlarında hangi dozda ne gibi etki göstereceğinin saptanması) yapılacağını söyledi.

bu çalışmanın tavşanlar üzerinde yürütüleceğini, ancak türkiye'de sertifikalı laboratuvar bulunmaması nedeniyle testlerin hizmet alımı yoluyla yurt dışında yapılacağını anlatan özdarendeli, bu sürecin bir yılı bulabileceğini belirtti.

son olarak insanlarda denenecek

toksisite testlerinden istenen sonucun alınması halinde aşının bir grup insan üzerinde deneneceğini bildiren prof. dr. özdarendeli, ''bu çalışma ya sağlık bakanlığı'nın belirleyeceği bir yerde ya da erciyes üniversitesi'nde kurulacak ilaç ve eczacılık araştırma merkezinde yapılabilir. üniversite yönetimi buna çok istekli'' dedi.

insanlar üzerindeki çalışmalarda ise aşının antikor geliştirip geliştirmediğine bakılacağını ifade eden özdarendeli, ''faz çalışmalarından sonra aşının endüstriyel düzeyde üretimi söz konusu olabilecek'' diye konuştu

özdarendeli, ''şimdiye kadar elde ettiğimiz veriler aşının insanlarda da etkili olabileceği yönünde bizi umutlandırıyor'' dedi.

kaynak: ajanslar